Medya ombudsmanı Faruk Bildirici, Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca'nın koronavirüs aşılarıyla ilgili açıklamalarını sıralayarak çelişki ve tutarsızlıklara dikkat çekti.
Bildirici, "Koca'nın bir yıllık aşı sicili tutarsızlıklar ve çelişkilerle dolu. Yerli aşı stratejisi çöktü, aşılama maksadı üç ay ertelendi, BioNTech aşıları gelmedi, Sinovac aşısı 15 milyon dozda kaldı" tabirlerini kullandı.
Şahsî web sitesinde Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca'nın 1 yıllık aşı sicilini inceleyen Bildirici, Koca'nın pandeminin birinci günlerinde gazetecilerin karşısına geçip bütün soruları yanıtladığını lakin bugün ise bundan kaçındığını belirtti.
"Ne oldu da Bakan Koca artık gazetecilerin sorularından rahatsız oluyor?" diye soran Bildirici, bu sorunun cevabını bulabilmek için Bakan Koca’nın bir yıllık açıklamalarını yerli aşı, aşılamanın zamanlaması, Çin’den gelen Sinovac aşısı ve BioNTech aşısı olarak kategorilere ayırıp incelediğini belirtti.
"Koca’nın kendi kelamları aşı stratejisinin çökmüş olduğunu kanıtlıyor"
Bildirici'nin 4 kategoride ele aldığı açıklamalar şöyle:
Gördüm ki, Sıhhat Bakanı Koca’nın bir yıl içerisinde Covid-19 aşısı konusunda bir dediği başkasını tutmuyor. Üstelik de Koca’nın şahsen kendi kelamları aşı stratejisinin çökmüş olduğunu kanıtlıyor.
Zira Bakan Koca, Ekim 2020’den itibaren yerli aşı çalışmaları hakkında açıklamalar yapmış, Erciyes Üniversitesi’nde geliştirilen aşının Faz 2 etabına geldiğini, altı aşı adayının da Faz 1 etabında olduğunu duyurmuştu.
1 Aralık 2020’de yaptığı açıklamada ise “Pfizer'in aşısıyla ilgili de yerli aşımız nisan ve sonrası periyotta devreye gireceği için nisan ayına kadar bize temin edebilecekleri bütün aşıyı alma halinde bir yaklaşımımız oldu” demişti.
Bu da Bakan Koca’nın aşı tedarik sürecini yönetirken yerli aşının nisan 2021’de devreye gireceği beklentisiyle hareket ettiğine işaret ediyor. Hatta Koca, son olarak da 11 Mart’ta “Yakın bir gelecekte kendi aşılarımızı kullanacağız” diye konuştu.
Lakin Erciyes Üniversitesi’nde üretilen aşının Faz 2 kademesi hala sürüyor. Üniversite Rektörü Prof. Dr. Mustafa Çalış, 12 Mart’ta “Faz 2 aşılaması nisan sonuna gerçek biter diye ümit ediyorum” açıklaması yaptı.
Bu durumda Faz 3 çalışmalarının ekim ayından evvel bitmesi mümkün görünmüyor. Zira Sinovac aşısının Hacettepe Üniversitesi’ndeki Faz 3 çalışmaları 17 Eylül 2020’de başlamış, 12 Mart 2021’de sonuçları açıklanmıştı. Sinovac çalışmaları 5.5 ay kadar sürdüğüne nazaran yerli aşı için de yaklaşık bir o kadar vakit gerekecek.
"Aşılama maksadını üç ay ertelemek zorunda kaldı"
Sıhhat Bakanı Koca’nın, aşılamayla ilgili amacı ve açıklamaları da gerçekleşmedi. Bakan Koca, 11 Mart’ta yaptığı açıklamada, “Planladığımız biçimde nüfusumuzun 50 milyonluk kısmının aşısını sonbahardan evvel yaparsak salgın üzerimizde ağır bir baskı olmaktan çıkacak” dedi.
Halbuki Bakan Koca, 25 Şubat günü “Toplamda baktığımızda 52,5 milyon insanımız, 20 yaşın üzerinde herkesi yapabilir duruma gelmiş olacağız. Ne vakte kadar? En geç mayıs ayına kadar bitirmek istiyoruz, hazirana gelmeden bu sayıyı yakalamak istiyoruz” diye konuşmuştu.
Böylelikle birinci açıklamasının üzerinden 15 gün geçmeden 50 milyon vatandaşın aşılanması maksadını üç ay ertelemiş oldu lakin bunu açıkça söylemedi. Gazetecilerin sorularını da yanıtlamadığı için bu değişikliğin nedeni de kapalı kaldı.
