Bir sabah uyandığımızda tıpkı Alice’in mükemmeller diyarına yanlışsız yol alışı üzere gerçek dünyadan öbür gerçekliklere kapı aralayan bir kavramla tanıştık hepimiz: “Metaverse” (sanal evren). Pekala neydi bu sanal cihan kavramı? Sanal cihan tıpkı Albert Einstein’in öncülük ettiği “paralel cihan teorisi” üzere bu dünyayı gerçeklik boyutundan diğer bir düzleme taşıyan bir sistemdi. Bu yenilikçi “metaverse” dünyası dijital platformlarda yaratılan yeni bir varoluşun ayak sesleriydi. Metaverse, sanal kozmosta insanlara bu dünya gerçekliğinin dışında, farklı kapılar araladı. Bilim kurgu romanlarını aratmayan bu yeni dijital dünya kısa müddette post-modernizmin tesiriyle süratle tüketilen tanınan bir kavrama dönüştü. Milyon dolarlık emlak satın alanlar mı dersiniz, yoksa NFT’ye dönüştürülen ve koleksiyonerlerin almak için yarıştığı yeni sanat yapıtları mi?
Teknoloji tutkunları kendi gerçek dünyasını bir tarafa bırakırken bu sanal düzlemde kendine gelecekten bir yer edinme eforuna girdi. Birinci ortaya çıktığı periyotta oyun dünyasında çokça bilinen Metaverse artık herkesin ismini duyduğu ve meraklısı olduğu bir kavram haline gelmişti. Bu dijital dünyanın vaatleri ortasında kişinin kendi isteğine nazaran yarattığı avatarla tıpkı gerçek bir insan üzere hayatını sürdürebilmesi de yer alıyordu. The Sims oyununu oynayanlar uygun hatırlar, Metaverse tertibinde hayat sürdürmek de tıpkı bu oyundaki yaşama benziyor, bu dünya orijinal gerçeklikler ve bu yeni dijital cihan içinde varolmayı başaranlara pek çok hususta sınırsız özgürlük vaat ediyordu.
NFT kavramı da Metaverse dünyası ile bireylerin hayatına giren kavramlardan biridir. O denli ki artık neredeyse akla gelebilecek her şeyin NFT’si yapılıp, çarçabuk dijital platformlarda satılıyor. Dijital ortamda varlık gösterebilen Non-Fungible Token yani NFT’ler, eşsiz bir pahanın karşılığı olarak piyasaya sunuluyor. Buradaki eşsiz kavramı, değer biçilemeyen manasında değil, eşi gibisi ve taklidi olmadığı manasına geliyor. Ethereum blok zinciri geliştiricilerinin hazırladığı ERC-721 token standartlarında üretilen NFT’ler dijital platformlarda alıcıları ile buluşuyor. Bilhassa sanat topluluğunun en kıymetli varlıklarını NFT olarak dudak uçuklatan sayılara sattığı söylem edilebilir.
2021 yılının başında dijital sanatkarlardan Beeple’in Everydays: The First 5000 Days isimli sanat yapıtının NFT’sinin Christies müzayede konutu tarafından 69 milyon dolara satılması NFT dünyasında adeta bir dönüm noktası oldu. Bu satışın çabucak sonrasında kripto, NFT avatarları, metaverse cihanında gayrimenkul satın alma ve GameFi üzere bahisler giderek popülerleşmeye başladı. Ana akım medya, gazetelerde yahut en çok ziyaret edilen toplumsal medya platformlarında daima NFT’ler hakkında yazıldı, çizildi. Hatta Collins English Dictionary, NFT kısaltmasını yılın sözü olarak bile seçti. Herkesin merak konusu haline gelen NFT, birebir vakitte yatırımcıların giderek daha fazla bütçe ayırdığı kârlı bir yatırım aracına da dönüşmüştü.
