RADYOTERAPİ
Radyoterapi (ışın tedavisi) kanser hastalığının iyonize radyasyon kullanılarak tedavi edilmesidir. Radyoterapinin amacı normal dokuya mümkün olduğunca az zarar vererek kanserli hücreleri öldürmek ve ya bölünüp çoğalmalarını engellemektir. Radyoterapi cerrahi yöntemlere benzer şekilde local bir tedavi yöntemidir; etkisini de, yan etkisini de uygulandığı yerde göstermektedir.
Tedavi Planlaması
Radyasyon Onkoloğu Doktorunuz ile ilk görüşmede size tedaviyi ve olası yan etkileri anlatacak ve sonrasında tedaviyi onayladığınıza dair bir onam formunun imzalanmanızı isteyecektir. Onayınız alındıktan sonra planlama aşamasına geçilecektir.
“Planlama” denilen aşamada, doktorlar, hastalıklı dokuların en fazla, normal dokuların ise en az radyasyona maruz kalması için gerekli çizimleri yaparak tedaviyi yönlendirmektedir. Tedavi planını bilgisayarlı tomografi ile yapmak tümörlü ve/veya tümörün yayılımı için en riskli bölgelerin belirlenmesinin yanısıra korunması gereken normal dokuların da tespitine izin verir. Bu işlem için öncelikle Medical Park Bahçelievler Hastanesi Radyoterapi Bölümünde bilgisayarlı tomografi eşliğinde tedavi edilecek bölgenizin görüntüsü alınacaktır.
Planlama Tomografisinden Önce
Tomografi çekimi ve daha sonraki tedavi seansları sırasında sizden üst tarafınızdaki kıyafetlerin tamamen çıkartılması istenecektir. Bu nedenle soyunma kabininden tedavi salonuna geçerken giymeniz gereken bir önlük verilecek ve bu önlüğü tedavi seansları boyunca beraberinizde getirmeniz istenecektir.
Öncelikle radyoterapi seansları sırasında cihazın içinde almak zorunda olduğunuz pozisyonunuz belirlenir, daha sonra bu pozisyonda bilgisayarlı tomografi çekilir.
Radyoterapi seanslarında tanımlanan dozun en hassas şekilde verilip ışınların vücutta doğru yere ulaşması, tedavi boyunca hasta pozisyonunun bozulmayıp her tedavide aynı pozisyonun sağlanması ve hastanın konforunun en iyi şekilde sağlanması için tedavi sırasında sabitleyici sistemler kullanılacaktır. Bu sebeple tedavi sırasında meme sabitleyicisi kullanılacaktır.
Meme sabitleyicisi, tedavi sırasında hasta memesini istenilen konumda tutularak, istenmeyen kıvrımların önüne geçilmesini ve kolun tedavi alanından çekilmesini sağlar. Ayrıca hastanın akciğer ve kalbini etkileyebilecek radyasyon dozunun azaltılmasını sağlamaktadır. Bir baş yastağı ve baş yükselticisi, kol ve kalça sabitleyici kısımlarından oluşmaktadır.
Planlama Tomografisi Esnasında
Sabitleme sistemi ile size uygun pozisyon verildikten sonra tomografiniz çekilecektir. Çekim sırasında tomografi masası yavaşça cihazın içinden geçer, siz hiçbir şey hissetmezsiniz. Odada yalnız olacaksınız, ama her zaman Radyoterapi Teknikeriniz cam pencerenin gerisinden sizi izleyecektir. Çekim esnasında sabit durmanız ve normal nefes almanız gerekmektedir. Eğer acil bir şeye ihtiyacınız olursa, lütfen elinizi kaldırıp Radyoterapi Teknikerinizden yardım isteyin.
Planlama Tomografisinden Sonra
Bir radyoterapi seansından diğerine hedef hacmin aynı şartlarda ışınlanmasını sağlayabilmek amacıyla cildinize işaretlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu amaçla kolay çıkmayan mürekkepli kalemler kullanılır veya çok daha uzun süre kalan “tatuaj” dediğimiz uygulama yapılabilir. Bu sebeple tomografi çekimi sonrasında sabit yatmaya devam etmeniz ve Radyoterapi Teknikerinizin işaretlemeler yapmasına zaman tanımanız gerekmektedir. Bu işaretlere tedaviniz bitene kadar ihtiyaç duyulması gerekmektedir. Yıkanırken bu işaretlerin çıkmamasına özen göstermek gerekir. Silinme olursa Radyoterapi Teknikerinize mutlaka haber vermeniz gerekir. Lütfen silinmiş işaretleri kendiniz tamamlamaya çalışmayın.
Tedavi
Tedaviniz için gerekli radyasyon miktarı küçük günlük dozlara (fraksiyon) bölünürek normal dokuların ve hücrelerin korunması sağlanmaktadır.
