Tarama, toplumda sık görülen bir hastalığın kolay test yahut tetkikler ile rastgele bir şikayet gelişmeden saptanmasına denilir. Göğüs kanserinde taramanın hedefi kanseri erken evrede saptayıp kansere bağlı vefatları önlemektir. Ayrıyeten tarama ile göğüs kanserinin erken evrede saptanmasıyla göğsün bütününün alınmasına gerek kalmadan korunması mümkün olmakta ve kemoterapiye muhtaçlık azalmaktadır.
Göğüs kanseri için tarama;
-
kendi kendine göğüs muayenesi, -
hekim tarafından yapılan klinik göğüs muayenesi -
mamografi ile yapılan görüntüleme biçiminde olmaktadır.
Kendi Kendine Muayene
Yirmi yaşından sonra her bayanın yapması önerilir, muayenenin yapılma aralığı ise;
-
adet görüyorsa adetten sonraki 5-7. gün ortasında, -
menopozdan sonra her ayın sabit bir takvim gününde, -
emziren bayanlarda ayda bir emzirmeyi takiben göğüslerdeki süt boşaldıktan sonra.
Gözle inceleme:Ayna karşısında yapılmalıdır. Kollar üst kaldırıldıktan sonra, birinci olarak her iki kol başın ardındayken, ikinci olarak da elleri kalça kemiklerinin üzerine bastırırken; omuzları yavaşça çıkararak öne yanlışsız eğilerek farklı başka önden ve yandan her iki göğüs ve koltukaltı incelenmelidir. Bu esnada göğüslerin büyüklüğüne, simetrisine, derinin rengine, biçimine, göğüs başlarına, göğüs altı bölgelere ve koltuk altına bakılmalıdır. Göğüs derisinde çekinti, deride portakal kabuğu görünümü, kızarıklık, göğüslerden birinde olağandışı büyüme, göğüs başlarında çökme ve etrafında soyulma, kabuklanma usulünde lezyonlar olup olmadığına dikkat edilmelidir. Göğüs başlarında tekrarlayan, inatçı, deri değişiklikleriyle birlikte olan soyulma yahut kabuklanma kanserin çok erken habercisi olabilir.
Elle Muayene:Ayakta ayna karşısında yahut yatarak olmak üzere iki türlü yapılabilir. Göğsün kendisi, göğüs başları ve koltuk altları elle muayene edilmelidir.
Ayakta muayenede; Elin üç orta parmağının iç yüzeyi ile, küçük dairesel hareketler çizerek muayeneye başlanmalıdır. Sağ göğüs için sol, sol göğüs için sağ el kullanılarak göğüs üzerine evvel hafif sonra biraz daha bastırmak suretiyle yoklayarak muayene edilmelidir.
Birebir hareketler öbür göğüs için tekrarlamalıdır.
Elle muayenede göğüs üzerinde üç formda uygulanacak hareketler ile yapılabilir; birincisi göğüs dokusu üzerinde saat ibresi tarafında giderek iç içe geçen dairesel çizgiler, ikincisi eli kaldırmadan parmaklar kaydırılarak birbirine paralel dikey çizgiler çizerek, üçüncüsü de göğüs başında sonlanan çizgisel oklar halinde göğsün dış kenarından göğüs başına hakikat yapılabilir.
Yatarak elle muayene; Sırtüstü yatarak yapılır. Muayene edilecek taraftaki omuz altına küçük bir yastık yahut katlanmış bir havlu yerleştirilerek göğsün öne hakikat çıkmasına ve böylelikle daha kolay muayene edilmesine imkan sağlanır. Muayene edilecek göğsün bulunduğu taraftaki kol başın üzerine konulur, öbür elin 3 orta parmağının orta iç kısımlarıyla dairesel hareketler çizerek muayeneye başlanır. Daha sonra kol yana konarak öbür elle koltukaltı bölgesi muayene edilir. Tıpkı hareketleri öteki karşı göğüste tekrarlanmalıdır.
