Gün boyu işiniz ya da okulunuz nedeniyle bilgisayara bakıyor, aralarda akıllı telefona ya da tablete bakıyor, akşam televizyon izliyor ve yine uyumadan önce büyük ihtimalle yine bir akıllı telefon ekranına bakarak günü tamamlıyorsunuz. Bahsettiğimiz tüm bu dijital cihazların ekranı mavi ışık yayıyor. Mavi ışık yalnızca dijital ekranlarda değil floresanlarda ve LED ışıklarda da bulunuyor.
Bu tür dijital cihazların işimizi kolaylaştırdığı ve bizi eğlendirdiği açık bir gerçek ancak sağlığımıza nasıl bir etkisi oluyor hiç düşündünüz mü? Eminiz aktif olarak mavi ışığa maruz kalıyorsanız en azından gözleriniz kuruyor ve ağrıyordur. Maalesef bunlar en ufak zararlardan kabul ediliyor. Gelin mavi ışık nedir, ne tür zararları var, vücudumuzu nasıl etkiliyor biraz daha yakından inceleyelim.
Mavi ışık nedir?
Mavi ışık, ROY G BIV olarak kısaltılan ve Güneş’te gördüğümüz beyaz ışığı oluşturan 7 görünür ışık spektrumundan biridir. Akıllı telefon, akıllı saat, tablet, akıllı televizyon, bilgisayar gibi dijital cihazların ekranından ve floresan ile LED ışıklardan mavi ışık yayılır. Mavi ışık, 400 - 490 nanometre arası bir dalga boyuna sahiptir.
Mavi ışığın etkileri nelerdir?
- Gözlerimiz üzerindeki etkisi
- Uykumuz üzerindeki etkisi
- Kanser riski üzerindeki etkisi
- Ruh sağlığımız üzerindeki etkisi
- Çocuklar üzerindeki etkisi
Şüphesiz mavi ışığın en büyük etkisi, ona direkt olarak maruz kalan gözlerimiz üzerindedir. 415 - 455 nanometre dalga boyundaki ışığın göz hastalıkları üzerinde direkt bir etkisi olduğunu bilinirken mavi ışığın dalga boyu 400 - 490 nanometre arasındadır. Yani çok daha büyük bir etkiden söz etmek mümkün.
Gözde kuruma yapan, tahriş eden ve bulanık görmenize neden olan dijital göz yorgunluğu olarak adlandırılan bir rahatsızlık bilgisayar kullanıcılarının yarısından fazlasını etkiliyor. Mavi ışık kesin bir şekilde göz retinasına zarar veriyor ancak bu zararın boyutu maruz kalma süresine göre değişiklik gösteriyor. Yapılan çalışmalarda maalesef mavi ışığa birkaç dakika maruz kalmanın bile retinaya zarar verdiği görüldü.
Maruz kalınan tüm mavi ışık retinanın arkasına geçtiği için makula dejenerasyonu riskini arttırdığı, kalıcı görme bozukluklarına neden olduğu, fotoreseptör hücrelerde toksik moleküllerin salınımını tetiklediği için AMD adı verilen bir göz hastalığına davetiye çıkardığı biliniyor.
Uykumuz üzerindeki etkisi:
Sağlıksız uyku ile mavi ışık arasında direkt bir bağlantı var. Dijital ekrandan yansıyan mavi ışık sirkadiyen ritminizi ve uyku döngünüzü bozarak dinlenmeniz gereken zamanda beyninize uyanık kalma sinyali gönderiyor. Gecede 2 saat mavi ışığa maruz kalmak bile uyku hormonu olarak bilinen melatonin salgılanmasını yavaşlatıyor ve hatta durduruyor.
Kanser riski üzerindeki etkisi:
Mavi ışık direkt olarak kanser yapmıyor ancak insan vücudunda yarattığı olumsuz etkiler nedeniyle kanser riskini arttırıyor. Örneğin gece vardiyasında çalışan kişilerde görülen yüksek meme kanseri, prostat kanseri ve kolorektal kanseri riski mavi ışığa maruz kaldığı için uyku düzeni bozulan kişilerde de artıyor.
Ruh sağlığımız üzerindeki etkisi:
Mavi ışığın ruh sağlığımız üzerindeki etkisi biraz karmaşık. Mavi ışık, Güneş’ten gelen doğal bir ışığın taklidi olduğu için sabahları 20 dakika maruz kalmak mevsim geçişlerinde yaşanan mevsime bağlı duygu durum bozukluğuna iyi geliyor. Ancak gün boyu ya da geceleri mavi ışığa maruz kalmak ruh sağlığını olumsuz yönde etkiliyor.
Çocuklar üzerindeki etkisi:
Uzun ekran süresinin çocuklar üzerindeki etkisini buradaki yazımızda detaylarıyla anlatmıştık. Çocukların gözleri, mavi ışığı yetişkinler kadar iyi süzemez. Bu nedenle mavi ışık, çocuklarda miyop ve odaklanma sorunları yaratabilir. Geceleri mavi ışığa maruz kalan çocuklarda melatonin salgılanması yavaşlar ve hatta durur.
Mavi ışığın olumsuz etkilerinden korunmak için ne yapmak gerekiyor?
Mavi ışığın olumsuz etkilerinden korunmak istiyorsanız mavi ışık yayan ne varsa kapatacaksınız. Söylemesi basit ama uygulaması hiç de kolay değil. Görece yeni teknolojiler olsalar bile mavi ışık yayan dijital cihazlara o kadar alıştık ki pek çoğumuz için kabul etmediğimiz bir bağımlılığa dönüştü. Tamamen bırakamasanız da en azından bazı sınırlar koyabilirsiniz.
Artık tüm cihazlarda dahili olarak bulunan gece filtresini kullanarak mavi ışığın %94’ünü kesmek retina zararlarını azaltacaktır. Uyumadan birkaç saat önce dijital ekranlara bakmayı bırakırsanız çok daha sağlık bir uykunuz olur. Çocuklarınıza belirli sınırlar çizerek mavi ışığın olumsuz etkilerini en aza indirebilirsiniz.
Bir ekrana bakmak yerine müzik ya da podcast dinleyin, elinizi oyalayacak hobiler edinin, dışarı çıkın, arkadaşlarınızla sohbet edin, kitap okuyun, temizlik yapın, imkanınız varsa hayvan sahiplenin; yani bir dijital ekrana bakmak yerine size keyif verecek başka şeylere bakmaya çalışın. Bu hem beden hem de ruh sağlığınıza iyi gelecektir.
Dijital ekranlardan yayılan mavi ışık nedir, sağlığımız üzerindeki etkileri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve mavi ışığın olumsuz etkilerinden korunmak için yapmanız gerekenlerden bahsettik. Uzun süre mavi ışığa maruz kalmanın sizi nasıl etkilediğini yorumlarda paylaşabilirsiniz.
