Mayoz Bolunme Ayrıntılı Bilgi
Mayoz Bolunme Nedir?
Mayoz Bolunme
Mayoz Bolunme bir diploit okaryotik hucrenin bolunerek genelde gamet olarak adlandırılan haploit hucrelere bolunduğu hucresel bir surectir Gamet hucresinde kromozom sayısının azalmasıyla sonuclanan mayoz, Yunanca'da Daha da kucultmekanlamına gelen Meioun kelimesinden gelmektedir
Mayoz Bolunme eşeyli ureme icin gereklidir ve bu yuzden eşeyli ureyen tek hucreli organizmalar da dahil tum okaryot hucrelerde gorulur Ozellikle Bdelloid rotiferlerin icinde bulunduğu birkac okaryot mayoz yeteneklerini kaybedip partenogenezle urerler Mayoz eşeysiz mitotik bolunmeyle ureyen arkealarda ya da prokaryotlarda meydana gelmez
Mayoz sırasında kromozom icinde paketlenmiş olan uzun DNA segmentlerinden oluşan diploit ureme hucresinin genomu DNA replikasyonundan sonra iki bolunme gecirerek gamet olarak adlandırılan haploit hucreleri oluştururlar Her gamet kromozomların bir setini ya da orijinal hucrenin genetik iceriğinin yarısını icerir Oluşan bu haploit hucreler diğer cinsin haploit hucreleriyle ya da dollenme sırasında yeni bir hucre olan zigotu oluşturmak icin birleşebilirler Bu yuzden mayozun bolunme mekanizması dollenme sırasında birleşen iki genom ile eşteş bir olaydır cunku her ebeveynden gelen kromozomlar mayoz sırasında genetik rekombinasyona uğrarlar Dolayısıyla her gamet ve sonuc olarak her zigot kendi DNA'sında kendine ozgu bir İzTasarım taşıyacaktır Diğer bir değişle, mayoz ve eşeyli ureme genetik varyasyonu oluşturur
Mayoz Bolunme
Butun dollerde kromozom sayısının değişmez kalabilmesi icin (sperm ve yumurtanın birleşmesinden kromozom sayısı iki katına cıkacağından dolayı) farklı bir hucre bolunmesi gelişmiştir Mayoz bolunme ismini alan bu tip bolunmede, kromozom sayısı yarıya indirgenir Mayoz bolunmenin sonunda meydana gelen gametler diğer vucut hucrelerinin aksine n sayıda kromozom taşır (bazı bitkilerde ve bir hucrelilerde bireyin kendisi yaşantısı boyunca haploid kromozomlu olduğundan mayoz bolunmeye gerek kalmaz) Normal olarak soma hucrelerinde 2n kromozomlardan homolog olanlar, boyuna, sinaps dediğimiz aralıklarla birbirinin yakınında uzanırlar Bu homolog kromozomların her biri ayrı bir kutba giderek, yalnız bir tanesinin bir gamete verilmesi sağlanır Homolog kromozomlar aynı buyukluğe ve şekle, keza benzer kalıtsal faktorlere sahiptir Gerek yumurta gerekse sperm oluşumu son iki hucre bolunmesine kadar aynı kurallara gore yurutulur Daha sonra spermatogenezis (sperm oluşumu) ve oogenesiz (yumurta oluşumu) farklı şekilde meydana gelir
Mayozda da mitoz gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz diye dort evre vardır Bu evreler arada interfaz olmaksızın peş peşe iki kez gercekleşir ve sonucta dort yavru hucre meydana gelir Mayoz bolunme ile mitoz bolunme arasındaki en buyuk farka profazda rastlanır
İnterfaz
Bolunmeye hazırlık evresidir Mitozdaki interfaza benzemekle birlikte hucrelerin mitozdaki gibi buyukluklerinin ve hacimlerinin artması gercekleşmez
ProfazI
Kromozomlar kısalıp kalınlaşmaya başlarken, anadan ve babadan gelen homolog kromozomlar sinaps halinde ya yan yana parelel uzanırlar ya da birbirinin uzerine kıvrılırlar Kısalma sonucunda kromozomlar mitozdaki gibi gorulmeye başlar Her kromozom iki kromatitten yapıldığından, homolog kromozomlar dortlu demetler halinde gorulur, bu gorunuşe tetrat denir Canlının vucudunda homolog kromozom kadar tetrata rastlanılır (insanda 23 tane) Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır 4 kromatid icin iki sentromer vardır
Ayrıca mitozdan farklı olarak bu evrede tetratlar arasında parca değişimi gercekleşir Crossingover denilen bu parca değişimi tur icinde ceşitliliği sağlar Bu evrenin sonunda cekirdek zarı parcalanarak kaybolur
MetafazI
