Mezopotamya medeniyetlerinin dunya medeniyetine katkısı
Mezopotamya, Turkiye'nin Guneydoğu Anadolu Bolgesinden Basra Korfezine kadar uzanan Fırat Nehri ve Dicle Nehri arasında kalan bolgenin ilk cağdaki adıdır Bu bolge;
Goc yollarının uzerinde olması
Topraklarının verimli olması
İkliminin elverişli olması
Irmaklarından sulamada yararlanılması gibi nedenlerle tarihsel donemlerin başından itibaren bir cok uygarlıklara sahne olmuştur
Ozellikleri:
Duzluk bir bolge olmasından dolayı kolaylıkla istilalara uğramıştır
Bolge taş bakımından fakir olduğundan gunumuze az sayıda eser vermiştirAma yazı geliştiği icin edebi eserlerde gelişmiştiBunların başında destanlar vardıEn tanınmış eserleri Gılgamış Destanı, Tufan Hikayesi ve Yaradılış Manzumesidir
Mezopotamyalı tuccarlar Kral Yolu denilen yolu genişletmişlerdi
Halk;hurler,korunanlar ve koleler olarak uce ayrılırdı
Hurler: Butun haklara sahip kimselerden oluşuyorduBunlar rahipler,asiller,memurlar,askerler ve tuccarlardı
Korunanlar: Hur olan insanların haklarının ancak bir kısmına sahip insanlardı,
Koleler: Hicbir hakkı olmayan insanlardı ve bu kişiler eşya gibi alınır satılırdı
Mezopotamyada ekonominin temelini tarım teşkil ediyorduAyrıca hayvancılık ve balıkcılıkta gelişmiştiTarımda toprak tanrının malı sayılıyordu ve urunun buyuk bir kısmı mabetlere veriliyordu
Ayrıca ekonominin gelişmesinde ticaret de buyuk rol oynamıştırSuriye ve Anadoludan kereste ve maden,Hindistandan ise fildişi getiriliyordu
Butun ticari faaliyetler takas esasına dayanıyorduDaha sonra para olarak gumuş kulceler kullanılmıştırOlcu birimleri de sistemleştirilmiştir
SUMERLER:
Dunyanın bilinen ilk uygarlığıdır
MO 4binde Mezopotamyaya gelmiş ve MO 3binde ilk şehir devletlerini(siteleri) kurmuşlardır
Sitelerin başında Patesi adı verilen ve aynı zamanda rahip olan krallar bulunurdu
Bilinen en onemli siteleri Ur,Uruk,Lagaş,Eridu,Umma ve Kaş idiBaşkenti Ur idi
MO 2200 yıllarında Sumer egemenliğine Elamlılar tarafından son verildi
İlk defa yazıyı(civi yazısını) kullanarak tarihsel cağları başlattılar
Mabetlere getirilen urunleri tespit amacıyla ilk defa rahipler tarafından kullanılan Sumer yazısı kil tabletler uzerine ucgen uclu bir cubukla yazılırdı
İlk yazılı kanunlar Sumer kralı Urukagina tarafından yapılmıştır
Urukagina tarafından cıkarılan kanunlardan kralın baskı ve zulme son vererek ozgurluğu getirdiği anlaşılmıştır
III Ur krallarından UrNammu cıkardığı kanunlarla haksızlığı,hırsızlığı,buyuculuğu ve askerlikten kacmayı onlemiştir
Koleler dışında tum erkekler askere giderdi
IIIUr krallarından Şulgi hafif piyade birliğini kurmuştur
Cok tanrılı bir dinsel inancları vardıTanrılar kuvvet ve kudretin,duzen ve ahlakın temsilcileriydiHer sitede kendi tanrılarının yanında,komşu ve galip sitenin tanrılarına da tapılmaktaydı
En buyuk tanrıları;gok tanrısı Anu,hava ve yeryuzu tanrısı Enlil,yer altı ve okyanus tanrısı Enki, guneş tanrısı Samas ve ay tanrısı Sin idi
Oldukten sonra yaşam olduğu inancı yoktu(Bu yuzden mezarların bir şey koymazlardı)
Sumerler bilim alanında da oldukca gelişmişlerdi
Dort işlemi kullanmışlar sayıları bulmuşlar ve cemberi 360 dereceye bolmuşlerdirCarpma ve bolme cetvellerini hazırlamışlardır
Aritmetik ve geometrinin temelini atmışlardır Sumerler ay ve guneş tutulmalarını hesaplamışlardır
Ay takvimini kullanmışlardır(bu takvimde 1 yıl 360 gun)
Burcları bulmuşlar,gecegunduzu 12şer saatlik iki kısma ayırmışlar ve yılı da 12 aya bolmuşlerdir
Sumerlerde,sanat alanındakabartmacılık,oymacılık,kuyumculuk ve heykeltraşcılık onemli yer tutmuştur
İlk tarihsel anıt olan Akbabalar dikilitaşı bu donemden kalmıştır
