Dünya 2019 yılının sonunda başlayan koronavirüs salgınından yeni yeni kurtulmaya başlamışken son günlerde birçok ülkeden farklı bir salgın haberi geliyor. Portekiz, İspanya ve İngiltere gibi Avrupa ve Avrupa’ya yakın ülkeler, daha çok Afrika kıtasında görülen ‘maymun çiçeği’ virüsünün ülkelerinde görüldüğünü bildirdi.
Söz konusu virüs dünyada yeni bir endişe yarattı. Pekala, tüm dünyanın gözünü üstüne çeken maymun çiçeği virüsü ve yol açtığı birebir isimli maymun çiçeği hastalığı nedir? Maymun çiçeği virüsü insanlara nasıl bulaşır, hangi semptomlara yol açar? Gelin, şu ana kadar Amerika ve Avrupa’da görülen virüse yakından bakalım.
Maymun çiçeği virüsü nedir?
Maymun çiçeği virüsü, birinci olarak 1958 yılında, araştırma için birlikte tutulan maymun kolonilerinde görüldü. İnsanlarda birinci maymun çiçeği olayı ise 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kayıtlara geçti. Bu tarihten bu yana virüs, çok büyük oranda Orta ve Batı Afrika ülkelerinde görülmüştü.
Maymun çiçeği virüsünün Afrika dışında görülmesiyse milletlerarası seyahatler ve ihraç edilen hayvanlardan kaynaklanıyordu. Bugüne kadar Amerika Birleşik Devletleri, İsrail, Singapur ve Birleşik Krallık üzere devletlerde maymun çiçeği virüsüne rastlandığı bildirildi. Ama bunlar bir salgına dönüşmedi.
Maymun çiçeği bulaşıcı mıdır? Nasıl bulaşır?
ABD Hastalık Denetim ve Korunma Merkezleri tarafından paylaşılan bilgilere nazaran Maymun çiçeği virüsünün doğal rezervuarı, yani bu virüsün temel görüldüğü ve çoğaldığı organizma popülasyonu hala bilinmiyor. Öte yandan virüsün Afrika kemirgenlerinde ve insan olmayan primatlarda (maymunlar gibi) barınabildiği ve insanlara bulaşabildiği biliniyor.
Maymun çiçeği virüsü, bir kişinin virüsle temas etmiş bir hayvan, insan ya da gerece temas etmesiyle bulaşıyor. Virüs, insan bedenine deri, teneffüs yolu, gözler, burun ve ağız yoluyla girebiliyor. Virüsün hayvandan beşere bulaşması ısırma, tırmalama, yabanî hayvan etiyle temasa geçme, beden sıvıları yahut lezyon malzemesi ile direkt temas yahut kontamine yataklar üzere lezyon malzemesiyle dolaylı temas yoluyla gerçekleşiyor.
[*](Lezyon: Bedende birtakım hastalıkların sebebiyet verdiği doku.)
Virüsün beşerden beşere bulaşma yöntemininse çoklukla büyük teneffüs damlacıkları olduğu düşünülüyor. Öbür prosedürler ortasında beden sıvıları ve lezyon gereciyle dolaylı ya da direkt temas yer alıyor.
Maymun çiçeği virüsünün semptomları nedir?
Maymun çiçeği, 6-13 gün kuluçka müddetine sahiptir. Bu müddet, 5 ila 21 gün olarak da değişebilir. Maymun çiçeği enfeksiyonu, hastalarda iki periyoda ayrılıyor:
- Ateş, baş ağrısı, lenf düğümlerinin şişmesi, sırt ağrısı, kas ağrıları ve güç eksikliği belirtilerinin görüldüğü ‘istila dönemi’,
- Ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlayan deri döküntüsü dönemi. Döküntü, yüz, el ve ayaklarda daha ağır olarak görülebilir. Döküntü, kayda geçen hadiselerin %95’inde yüzü, %75’inde avuç içi ve ayak tabanlarını etkiledi. Bununla birlikte döküntü, oral mukozalar, genital bölge, kornea ve göz sümüksel zarında görülebiliyor.
Maymun çiçeği virüsü ölümcül mü?
Maymun çiçeği virüsünde vaka vefat oranı, genel popülasyonda %0 ile %11 ortasında yer alıyor. Virüsün ölümcüllüğü küçük çocuklarda artabiliyor. Ayrıyeten 40-50 yaşından küçük bireyler, dünya çapında rutin çiçek aşısının sona ermesi nedeniyle maymun çiçeği hastalığına daha hassas olabilirler. Bu durum, şahısların yaşadıkları ülkeye bağlı değişken olabilir.
Maymun çiçeği virüsü için tedavi var mı?
Maymun çiçeği için şu anda önerilen bir tedavi bulunmuyor. Öte yandan çiçek hastalığına karşı aşı ile aşılanmanın, maymun çiçeği hastalığını önlemede yaklaşık %85 oranında tesirli olduğu birkaç gözlemsel çalışmayla kanıtlandı. Münasebetiyle çiçek hastalığı aşısı olan şahıslar, bu hastalığı daha hafif atlatabilir.
Fakat günümüzde birinci jenerasyon çiçek hastalığı aşıları artık halka yapılmıyor. 2019 yılında çiçek hastalığı ve maymun çiçeğinin önlenmesi için daha yeni bir vaksiniya bazlı aşı onaylandı. Bu aşı, şimdi kamuda yaygın olarak mevcut değil.
Maymun çiçeği virüsünden nasıl korunulur?
- Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (Maymun çiçeğinin görüldüğü bölgelerde hasta ya da meyyit olan hayvanlar dahil)
- Hasta bir hayvanla temas etmiş yatak örtüsü üzere rastgele bir gereçle ya da eşyayla temastan kaçının.
- Enfekte hayvanlar ve beşerlerle temastan sonra yeterli el hijyeni uygulayın. Ellerinizi sabun ve suyla yıkayın ya da alkol bazlı el dezenfektanı kullanın.