Klinik Göğüs Muayenesi; Tabip tarafından yapılan göğüs muayenesidir. Kişinin risk durumuna nazaran 20-40 yaş ortası 1-3 yılda bir, 40 yaşından sonra yılda bir yapılmalıdır.
Mamografik Tarama
Mamografi Nedir?
Mamografi, düşük dozda x ışını ile çekilen bir göğüs röntgen sineması olup göğüste muayene ile saptanamayacak kadar küçük lezyonların erken tespit edilmesi gayesi ile çekilir. Tarama mamografisi göğüs kanserini klinik olarak ortaya çıkmadan yani elle muayene ile saptanmadan 1.5 ile 4 yıl kadar öncesine kadar tespit edebilmektedir. Rastgele bir yüksek risk faktörüne sahip olmayan kişi için mamografik tarama 40 yaşından sonra yılda bir yapılır, bir üst yaş sonu yoktur. Lakin risk faktörleri ve ailedeki göğüs kanseri hikayesine nazaran bu taramaya daha erken de başlanabilir.
Yüksek Risk Altındaki Bayanlar İçin Tarama Teklifleri Nelerdir?
Olağanda bir bayanın hayat uzunluğu göğüs kanser riski %12'dir. Risk oranının hesaplanmasında çeşitli hesaplama modelleri (gail modeli, claus modeli gibi) kullanılmaktadır. Bu modellerde adet ve menopoz yaşı, aile kıssası üzere parametreler kullanılır. Şayet risk oranı %20'nin üzerindeyse bu birey yüksek riskli hasta kümesine girmektedir. Bu bireylere 30 yaşından itibaren yıllık mamografi ve ortada göğüs MR taraması önerilmektedir. Kimi yüksek riskli bireyler şunlardır;
-
Bilinen bir BRCA1-2 gen mutasyonuna sahip şahıslar ile bunların birinci derece akrabaları, -
Çocukluk yahut gençlik yıllarında tedavi gayeli gögüs bölgesine radyoterapi almış bireyler, -
Birtakım sendromlara sahip bireyler ile bu sendromlara sahip birinci derece akrabanın olması (Li-Fraumeni sendromu, Cowden sendromu gibi).
Mamografi Nasıl Çekilir?
Mamografi çekimi için kullanılan aygıt, bir klinik yahut özel olarak dizayn edilmiş taşınabilir tarama aracı içerisinde bulunabilir. Çekim esnasında gögüsler mamografi aygıtındaki plakalar ortasına yerleştirilerek yavaşça sıkıştırılır ve farklı istikametlerden röntgeni çekilir. Gögüslerin sıkıştırılmasındaki maksat dokuların imajının üst üste binerek yanlış manzara oluşturmasını engellemektir.
Mamografi Ziyanlı Mı?
Mamografi, x ışınına dayalı bir çekim olması nedeniyle yaydığı radyasyonun ziyanları konusunda toplumda çok fazla yanlış inanış barındırmaktadır. Bir mamografi çekimi sırasında, göğüsler çok az ölçüde radyasyona maruz kalırlar; bu bir kişinin doğal yollarla aldığı radyasyona benzeridir. Öteki örnekler vermek gerekirse, her kıtalar ortası uçak seyahatinde yahut 5000 km'lik otomobil seyahati yaptığımızda da tıpkı ölçüde radyasyona maruz kalıyoruz. Sigara içenlerde yıllık radyasyona maruz kalma ölçüsü mamografi ile alınan radyasyon ölçüsünün 25 katı kadar daha fazladır. Mamografik taramanın vefatları azaltmasındaki oranı göz önünde bulundurulduğunda maruz kalınan bu radyasyon dozu göz gerisi edilecek bir ölçüdedir.
Mamografi çekimi sırasında gögüslere uygulanan baskının da rastgele bir ziyanı yoktur. Bu durumun yarattığı ağrı ise bireyin ruhsal olarak kendisini hazırlaması durumunda daha az oranda hissedilecektir. Tekrar de oluşan ağrının büyük bir kısmı birinci yarım saatte ortadan kalkmaktadır.