Ortadoğu'nun tahıl tarımının ve evcilleştirilmiş hayvanlarının insanlık tarihinde ozel bir yeri vardır; cunku ilk uygarlık onların yol actığı yaşam biciminden doğmuştur Dunyanın en eski uygarlığı, Dicle ve Fırat ırmaklarının aşağı kıvrımları boyunca Basra Korfezi'ne kadar dayanan duz lığ (aluvyon) ovası uzerinde uzanan Sumer ulkesinde doğdu
ELAMLILAR:
Orta Asya kokenli topluluklardırElamlıların tarihi MO 4bine kadar dayanır
Kerha ve Karun ırmakları arasında yaşamışlardır
En onemli yerleşim merkezi ve başkenti Sus şehridir(Ayrıca en onemli kultur ve uygarlık merkezi)
Sumer egemenliğine son vermişlerdir(MO2200 yıllarında)
Seramik ve madencilikte gelişmişlerdir
Elam, Mezopotamya'nın guney doğusuna verilen addır Bu bolgede yaşayan Elamlılar'ın başkentleri Sus'tu Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, guzel sanatlar ve susleme alanında gelişmişlerdir
BABİLLİLER:
MO 3binlerde Arap Yarımadasından goce başlayan Samilerin Mezopotamya tarihinde onemli rolleri olmuştur
Samilerin bir kolu olan Amurrular MO 2binde Arabistandan Mezopotamyaya geldiler ve Babil merkez olmak uzere bir devlet kurdular Bundan sonra devletin adı Babil Devleti olarak anıldı
Babilliler dunyada biline ilk mutlak monarşiyi kurdular
Daimi bir ordu kuruldu ve ordu piyadeler ve arabalılar olmak uzere iki sınıfa ayrıldı
Hammurabi zamanında I Babil krallığının,Nabukodonosor zamanında II Babil krallığının en parlak donemi yaşanmıştır
I Babil krallığını Kassitler,II Babil krallığını Persler yıkmıştır
Hammurabi kendi adına kanunlar cıkarmıştırBunlar kişi ve toplum hukukunu birbirinden ayırarak, eski kanunları daha sistemli bir hale getirmiştir(Babil kanunları genelliklekısasa kısas şeklindedir)
Cok tanrılı dine inanmışlardırEn buyuk tanrıları Marduktur
Guclerinin gokteki tanrılara değil,dunyevi bir kurum olan orduya dayanması dar anlamda laik devlet yonetimine kanıt sayılmıştır
Ayrıca II Babil krallığının hukumdarı Nabukodonosor Fırat kıyılarındaki Babilde dunyanın yedi harikasından biri olan asma bahceleri yaptırdıUst uste yedi kat olan bu asma bahcelerden her biri ,yuksekliği 25 m olan kemerler uzerine oturtulmuştuKralın karısını memnun etmek icin yaptırdığı bu bahcelerden bugun eser kalmamıştır
Sami ırkından olan Babilliler, MO2050'ye doğru Babil (Tanrının kapısı) kentine yerleşip, daha sonra Kaidelileri ve Sumerlerin dışındaki yerli halk ile Sami karışımından oluşan Asurluları egemenlikleri altına aldılar
ASURLULAR:
MO 2000612 yılları arasında yaşadılarBaşkenti Ninovadır
Asurlular tarihte ilk defa bir suvari sınıfı kurdular
Asur ordusu iyi orgutlenememişti
Mızraklı askerler ve okcular,orme zırhlar giyerlerdiSavaş arabaları ile cok cabuk yer değiştirdikleri icin kuşatma sistemleri cok iyi gelişmişti
En parlak donemi Sargon Sulalesi zamanı idi
Asurlular Sargon zamanında Anadoluda koloniler kurdularKultepe bu kolonilerden birisidir
II Sargon Ninovada buyuk bir saray yaptırdı ve onemli bir kitaplık kurdurdu
Med ve Babillilerin ortak saldırısı sonucu yıkıldılar
Asurlular cok tanrılı dine inandılarEn buyuk tanrıları Asurdur
Asur yasaları Sumer yasaları kadar insancıl değildir(Kısasa kısas şeklindedir)
Aslen Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan AşurAsur (Qalat Şarqat)şehri ve cevresinde yaşayan bir Sami toplulukken ozellikle MO 2000 sonrası doğubatı arası global ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ulkelerini bir imparatorluğa donuşturmuş eskicağ halkı
AKADLAR:
Samilerden olan Akadlar Sumerlerin kuzeyine yerleştilerBaşkenti Akad idi
MO 2400 dolaylarında Sumer şehir devletleri Akadların eline gecti
Akad krallığı,Doğu Anadoludan Akdenize kadar genişlediBir sure sonra ustunluk yeniden Sumerlere gecti
Akadlar dunyanın ilk merkezi ve ilk buyuk imparatorluğunukurmuşlardır
İlk defa surekli orduya gecmişlerdir(Ayrıca paralı ordu vardı)