Doktorunuz, tomografi kesitleri ile hedef hacim ve normal doku belirlemeleri yaptıktan sonra Dozimetrist ve Medikal Fizik Mühendisi ile görüşerek ne kadar doz verileceğini, bu dozun nasıl verileceğini ve kaç seans süreceğini belirler. Bu planlama safhası genelde 2-5 gün sürer.
Toplam tedavi süresi genel olarak 5-6 haftadır. Aksi söylenmezse, tedavi her gün Pazartesi’den Cuma’ya kadar olacaktır. Her seansta tedavi odasında 15 – 30 dakika kalınmakla birlikte, radyasyon dozunun verilmesi 1 – 5 dakikalık bir sürede gerçekleşmektedir.
Radyoterapi seansları sırasında ağrı, acı hissetmezsiniz.
Cihazdan çıktıktan sonra radyasyon yaymazsınız, başkaları ile temas etmenizde bir sakınca yoktur.
Tedaviye aç gelmenize gerek yoktur. Radyoterapi sırasında daha önce kullandığınız ilaçları almaya devam ediniz.
İlk randevunuza geldiğiniz de, lütfen danışmaya başvurun. Danışmadaki görevliler sizi tedavi odasına yönlendireceklerdir.
Tedavi Esnasında
Tedavi sırasında hareketsiz durmanız, normal nefes almanız gerekmektedir. Radyoterapi Teknikerleriniz tedavi masasının üzerine bilgisayarlı planlama tomografisindeki pozisyonunuzu almanıza yardımcı olacak, tedavi makinesi içerisinde masa yavaşça hareket ettirilecektir ancak makine size dokunmayacaktır.
Radyoterapi teknisyeni, ışın verilmeden önce odadan ayrılacaktır. Ancak bir monitör yoluyla dışardan izleneceksiniz.Tedavi sırasında yalnız olsanız da, konuştuğunuzda sesiniz hoparlörden duyulabilir ve teknisyen sizinle iletişim kurabilir.
Radyoterapi cihazları oldukça büyüktür ve tedavi alanı etrafında değişik açılarda dönerken gürültü çıkarabilirler. Başlangıçta cihazların büyüklüğü ve gürültüsü ürkütücü gelebilir. Cihazların ilgili teknisyenlerce çalıştırıldığı ve düzgün çalışmalarının sürekli olarak kontrol edildiği unutulmamalıdır. Tedavi odası ya da cihazlarla ilgili olarak sormak istediğiniz soruları teknisyen ya da doktorunuza sorabilirsiniz.
Tedavinin Değerlendirilmesi
Tedavi süresince düzenli şekilde Hemşire veya Radyasyon Onkoloğu Doktorunuz tarafından yan etki takibiniz yapılır. Tedaviye bağlı olarak muhtemel yan etkileri tespit edip, gerektiğinde pratik tavsiye ve ilaçlarla bu istenmeyen etkilerin azaltılmasına veya engellenmesine çalışılmaktadır. Siz de her zaman durumunuz hakkındaki soru ve endişelerinizi doktorunuza veya takibinizi yapan hemşirelere iletebilirsiniz.
Işın Tedavisinde Görülen Yan Etkiler
Yan etkiler genellikle ilk günlerde değil, ilerleyen günlerde, doz arttıkça başlar. Her zaman meydana gelmeyeceği gibi kişilere göre de değişiklik gösterebilir.
Meme bölgesine alınan radyoterapi saçları dökmez.
Yan etkiler Radyasyon Onkoloğu Doktorunuz ile ilk buluşmada size aktarılacaktır. Tedavi boyunca doktor ve hemşireler sizlere yardımcı olacaklardır, soru ve sorunlarınızı onlarla konuşmaktan çekinmeyiniz.
Olası kısa vadeli yan etkiler:
Yorgunluk
Hassas cilt
Memede şekil değişiklikleri
Tedavi alanında ağrı hassasiyet
Yorgunluk
Çoğu hasta tedavi başladıktan sonra bir kaç hafta içinde yorgunluk hisseder. Radyoterapi sırasında, vücut kendini yenilemek için büyük enerji harcar. Hastalığınızın yarattığı stres, tedavi süresince gidiş gelişleriniz ve radyasyonun etkileri ile birleşince güçsüzlük ve yorgunluk hissi oluşur. Bu durum tedavinin tamamlanması sonrasında giderek azalır.
Tedaviniz süresince yorucu aktivitelerden kaçınmanız, yorgunluk hissedince aktiviteleri kısıtlamanız daha uygundur.