Ayrıntılar
Aslında Sıhhat Bakanı Koca’nın “sağlık kurumlarının günde 1 milyon kişiyi aşılama kapasitesi bulunduğu” tarafındaki açıklamaları dikkate alındığında Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın aşılanmasıyla 14 Ocak’ta başlayan aşı sürecinde bugüne kadar aşılananların sayısının 30-40 milyonu bulması gerekirdi. İki ay üzere bir mühlet içerisinde aşılananların sayısının 11 milyon seviyesinde kalması aşı tedarik sürecinde aksamalar olduğunu ve Bakan Koca’nın kelamını ettiği ölçüde aşının Türkiye’ye gelmemiş olabileceğini gösteriyor.
Bakan Koca, 10 Şubat’ta yaptığı açıklamada, Çin’den toplam 15 milyon doz Sinovac aşısı geldiğini belirtmiş lakin o tarihten itibaren gelen aşı ölçülerini “ülkeler ortasında sorun oluşturduğu” gerekçesiyle açıklamayacağını söylemişti. Münasebetiyle o tarihten sonra Türkiye’ye aşı gelip gelmediği, geldiyse ne kadar geldiği kesin olarak bilinmiyor.
"Sinovac hakkındaki açıklamaları çelişkili"
Bakan Koca, 17 Eylül 2020 tarihinde Türkiye’nin aşı tedarik sürecini başlattığını açıklamıştı. O tarihten itibaren Çin’den ne kadar aşı geleceği, aşıların geliş tarihleri ve yapılan mutabakatla ilgili birbirinden farklı açıklamalar yaptı. Bakan Koca’nın Sinovac aşıyla ilgili açıklamaları kronolojik olarak şöyle:
Çin aşısı ile ilgili aralık ayında en az 10 milyon üzere bir aşıyı alabilir olacağız. Ocak ayında da en az bu kadar olacak. Bu sayı iki katına kadar çıkabilir. Bir iki gün içerisinde mukavele imzalanır olacak. (18 Kasım 2020 )
Çin menşeli inaktif aşı adayından aralık, ocak ve şubatta toplam 50 milyon doz satın almak üzere kontrat imzalandı. ( 26 Kasım 2020)
İnaktif aşıdan 50 milyon kontrat imzalandı. Aralık ayında en az 10 milyon, lakin muhtemelen 20 milyon üzere temin etmiş olacağız. Ocak ayında 20 milyon, şubat ayında 10 milyon. ( 1 Aralık 2020)
Önümüzdeki birkaç gün içerisinde teslimatının yapılması planlandı. Kademeli olarak şimdilik 50 milyon doz gelecektir. ( 9 Aralık 2020)
Birinci gelecek parti aralık ve ocak ayı için 20'şer milyon toplam 40 milyondu. Şubat ayı için 10 milyon. 20 milyonun birinci 3 milyonu gelmiş olacak önümüzdeki günlerde. ( 19 Aralık 2020 )
İnaktif aşıların 10 milyon doz olan 2. sevkiyatının birinci kısmı (6,5 milyon doz) aşılar pazartesi sabahı ülkemizde olacak. Teslimatlar aşı programı aksamadan devam edecek. ( 24 Ocak 2021)
Gaye, nüfusumuzun en az yüzde 60'ının aşılanmasını sağlamak. Ülkemiz ise yaklaşık 15 milyon doz aşıyı temin etti ve toplamda 100 milyon dozdan fazla aşı için mutabakatlarını tamamladı. (10 Şubat 2021)
24 Kasım'da Sinovac ile mukavele yaptık. Devamında da 50 milyon doz için yapıldığını söylemiştim. 100 milyon doz için kontrat yapıldı. Toplamda şu an nisan, en geç mayıs ayı sonuna kadar 105 milyon doz aşıya erişeceğimizi biliyoruz. ( 25 Şubat 2021)
Planladığımız halde nüfusumuzun 50 milyonluk kısmının aşısını sonbahardan evvel yaparsak salgın üzerimizde ağır bir baskı olmaktan çıkacak. (11 Mart 2021)
Fakat bu kadar aşının gelmediği Bakan Koca’nın şahsen kendisinin kelamlarından anlaşılıyor. Çünkü 10 Şubat’ta gelen aşı ölçüsünün 15 milyon doz olduğunu söyledi. Meğer kendisinin açıklamalarına nazaran o tarihe kadar gelen aşı en az 30-40 milyon doz olması gerekiyordu!
Açıkladığı sayıların tutturulamamasına karşın Bakan Koca, şubat ayı sonlarından itibaren Sinovac ile 50 milyon doz daha getirilmesi için anlaşıldığını, toplam 100 milyon doz aşı için kontratın tamamlandığını söyledi. Hatta “şu an nisan, en geç mayıs ayı sonuna kadar 105 milyon doz aşıya erişeceğimizi biliyoruz” dedi.
