Mekanikci Gerekircilik Hakkında Bilgi

Mekanikci Gerekircilik Hakkında Bilgi

Her turlu nedeni mekanik nedene indirgeyen ve rastlantıyı nedensizlik sayarak yadsıyan gerekircilik anlayışı Bilimin temeli olan gerekircilik, XVIII ve XIX yuzyıllarda, fizikci Newton'un mekaniğinden etkilenerek mekanikci bir anlayışa yonelmiştir

Gerekirciliğe gore her olgunun bir nedeni vardır, mekanikci gerekirciliğe goreyse bu neden mekaniktir ve birbirinden bağımsız bir nedensonuc zinciri halinde surekli olarak tekrarlanır Aynı nedenler aynı sonucları doğururlar, kendi nedeniyle belirlenen sonuc da kendi nedeniyle aynılaşır ve kendisiyle aynı olan yeni bir sonuc meydana getirir Bu demektir ki gelişme (evrim) ve sıcrama (devrim) olanaksızdır

Diyalektik ozden yoksun bulunan bu metafizik gerekircilik anlayışı rastlantıyı da yadsımakla, orneğin mikrofizikte gercekleşen, bircok olayları acıklayamaz bir duruma duşmuştur Oysa mekanik nedenden başka bircok nedenler vardır, neden sonucu etkilediği gibi sonuc da nedeni etkiler, rastlantı nedensizlik değildir ve bilimseldir, değişmeler sıcramalarla gercekleşir ve gelişimseldir Dinamik yasalara gore, ki mekaniğin temel yasalarıdır, belli bir durum belli ve zorunlu durumlar zincirini meydana getirir ve belli bir durum bilinince bu durumun meydana getireceği daha sonraki durumlar bilinebilir

Bu temelden yola cıkan Laplace, ki mekanikci gerekirciliğe Laplace'cı gerekircilik de denir, belli bir durumun butun ayrıntılarını saptayıp hesaplayabilecek ustun bir zeka varolabilseydi geleceğin butun olayları onceden bilinebilirdi, der Bu anlayış bilimsel gerekirciliği papazca bir kaderciliğe duşurmuştur Bununla beraber mekanikci gerekircilik belli sınırlar icinde ve dış etkilere onemli olcude bağlı bulunmayan alanlarda —cunku dış etkilere tumuyle kapalı hic bir sistem yoktur— gecerli ve yararlı olmuş, guneşin ve gezegenlerin durumlarını onceden hesaplamakta ve makineler yapımında başarıyla kullanılmıştır

Ne var ki biyolojik, fizyolojik, ruhbilimsel ve toplumsal surecleri acıklamaya yetmemiştir Bu yetersizlik, mikrofizikte rastlantının cok onemli bir rolu bulunduğunun meydana cıkmasıyla busbutun belirmiştir Kuanta mekaniği, mikrofizikte, rastlantının da zorunluluk kadar Onemli bir rol oynadığını tanıtlamıştır Ozdeğin, eski fiziğin sandığı gibi yeknesak olmadığı ve sonsuz bir ceşitlilik icinde bulunduğu anlaşılmıştır Olguları, olayları ve surecleri daha geniş bir karşılıklı etki ilişkisi icinde ele almak gerektiği acık secik ortaya cıkmıştır

Tum fiziksel olayların uzay ve zamanda yer değiştirme (Mekanik devim)'yle acıklanamadığı gorulmuştur Hele yaşambilimde orgensel olayların (canlı varlıkların) mekanik yasalarla hic bir ilgisi bulunmadığı ortaya konmuştur Butun bunlardan cıkan sonuc, mekanikci gerekirciliğin iki buyuk yanılgıyla yuklu olduğudur; 1 Butun nedenleri mekanik nedenlere indirgemek, 2 Olayların nesnelliğini gorememek ve nedensizlikle ozdeşleştirdiği rastlantıyı yadsımak Mekanikci gerekircilerin başında Buchner, Vogt, Haeckel, Cabanis, Huxley, Moleschotte gibi duşunurler gelir