Cilt Reaksiyonu
Tedavi alanındaki cilt dokusunun daha kırmızımsı, koyu renkte, hassas ya da güneşte yanmış gibi olduğunu farkedebilirsiniz. Tedavi başladıktan sonra birkaç hafta içinde ciltte kuruma oluşabilir. Bu tip rahatsızlılar ya da kaşınma şeklindeki yakınmaların tedavisi için doktorunuz öneride bulunacaktır. Bazı radyoterapi tiplerinde ise ciltte nemlenme ve aşırı duyarlılık gelişebilir. Bu özellikle cilt katlantılarının olduğu bölgelerde görülür. Bu tip bir durumun gelişmesi durumunda Doktor ya da Hemşirenizi mutlaka bilgilendirin.
Memede şekil değişiklikleri
Tedavi süresince memenin şekil ve büyüklüğünde değişiklik olabilir. Tedavi bittikten sonra meme şeklinin eski haline dönmesi birkaç ayı bulabilir. Bazen de bu değişiklikler kalıcı olabilir. Mastektomi yapılmış memede, yara boyunca bazı hafif şişmeler olma olasılığı vardır. Bu şişlik yavaş yavaş, tedavi sonuna doğru geçer.
Ara Sıra Hissedilen Ağrılar
Tedavi süresince memenizde ağrı olabilir, tedaviden sonra genel olarak ağrılar geçer. Tedavi alanındaki kas ve kaburgalarınızda hissettiğiniz ağrılar ise geçirdiğiniz cerrahiye bağlıdır ve geçmesi daha uzun zaman alabilir.
Radyoterapiden sonra cildin bakımı: Radyoterapi sonrası her insanda farklı reaksiyonlar görülebilir. Önerileri bireysel olarak size verilecektir.
Cildinizi korumak için size krem önerilmişse tedaviden önceki ve sonraki 2 saat içerisinde kullanmayınız.
Tedavi bittikten sonra 2 hafta içinde cildinizin iyileşmesini bekleyebilirsiniz. Eğer ciltte reaksiyon oluşmuşsa bazen bu iyileşme süreci uzayabilir.
Tedavi bittikten sonra ilk 10 gün içinde görülebilen sorunlar
Eğer cildinizde tedavi süresince reaksiyon oluşmuş ise biraz daha kötüleşebilir.
Tedavi süresince ciltte reaksiyon olmasa da tedavi sonrasında reaksiyon gelişebilir.
Hafif Deri Reaksiyonu
Tedavi bittikten sonra cildiniz kuruyabilir, kızarabilir ve kaşınabilir. Asla deodorant ya da kozmetik ürünleri kullanmayın. Tedavi boyunca uyguladığınız kremlere devam edebilirsiniz.
Cilt reaksiyonu azaldıktan sonra, kuruluğu hafifletmek için nemlendirici kullanmaya devam edin. Cildiniz eski haline alıncaya kadar parfümlü sabunlar veya losyon kullanmayınız. Cildiniz iyileşince, günlük kullandığınız talkpudra, epilasyon kremi, traş bıçağı vs kullanabilirsiniz.
Şiddetli Deri Reaksiyonu
Eğer cildinizde ağır bir reaksiyon oluşursa pansuman yapılması gerekmektedir. Tedavi sonrası size hangi kremleri kullanmanız gerektiği ve nasıl uygulayacağınız hakkında önerilerde bulunulacaktır.
Uzun Sürede Cilt Bakımı
Cildinizi tedaviden sonra (en az 1 yıl) güneş ışınlarından güneş kremi veya kıyafetle korumanız gerekmektedir. Tedaviden sonra radyoterapi izleri azalır, cildiniz eski rengine kavuşur ancak tedavi öncesine göre memenizde daha sıkılaşma ve küçülme görülebilir.
Kontrol Muayeneleri
Cillte ciddi bir reaksiyon geliştiğinde tedavi bitiminden 1 hafta sonra kontrole gelmeniz sizin yararınıza olacaktır. Tedaviden sonra ilk 2 yıl içerisinde 3 aylık periodlarla, sonraki 3 yılda ise 6 aylık periodlarla Onkoloji Doktorları tarafından kontrol muayenenizin yapılması gerekm ektedir.
Meme Kanseri ile Başa Çıkmak
Meme kanseri tanısı özel kaygılar getirebilir. Bu süreçte psikolojik bir destek almanız süreçte oluşabilecek duygulanım durumu ile başa çıkmada yardımcı olacaktır.
Tedaviye ait aklınızdaki soru işaretleri hakkında hem sağlık ekibi hem de aileniz ile konuşmak size yardımcı olacaktır. Kanser ve kanserden oluşan tüm sağlık ile ilgili sorularınız için, istediğiniz zaman hastanemize başvurabilirsiniz, ekibimiz size yardımcı olacaktır.