Metabolizma Hızını Etkileyen Faktorler Nelerdir?
Metabolizma hucrede tum yapım ve yıkım olaylarını kapsar Tam bir dinlenme durumunda, organların calışması, vucut sıcaklığının korunması gibi yaşamın surdurulmesi icin zorunlu enerji harcamasına bazal metabolizma denirMetabolizma hızı cocuklarda, calışanlarda, erkeklerde, soğukta ve protein ağırlıklı beslenenlerde daha yuksektir
Bazal metabolizma hızı bireysel ozelliklere gore değişir Bazal metabolizmayı etkileyen başlıca etmenler şunlardır:
1 Yaş: Buyume icin enerji harcandığından, buyumenin en hızlı olduğu bebeklik doneminde bazal metabolizma en yuksektir Yaş ilerledikce bazal metabolizma duşer
2 Cinsiyet ve vucut bileşimi:Vucutta yağ dokusu arttıkca bazal metabolizma duşer, kas dokusu arttıkca da bazal metabolizma yukselir Bunun nedeni, yağ dokusuna gore kas dokusunun daha etkin olması ve daha cok enerji harcamasıdır Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere gore daha fazla olduğundan, kadınların bazal metabolizması, erkeklerden biraz daha duşuktur İşci ve sporcu gibi kas dokusu fazla olanlarda bazal metabolizması, hafif işle uğraşanlara gore %6 dolayında yuksek olabilir
3 Hormonlar: Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu bazal metabolizmayı etkiler Bu hormon aşırı salgılanırsa bazal metabolizma yukselir, az salgılanırsa bazal metabolizma duşer Bobrekustu bezinde salgılanan adrenalin hormonu da bazal metabolizmayı yukseltici etki gosterir
4 Gebelik ve Emziklilik:Gebeliğin ilk aylarından sonra bazal metabolizma hızında artma başlar ve son uc aylık donemde bazal metabolizma hızında ortalama %20 artış olabilir Bunun nedeninin, son aylarda yavrunun ve annelik dokularının hızlı buyumesi olduğu sanılmaktadır
5 Hastalıklar:Ozellikle ateşli hastalıklarda hucre calışmasındaki artış nedeniyle bazal metabolizma yukselir Vucut sıcaklığında 37°C uzerinde her 1°C artış, bazal metabolizmayı ortalama %125 yukseltir
6 Surekli aclık:Uzun sureli aclık ve yarı aclık durumu bazal metabolizma hızını duşurur Uzun sure normalden az besin alanlarda bazal metabolizma hızında %20 dolayında duşme olduğu saptanmıştır Aşırı ve surekli aclık durumunda ise bazal metabolizma hızında %50 kadar azalma olduğu saptanmıştır Aşırı ve surekli aclıkta, vucudun bazal metabolizma icin daha az enerji kullanmaya alıştığı, boylece az enerji harcamasıyla yaşamaya calışıldığı ileri surulmektedir
7 Uyku:Uykunun ilk saatlerinde bazal metabolizmada onemli değişiklik olmaz İlk saatlerden sonra duşme başlayarak 56 saatlik uyku sonunda bazal metabolizmada %10a kadar duşme olabilir Genellikle, uyku sırasında enerji harcaması bazal metabolizma duzeyinde sayılır
8 Diyetin bileşimi: Diyetin bileşiminde protein oranının fazla bulunması, bazal metabolizmayı yukseltici etki gosterir
9 Cevre sıcaklığı ve ırk: Cevre sıcaklığının bazal metabolizmaya etkisine acıklık getirilememiştir Sıcak iklimde yaşayanların bazal metabolizmanın biraz duşuk olduğunu gosteren raporlar bulunmakta ise de, bazı calışmalarda bunun aksi bildirilmektedir
Metabolizma hucrede tum yapım ve yıkım olaylarını kapsar Tam bir dinlenme durumunda, organların calışması, vucut sıcaklığının korunması gibi yaşamın surdurulmesi icin zorunlu enerji harcamasına bazal metabolizma denirMetabolizma hızı cocuklarda, calışanlarda, erkeklerde, soğukta ve protein ağırlıklı beslenenlerde daha yuksektir
Bazal metabolizma hızı bireysel ozelliklere gore değişir Bazal metabolizmayı etkileyen başlıca etmenler şunlardır:
1 Yaş: Buyume icin enerji harcandığından, buyumenin en hızlı olduğu bebeklik doneminde bazal metabolizma en yuksektir Yaş ilerledikce bazal metabolizma duşer
2 Cinsiyet ve vucut bileşimi:Vucutta yağ dokusu arttıkca bazal metabolizma duşer, kas dokusu arttıkca da bazal metabolizma yukselir Bunun nedeni, yağ dokusuna gore kas dokusunun daha etkin olması ve daha cok enerji harcamasıdır Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere gore daha fazla olduğundan, kadınların bazal metabolizması, erkeklerden biraz daha duşuktur İşci ve sporcu gibi kas dokusu fazla olanlarda bazal metabolizması, hafif işle uğraşanlara gore %6 dolayında yuksek olabilir
3 Hormonlar: Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu bazal metabolizmayı etkiler Bu hormon aşırı salgılanırsa bazal metabolizma yukselir, az salgılanırsa bazal metabolizma duşer Bobrekustu bezinde salgılanan adrenalin hormonu da bazal metabolizmayı yukseltici etki gosterir
4 Gebelik ve Emziklilik:Gebeliğin ilk aylarından sonra bazal metabolizma hızında artma başlar ve son uc aylık donemde bazal metabolizma hızında ortalama %20 artış olabilir Bunun nedeninin, son aylarda yavrunun ve annelik dokularının hızlı buyumesi olduğu sanılmaktadır
5 Hastalıklar:Ozellikle ateşli hastalıklarda hucre calışmasındaki artış nedeniyle bazal metabolizma yukselir Vucut sıcaklığında 37°C uzerinde her 1°C artış, bazal metabolizmayı ortalama %125 yukseltir
6 Surekli aclık:Uzun sureli aclık ve yarı aclık durumu bazal metabolizma hızını duşurur Uzun sure normalden az besin alanlarda bazal metabolizma hızında %20 dolayında duşme olduğu saptanmıştır Aşırı ve surekli aclık durumunda ise bazal metabolizma hızında %50 kadar azalma olduğu saptanmıştır Aşırı ve surekli aclıkta, vucudun bazal metabolizma icin daha az enerji kullanmaya alıştığı, boylece az enerji harcamasıyla yaşamaya calışıldığı ileri surulmektedir
7 Uyku:Uykunun ilk saatlerinde bazal metabolizmada onemli değişiklik olmaz İlk saatlerden sonra duşme başlayarak 56 saatlik uyku sonunda bazal metabolizmada %10a kadar duşme olabilir Genellikle, uyku sırasında enerji harcaması bazal metabolizma duzeyinde sayılır
8 Diyetin bileşimi: Diyetin bileşiminde protein oranının fazla bulunması, bazal metabolizmayı yukseltici etki gosterir
9 Cevre sıcaklığı ve ırk: Cevre sıcaklığının bazal metabolizmaya etkisine acıklık getirilememiştir Sıcak iklimde yaşayanların bazal metabolizmanın biraz duşuk olduğunu gosteren raporlar bulunmakta ise de, bazı calışmalarda bunun aksi bildirilmektedir