OZET

Her turlu nedeni mekanik nedene indirgeyen ve rastlantıyı nedensizlik sayarak yadsıyan gerekircilik anlayışı

Bilimin temeli olan gerekircilik, 18 ve 19 yuzyıllarda, fizikci Newton’un mekaniğinden etkilenerek mekanikci bir anlayışa yonelmiştir Gerekirciliğe gore her olgunun bir nedeni vardır, mekanikci gerekirciliğe goreyse bu neden mekaniktir ve birbirinden bağımsız bir nedensonuc zinciri halinde surekli olarak tekrarlanır Aynı nedenler aynı sonucları doğururlar, kendi nedeniyle belirlenen sonuc da kendi nedeniyle aynılaşır ve kendisiyle aynı olan yeni bir sonuc meydana getirir Bu demektir ki gelişme (evrim) ve sıcrama (devrim) olanaksızdır

Diyalektik ozden yoksun bulunan bu metafizik gerekircilik anlayışı rastlantıyı da yadsımakla, orneğin mikrofizikte gercekleşen, bircok olayları acıklayamaz duruma duşmuştur Oysa mekanik nedenden başka bircok nedenler vardır, neden sonucu etkilediği gibi sonuc da nedeni etkiler, rastlantı nedensizlik değildir ve bilimseldir, değişmeler sıcramalarla gercekleşir ve gelişimseldir Dinamik yasalara gore, ki mekaniğin temel yasalarıdır, belli bir durum belli ve zorunlu durumlar zincirini meydana getirir ve belli bir durum bilinince bu durumun meydana getireceği daha sonraki durumlar bilinebilir Bu temelden yola cıkan Laplace, ki mekanikci gerekirciliğe Laplace Gerekirciliği de denir, belli bir durumun butun ayrıntılarını saptayıp hesaplayabilecek ustun bir zeka varolabilseydi geleceğin butun olayları onceden bilinebilirdi, der Bu anlayış bilimsel gerekirciliği papazca bir kaderciliğe duşurmuştur Bununla beraber mekanikci gerekircilik belli sınırlar icinde ve dış etkilere onemli olcude bağlı bulunmayan alanlarda (cunku dış etkilere tumuyle kapalı hicbir sistem yoktur) gecerli ve yararlı olmuş, guneşin ve gezegenlerin durumlarını onceden hesaplamakta ve makineler yapımında başarıyla kullanılmıştır Ne var ki biyolojik, fizyolojik, ruhbilimsel (psikolojik N) ve toplumsal surecleri acıklamaya yetmemiştir Bu yetersizlik, mikrofizikte rastlantının cok onemli bir yeri bulunduğunun meydana cıkmasıyla busbutun belirmiştir Kuanta mekaniği, mikrofizikte, rastlantının da zorunluluk kadar onemli bir rol oynadığını tanıtlamıştır Ozdeğin, eski fiziğin sandığı gibi yeknesak olmadığı ve sonsuz bir ceşitlilik icinde bulunduğu anlaşılmıştır Olguları, olayları ve surecleri daha geniş bir karşılıklı etki ilişkisi icinde ele almak gerektiği acık secik ortaya cıkmıştır Tum fiziksel olayların uzay ve zamanda yer değiştirme (mekanik devim)’yle acıklanamadığı gorulmuştur Hele yaşambilimde orgensel olayların (canlı varlıkların) mekanik yasalarla hicbir ilgisi bulunmadığı ortaya konmuştur

Butun bunlardan cıkan sonuc, mekanikci gerekirciliğin iki buyuk yanılgıyla yuklu olduğudur:

1 Butun nedenleri mekanik nedenlere indirgemek,
2 Olayların nesnelliğini gorememek ve nedensizlikle ozdeşleştirdiği rastlantıyı yadsımak