Cekirdek zarının parcalanması sona ermiş, sentrozomlar kutuplara cekilmiş ve iğ iplikleri ortaya cıkmıştır Sentromerleri cift olan tetratlar ekvatoral duzlem uzerine dizilir
AnafazI
Bu evrede tetratlar ikiye ayrılarak kutuplara giderler Ana ve babadan gelen kromozomlar rasgele olarak birbirlerinden ayrılırlar (ozelliklerimizin bazılarının anadan bazılarının babadan gecmesinin nedeni) Bu evrede kromozom sayısı indirgendiğinden kutuplara taşınan yani oğul hucrelere gececek olan kromozom sayısı vucut hucrelerinin kromozom sayısının yarısı kadardır
TelofazI
Hucrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar Etraflarında cekirdek zarı oluşur Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hucre oluşur
Buraya kadar gecen olaylar mayozI olarak adlandırılır Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksızın profazII'nin başlamasıyla mayozII başlar MayozII mitoz bolunmenin hemen hemen aynısıdır Hucrelerdeki haploid kromozom sayısı korunarak profazII, metafazII, anafazII ve telofazII gercekleşerek mayoz bolunmenin sonunda n kromozom sayısına sahip 4 yavru hucre meydana gelir
Kelimeler:
Haploid: Olgun bir ureme hucresinde bulunan kromozom sayısı, vucut hucrelerinin sahip olduğu kromozom sayısının yarısına sahiptir Kromozom sayısının yarıya inmesi sonucu oluşan nsayıda kromozom taşıyan hucrelere haploid hucre denir
Sinaps: İki noronun veya noronla başka bir hucrenin bağlandığı yer
Gamet: Erkek ve dişi ureme hucresina verilen ad
Homolog kromozom: Biri anneden, diğeri babadan gelen aynı gen ciftine sahip kromozomlar
Tetrat: Mayoz bolunme sırasında homolog kromozomların birbirlerine sarılarak oluşturdukları dort kromotitli yapı
Crossingover: Eşey ana hucrelerinde gercekleşen mayoz bolunmenin profaz I safhasında oluşan tetratların kromatitleri arasındaki parca değişimi
Sentromer: kromozomlarda kardeş kromotidleri bir arada tutan kısım
Mayoz Bolunme Nedir?
Mayoz Bolunme
Mayoz Bolunme bir diploit okaryotik hucrenin bolunerek genelde gamet olarak adlandırılan haploit hucrelere bolunduğu hucresel bir surectir Gamet hucresinde kromozom sayısının azalmasıyla sonuclanan mayoz, Yunanca'da Daha da kucultmekanlamına gelen Meioun kelimesinden gelmektedir
Mayoz Bolunme eşeyli ureme icin gereklidir ve bu yuzden eşeyli ureyen tek hucreli organizmalar da dahil tum okaryot hucrelerde gorulur Ozellikle Bdelloid rotiferlerin icinde bulunduğu birkac okaryot mayoz yeteneklerini kaybedip partenogenezle urerler Mayoz eşeysiz mitotik bolunmeyle ureyen arkealarda ya da prokaryotlarda meydana gelmez
Mayoz sırasında kromozom icinde paketlenmiş olan uzun DNA segmentlerinden oluşan diploit ureme hucresinin genomu DNA replikasyonundan sonra iki bolunme gecirerek gamet olarak adlandırılan haploit hucreleri oluştururlar Her gamet kromozomların bir setini ya da orijinal hucrenin genetik iceriğinin yarısını icerir Oluşan bu haploit hucreler diğer cinsin haploit hucreleriyle ya da dollenme sırasında yeni bir hucre olan zigotu oluşturmak icin birleşebilirler Bu yuzden mayozun bolunme mekanizması dollenme sırasında birleşen iki genom ile eşteş bir olaydır cunku her ebeveynden gelen kromozomlar mayoz sırasında genetik rekombinasyona uğrarlar Dolayısıyla her gamet ve sonuc olarak her zigot kendi DNA'sında kendine ozgu bir İzTasarım taşıyacaktır Diğer bir değişle, mayoz ve eşeyli ureme genetik varyasyonu oluşturur
Mayoz Bolunme
