Dünyayı endişelendiren maymun çiçeği virüsüne Türkiye'de henüz rastlanmadı. Sıhhat Bakanı Koca 'müsterih olun, kaygılanmayın' diyor. Uzmanlar ise Koca kadar rahat değil. Doktorlar bakanlığın bu mevzudaki hazırlıklarını ve yol haritasını öğrenmek istiyor.
Avrupa Hastalık Denetim Merkezi’nin 2 Haziran’daki güncellemesine nazaran maymun çiçeği hastalığının doğrulanmış hadise sayısı 28 ülkede 725.
25 Mayıs’ta mecliste gazetecilerin mevzuyla ilgili sorularını yanıtlayan Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, “Zaten olduğunda bunu açıklamış, bildirmiş oluruz. Maymun çiçeği hastalığının bir pandemi sebebi olacağına inanmıyorum. Zira damlacık enfeksiyonu ile bulaşmadığını, daha çok salgı ve yakın temasla bulaştığını biliyoruz. O nedenle bu hususta gereksiz bir tedirginlik oluşmamalı. Vatandaşımız müsterih olsun. Bu manada yeri geldiğinde nasıl hareket edilmesi gerektiğini de bakanlığımız yakın takip etmekte. Bu çerçevede söylenmesi, dikkat edilmesi gereken bir durum olursa bunu da açıklamış oluruz” demişti.
Koca, dün de İstanbul’da karantinaya alınan dört kişinin testinin negatif olduğu bildirmişti.
Uzmanların cevap beklediği maymun çiçeği soruları
Diken'den Mesude Erşan'ın haberine göre Türkiye’de sıhhat meseleleriyle ilgili fikir üretenlerin bir ortaya geldiği ‘Forum Sıhhat 2023’ün Twitter’daki sohbet odasında uzmanlar maymun çiçeği hastalığını kıymetlendirdi.
Forumu yöneten Başşehir Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Hasret Kurt Azap, Türkiye’de şimdi olgu bulunmadığını söyledi.
"Kovid-19’un birinci vakitleri gibi"
Göğüs hastalıkları uzmanı Doç. Dr. Osman Elbek, maymun çiçeğine yaklaşımın, Kovid-19 salgınının birinci dönemlerindekiyle birebir olduğunu söyledi:
“Kovid-19’un başlangıcında pek çok tevatür vardı. Hastalık Türkiye’nin dört bir tarafını çevirdiği halde görünmüyordu. Bu tevatürlere nazaran Kovid-19 gripten çok farklı değildi yahut dışarıya aitti. Pek önemli bir sorun olmayacaktı, gargara yapılsa geçecekti… Hatta Türklerin geni hastalıktan koruyacaktı. Artık maymun çiçeği için de misal tevatürler görülüyor. Toplum gerçek bilgilendirilmedikçe yayılıyor.”
"Bilgi ve yol haritası olmadan müsterih olamayız"
Müsterih olabilmek için Sıhhat Bakanlığı’nın ilgili yol haritasının açıklanması gerektiğini belirten Elbek, şöyle devam etti:
“Bakanlık Kovid-19 için de ‘müsterih olun, sorun yok’ diyordu. Devletten daima bu türlü bir telakki gelir zati. 11 Mart 2020’ye, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), ‘dünyanın tümünün sıhhat sorudur’ diyene kadar Türkiye’de resmi olarak Kovid-19 olayı yoktu, daima müsterih oluyorduk. Yurttaş ve tıp hekimi olarak bilgiye ulaştığım, maymun çiçeği hastalığıyla ilgili yol haritası, hareket planı çıkarıldığını bildiğim ve bu bilgiler benimle paylaştığında müsterih olabilirim. Bilhassa yurtdışından gelenlerin kapılarda taramalarının yapıldığını bilirsem müsterih olabilirim. DSÖ kuşkulu, mümkün, kesin olay tariflerini da yaptı. Bunların hiçbiri Türkiye’de tıp tabiplerine dahi ulaştırılmış değil. Hadise çıkarsa izolasyon nerede yapılacağı, PCR ile tanısı nerede konulacağına dair bilgimiz yok. Toplum da bilgilendirilmiyor.”