Mayıs sonuna kadar 105 milyon doz aşı Türkiye’ye gelecek olsa nüfusun 50 milyonunun aşılanması maksadının neden üç ay ertelendiğinin bir açıklaması yok.
Kaldı ki, Sinovac’ın Türkiye distribütörü Keymen İlaç’ın sahibi Cantürk Alagöz, 50 milyon doz için mutabakat yapıldığını, bu ölçünün mart ayı sonuna kadar geleceğini, ikinci 50 milyon dozun “Çin sıhhat otoritesinin onayına bağlı olduğunu” söylemişti. Alagöz’ün 5 Mart’taki bu açıklamasından sonra gelişmelerin ne istikamete evrildiği, Çin sıhhat otoritelerinin ikinci 50 milyon dozu onaylayıp onaylamadıkları açıklanmadı.
"Hani 550 bin doz Biontech aşısı gelecekti?"
Sıhhat Bakanı Koca’nın BioNTech/Pfizer aşısıyla ilgili kelamlarında de tutarsızlıklar göze çarpıyor. Evvel Koca’nın bu aşıyla ilgili söylediklerini kronolojik olarak sıralayayım:
Pfizer, en erken 15 Aralık’tan sonra ruhsat alınabilir. Türkiye’ye verebileceği 1 milyon. Ocak ayından itibaren tedrici yıl içinde 25 milyona kadar olabileceği tarafında görüşmelerimiz var. (18 Kasım 2020 )
BionNTech ile bu gece 04.30 itibariyle mutabakat imzalandı. Bu yıl için ayrılan Prof. Dr. Uğur Şahin hocamızın açıkladığı doz ölçüsü 550 bin dozdur. Bu ölçünün Türkiye’ye yıl sonuna kadar ya da ocak ayı başında gelmesi beklenmektedir. Mart sonuna kadar 4.5 milyon doz aşı ülkemize teslim edilecektir. Mutabakatımıza nazaran tarafların mutabakatı ile 30 milyon doza kadar tıpkı kaidelerde aşı temin edilebilecektir. (25 Aralık 2020)
Prof. Dr. Uğur Şahin ve takımıyla BioNTech aşısının ülkemize gelişi ile ilgili son planlamaları ele aldık. Toplantımızda ayrıyeten bize ayrılan aşı dozlarının sayısını nasıl artırabileceğimizi de görüştük. (7 Ocak 2021)
Ek BioNTech ile ilgili 4,5 milyon doz mart sonu olmak üzere mukavele yapıldı. BioNTech ile ilgili birinci etapta gelebilecek aşı ölçüsü 800 bin olacak, toplam 4,5 milyon. ( 25 Şubat 2021)
Anlaşılacağı üzere, Bakan Koca’nın bu açıklamalarına bakılırsa ocak ayı başına kadar en az 550 bin doz BioNTech/Pfizer aşısının Türkiye’ye gelmiş olması gerekiyordu. Bu ölçü mart ayı sonuna kadar da 4.5 milyonu bulacaktı.
Bakan Koca bu formda mutabakat yapıldığını tekraren açıklamıştı. Halbuki bugüne kadar Türkiye’ye tek doz BioNTech/Pfizer aşısı geldiği yolunda bile bir bilgi, bir açıklama yok.
Aşılarla ilgili açıklamaları bu türlü olunca, bir yıl evvel gazeteci sorularını gülümseyerek karşılayan Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın yerini gazeteci sorularından kaçan bir bakanın alması doğal. Gazetecilerin karşısına geçebilse, açıklamalarındaki çelişkiler, tutarsızlıklar, aşı stratejisinin çökmesi hakkındaki soruları yanıtlamak zorunda kalacaktı.
Bakan Koca bu türlü bir dönüşüm geçirirken medyanın vazifesi de onun açıklamalarındaki bu tutarsızlıkları inceleyerek toplumun dikkatine sunmak. Fakat bir iki bağımsız ve eleştirel medya kuruluşunda 11 Mart’taki açıklamalarının daha öncekilerle çeliştiğinin vurgulanması dışında Koca’nın aşı açıklamalarının tümünün incelendiği bir haber çalışması görmedim. O nedenle Bakan Koca’nın aşı sicilini çıkardım, açıklamalarını tek tek sıralayıp inceledim
Gazetecilik açısından öncelikli olan Bakan Koca’nın prestijini düşünmeden toplum sıhhatini korumaktır. Koca’nın prestiji için kaygılanmak kendisinin ve siyasi iktidarın sorunu.