Butun dollerde kromozom sayısının değişmez kalabilmesi icin (sperm ve yumurtanın birleşmesinden kromozom sayısı iki katına cıkacağından dolayı) farklı bir hucre bolunmesi gelişmiştir Mayoz bolunme ismini alan bu tip bolunmede, kromozom sayısı yarıya indirgenir Mayoz bolunmenin sonunda meydana gelen gametler diğer vucut hucrelerinin aksine n sayıda kromozom taşır (bazı bitkilerde ve bir hucrelilerde bireyin kendisi yaşantısı boyunca haploid kromozomlu olduğundan mayoz bolunmeye gerek kalmaz) Normal olarak soma hucrelerinde 2n kromozomlardan homolog olanlar, boyuna, sinaps dediğimiz aralıklarla birbirinin yakınında uzanırlar Bu homolog kromozomların her biri ayrı bir kutba giderek, yalnız bir tanesinin bir gamete verilmesi sağlanır Homolog kromozomlar aynı buyukluğe ve şekle, keza benzer kalıtsal faktorlere sahiptir Gerek yumurta gerekse sperm oluşumu son iki hucre bolunmesine kadar aynı kurallara gore yurutulur Daha sonra spermatogenezis (sperm oluşumu) ve oogenesiz (yumurta oluşumu) farklı şekilde meydana gelir
Mayozda da mitoz gibi profaz, metafaz, anafaz ve telofaz diye dort evre vardır Bu evreler arada interfaz olmaksızın peş peşe iki kez gercekleşir ve sonucta dort yavru hucre meydana gelir Mayoz bolunme ile mitoz bolunme arasındaki en buyuk farka profazda rastlanır
İnterfaz
Bolunmeye hazırlık evresidir Mitozdaki interfaza benzemekle birlikte hucrelerin mitozdaki gibi buyukluklerinin ve hacimlerinin artması gercekleşmez
ProfazI
Kromozomlar kısalıp kalınlaşmaya başlarken, anadan ve babadan gelen homolog kromozomlar sinaps halinde ya yan yana parelel uzanırlar ya da birbirinin uzerine kıvrılırlar Kısalma sonucunda kromozomlar mitozdaki gibi gorulmeye başlar Her kromozom iki kromatitten yapıldığından, homolog kromozomlar dortlu demetler halinde gorulur, bu gorunuşe tetrat denir Canlının vucudunda homolog kromozom kadar tetrata rastlanılır (insanda 23 tane) Kromozomların sentromerleri ayrılmamıştır 4 kromatid icin iki sentromer vardır
Ayrıca mitozdan farklı olarak bu evrede tetratlar arasında parca değişimi gercekleşir Crossingover denilen bu parca değişimi tur icinde ceşitliliği sağlar Bu evrenin sonunda cekirdek zarı parcalanarak kaybolur
MetafazI
Cekirdek zarının parcalanması sona ermiş, sentrozomlar kutuplara cekilmiş ve iğ iplikleri ortaya cıkmıştır Sentromerleri cift olan tetratlar ekvatoral duzlem uzerine dizilir
AnafazI
Bu evrede tetratlar ikiye ayrılarak kutuplara giderler Ana ve babadan gelen kromozomlar rasgele olarak birbirlerinden ayrılırlar (ozelliklerimizin bazılarının anadan bazılarının babadan gecmesinin nedeni) Bu evrede kromozom sayısı indirgendiğinden kutuplara taşınan yani oğul hucrelere gececek olan kromozom sayısı vucut hucrelerinin kromozom sayısının yarısı kadardır
TelofazI
Hucrenin iki kutbunda bulunan kromozomlar uzayıp incelmeye başlar Etraflarında cekirdek zarı oluşur Sitoplazmanın boğumlanmasıyla da haploid sayıda kromozoma sahip iki yavru hucre oluşur
Buraya kadar gecen olaylar mayozI olarak adlandırılır Bundan sonra mitozdakinin aksine arada interfaz evresi olmaksızın profazII'nin başlamasıyla mayozII başlar MayozII mitoz bolunmenin hemen hemen aynısıdır Hucrelerdeki haploid kromozom sayısı korunarak profazII, metafazII, anafazII ve telofazII gercekleşerek mayoz bolunmenin sonunda n kromozom sayısına sahip 4 yavru hucre meydana gelir
Kelimeler:
Haploid: Olgun bir ureme hucresinde bulunan kromozom sayısı, vucut hucrelerinin sahip olduğu kromozom sayısının yarısına sahiptir Kromozom sayısının yarıya inmesi sonucu oluşan nsayıda kromozom taşıyan hucrelere haploid hucre denir
Sinaps: İki noronun veya noronla başka bir hucrenin bağlandığı yer
Gamet: Erkek ve dişi ureme hucresina verilen ad
Homolog kromozom: Biri anneden, diğeri babadan gelen aynı gen ciftine sahip kromozomlar
Tetrat: Mayoz bolunme sırasında homolog kromozomların birbirlerine sarılarak oluşturdukları dort kromotitli yapı
Crossingover: Eşey ana hucrelerinde gercekleşen mayoz bolunmenin profaz I safhasında oluşan tetratların kromatitleri arasındaki parca değişimi
Sentromer: kromozomlarda kardeş kromotidleri bir arada tutan kısım