"Aşı, ilaç hazırlığımız var mı meçhul"
Maymun çiçeği hastalığının ilacı ve aşısı var. Lakin Türkiye’nin aşı ve ilaç hazırlığıyla ilgili de kimsenin bir fikri yok. Elbek şu soruları sordu:
“Aşı gereksinimi olacak mı? Stok yapılıyor mu? Almanya 40 bin doz stoklamaya çalışıyor. ABD elinde 100 milyon doz bulunduğunu söylüyor. Türkiye’nin aşıya dair bir projeksiyonu var mı, yoksa kervan Kovid-19’daki üzere yolda mı düzülecek? Pandemide 500’ün üzerinde sıhhat çalışanı öldü. Sıhhat çalışanlarına dair özel bir müdafaa, aşı uygulaması yapılacak mı? Maymun çiçeği hastalığında tesirli ilaçları Türkiye edinecek mi?”
"Doğru ve bilimsel bilgilerle soru işaretleri giderilmeli"
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kolu öğretim üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala, Sıhhat Bakanlığı’nın birçok ülke üzere standart olgu tariflerini yapması gerektiğini söyledi: “Kimin doğrulanmış, kimin mümkün, kimin kuşkulu olgu olacağını tanımlamasını bekliyoruz”.
Dünyada bulaşıcı hastalıklar riskinin arttığını ve önümüzdeki on yıllarda yeni tehditlerin bizi beklediğini vurgulayan Pala, “Maymun çiçeği dünyanın hem global kapitalizmi hem de sıhhat sistemlerini sorgulaması için yeni bir fırsat. Salgın tehditleri karşımıza aşikâr aralıklara çıkacak üzere görünüyor” dedi.
Hasta örnekleri laboratuvara nasıl ulaştırılacak?
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) İdare Konseyi Üyesi Prof. Dr. Alpay Azap, hastalığın teşhisinin derideki lezyonlardan alınan örneklerin PCR incelemesiyle koyulabildiğini hatırlattı ekledi:
'Tek bir referans laboratuvarının Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’nde olduğunu biliyoruz. Fakat oraya örneklerin nasıl ulaştırılacağıyla ilgili bilgi ulaşmadı.”
Avrupa’da tespit edilen hadiselerde şimdi mevt bildirilmedi. Aslında maymun çiçeği enfeksiyonu çok ağır seyirli bir hastalık değil. Orta (Kongo Havzası) ve Batı Afrika’da iki farklı genetik alt tipinin hastalık yaptığı biliniyor. Orta Afrika’da dolaşan virüsün öldürücülüğü yüzde 11-13’e kadar çıkabiliyor.
Batı Afrika alt tipi maymun çiçeği virüsünün öldürücülüğü yüzde 1-3 civarında. Afrika’da insanların hayat ve beslenme şartlarının makus olmasının da vefatlar üzerine tesir edebileceği düşünülüyor.
Gebeler, çocuklar, bağışıklığı baskılananlar daha ağır geçiriyor
Hastalarla yakın teması olanların (aynı konutu paylaşmak gibi) enfeksiyonu kaptığını belirten Azap, kuluçka devrinin çoklukla iki-üç hafta sürdüğünü söyledi. Daha seçkin olarak kuluçka mühletinin üç haftayı bulabildiğini anlatan Azap, şöyle devam etti:
“Ateş, halsizlik, baş ve kas ağrısı üzere belirtileri görülüyor. Kıymetli bir belirti de lenf bezlerindeki büyüme. Bu belirtilerden birkaç gün sonra da ciltte çiçek gibisi döküntüler ortaya çıkmaya başlıyor. Bunlar daha çok kollar, bacaklar, avuç içi, ayak tabanı ve yüzde görülüyor. Evvel küçük kızarıklık formunda başlıyor, sonra kabarıklığa dönüşüyor, apse, irin biriktiriyor, kabuklaşıyor. Kabuk dökülüyor ve düzgünleşiyor. İki-dört hafta kadar sürüyor. Bütün döküntüler, kabuklaştığı ve döküldüğü vakit artık hasta düzgünleşmiş ve bulaşıcılığı da sona ermiş oluyor.”
Azap, hamileler, küçük çocuklar ve bağışıklık sistemi baskılananların hastalığı ağır geçirebildiğini söyledi. ABD ve AB’nin onayladığı ilaçların bulunduğunu belirten Azap, bunların şimdi yaygın üretilmediğini kelamlarına ekledi.