Avatar çizimleri sunan CryptoPunks'un 2021 yılı Haziran ayında Sotheby’s’in müzayede konutu tarafından 11.8 milyon dolara satılan, “Covid Alien” olarak da bilinen CryptoPunk #7523 NFT’si, satıldığı periyot sanat bölümünde de hayli ses getirmişti. Akabinde Dijital sanatçı Beeple’nin Crossroads NFT’si, 6.66 milyon dolar ile yeni bir rekora imza atmıştı. Sanal bir arazi parselinden Jack Dorsey’in tweetine kadar akla gelebilecek her şey NFT olarak satılırken, birtakım yatırımcılara nazaran NFT’ler güzel bir yatırım aracı olarak değerlendirilirken kimi yatırımcılar için ise tanınan kültürün var ettiği süreksiz bir kavram olarak görülüyor.
Türkiye’de ise birinci olarak Tarık Tolunay’ın “Fractal Pandemi” NFT’sinin 2021 yılında 36 bin dolara satılması bir dönüm noktası oldu. Akabinde yeni medya sanatkarı Refik Anadol’un, 21 milyon TL’ye satılan “Casa Batllo: Yaşayan Mimari” isimli yapıtının 1 milyon 380 bin dolardan alıcı bulması piyasada yankı uyandırdı. Cem Yılmaz, Selçuk Fazilet üzere tanınmış isimlerin NFT’leri de yüksek sayılara satılan eserler ortasında yerini aldı. NFT trendi yalnızca sanat piyasasıyla sonlu kalmayarak tanınmış dünya markalarının da radarına girdi. Prada, 100 Ethereum tabanlı NFT’yi piyasaya süreceğini yakın vakitte açıkladı. Ünlü İtalyan markası bu koleksiyonda sanatçı Damien Hirst’ün oğlu Cassius Hirst ile işbirliği yapacak. Adidas ise şimdiye kadar oyun, AR, NFT alanındaki teknolojik gelişmeleri en çok takip eden markalardan biri oldu. Adidas’ın Into the Metaverse NFT koleksiyonu kapsamında gerçekleşen satışlarda 30 bin NFT, neredeyse piyasaya sunulduğu gün satıldı.
Kripto Para Piyasası’ndaki Gerileme NFT Satışlarını Nasıl Etkiliyor?
2022 yılının başında 22 milyar dolarlık süreç hacminde seyreden NFT Satışları, yılın birinci çeyreğinde 50 milyar dolar düzeyine kadar yükselmişti. Ayı piyasasının kripto dünyasındaki tesirleri devam ederken, Bitcoin’le birlikte NFT satışları da bu durumdan önemli bir formda etkileniyor. 7 Temmuz 2022 Perşembe günü CoinMarketCap dataları, eşsiz token (non-fungible token, NFT) ekosisteminin toplam piyasa pahasını 1.769.897.328 dolar biçiminde gösteriyor. CryptoSlam datalarına nazaran NFT protokollerinde ay boyunca yapılan toplam satış fiyatı 7.719.829 dolar düzeyinde.
NFT’ler kripto piyasasındaki değişimlere hayli süratli tepki gösteriyor. Ayı piyasası ve birebir vakitte 9 Mayıs’ta yaşanan Terra kaynaklı çöküşün de tesiriyle de fiyatlar daima olarak düşme eğiliminde olduğu için, NFT piyasası da bu durumdan direkt olarak etkileniyor. Bu olumsuz tesirlere karşın birtakım NFT koleksiyonlarında ise süreç hacmi artmaya devam ediyor. Bored Ape Yacht Club, Mutant Ape Yacht Club, Otherdeed, CryptoPunks, CloneX ve Sorare üzere pek çok tanınan NFT koleksiyonundaki süreç hacmi, bu süreçte iki kattan fazla arttı. En büyük artış, %262,79’luk oranla Bored Ape Yacht Club’da görüldü. Bu koleksiyonu takip eden koleksiyon ise %173,49 ile Mutant Ape Yacht Club oldu. 7 Temmuz 2022 Perşembe prestijiyle son 24 saatte en çok kıymetlenen NFT ise yüzde 151,3 ile VIDT Datalink (VIDT) oldu. Protokolün toplam piyasa kıymeti 22.365.484 dolara ulaşırken, 1 VIDT Datalink (VIDT) 0,464178 dolardan süreç görmeye başladı.