Akad en onemli kultur merkezidir
Cok tanrılı dine inandılar
Agade adını verdikleri tapınaklar en onemli mimari eserleridir
Mezopotamya, Turkiye'nin Guneydoğu Anadolu Bolgesinden Basra Korfezine kadar uzanan Fırat Nehri ve Dicle Nehri arasında kalan bolgenin ilk cağdaki adıdır Bu bolge;
Goc yollarının uzerinde olması
Topraklarının verimli olması
İkliminin elverişli olması
Irmaklarından sulamada yararlanılması gibi nedenlerle tarihsel donemlerin başından itibaren bir cok uygarlıklara sahne olmuştur
Ozellikleri:
Duzluk bir bolge olmasından dolayı kolaylıkla istilalara uğramıştır
Bolge taş bakımından fakir olduğundan gunumuze az sayıda eser vermiştirAma yazı geliştiği icin edebi eserlerde gelişmiştiBunların başında destanlar vardıEn tanınmış eserleri Gılgamış Destanı, Tufan Hikayesi ve Yaradılış Manzumesidir
Mezopotamyalı tuccarlar Kral Yolu denilen yolu genişletmişlerdi
Halk;hurler,korunanlar ve koleler olarak uce ayrılırdı
Hurler: Butun haklara sahip kimselerden oluşuyorduBunlar rahipler,asiller,memurlar,askerler ve tuccarlardı
Korunanlar: Hur olan insanların haklarının ancak bir kısmına sahip insanlardı,
Koleler: Hicbir hakkı olmayan insanlardı ve bu kişiler eşya gibi alınır satılırdı
Mezopotamyada ekonominin temelini tarım teşkil ediyorduAyrıca hayvancılık ve balıkcılıkta gelişmiştiTarımda toprak tanrının malı sayılıyordu ve urunun buyuk bir kısmı mabetlere veriliyordu
Ayrıca ekonominin gelişmesinde ticaret de buyuk rol oynamıştırSuriye ve Anadoludan kereste ve maden,Hindistandan ise fildişi getiriliyordu
Butun ticari faaliyetler takas esasına dayanıyorduDaha sonra para olarak gumuş kulceler kullanılmıştırOlcu birimleri de sistemleştirilmiştir
SUMERLER:
Dunyanın bilinen ilk uygarlığıdır
MO 4binde Mezopotamyaya gelmiş ve MO 3binde ilk şehir devletlerini(siteleri) kurmuşlardır
Sitelerin başında Patesi adı verilen ve aynı zamanda rahip olan krallar bulunurdu
Bilinen en onemli siteleri Ur,Uruk,Lagaş,Eridu,Umma ve Kaş idiBaşkenti Ur idi
MO 2200 yıllarında Sumer egemenliğine Elamlılar tarafından son verildi
İlk defa yazıyı(civi yazısını) kullanarak tarihsel cağları başlattılar
Mabetlere getirilen urunleri tespit amacıyla ilk defa rahipler tarafından kullanılan Sumer yazısı kil tabletler uzerine ucgen uclu bir cubukla yazılırdı
İlk yazılı kanunlar Sumer kralı Urukagina tarafından yapılmıştır
Urukagina tarafından cıkarılan kanunlardan kralın baskı ve zulme son vererek ozgurluğu getirdiği anlaşılmıştır
III Ur krallarından UrNammu cıkardığı kanunlarla haksızlığı,hırsızlığı,buyuculuğu ve askerlikten kacmayı onlemiştir
Koleler dışında tum erkekler askere giderdi
IIIUr krallarından Şulgi hafif piyade birliğini kurmuştur
Cok tanrılı bir dinsel inancları vardıTanrılar kuvvet ve kudretin,duzen ve ahlakın temsilcileriydiHer sitede kendi tanrılarının yanında,komşu ve galip sitenin tanrılarına da tapılmaktaydı
En buyuk tanrıları;gok tanrısı Anu,hava ve yeryuzu tanrısı Enlil,yer altı ve okyanus tanrısı Enki, guneş tanrısı Samas ve ay tanrısı Sin idi
Oldukten sonra yaşam olduğu inancı yoktu(Bu yuzden mezarların bir şey koymazlardı)
Sumerler bilim alanında da oldukca gelişmişlerdi
Dort işlemi kullanmışlar sayıları bulmuşlar ve cemberi 360 dereceye bolmuşlerdirCarpma ve bolme cetvellerini hazırlamışlardır
Aritmetik ve geometrinin temelini atmışlardır Sumerler ay ve guneş tutulmalarını hesaplamışlardır
Ay takvimini kullanmışlardır(bu takvimde 1 yıl 360 gun)
Burcları bulmuşlar,gecegunduzu 12şer saatlik iki kısma ayırmışlar ve yılı da 12 aya bolmuşlerdir
Sumerlerde,sanat alanındakabartmacılık,oymacılık,kuyumculuk ve heykeltraşcılık onemli yer tutmuştur
İlk tarihsel anıt olan Akbabalar dikilitaşı bu donemden kalmıştır
Ortadoğu'nun tahıl tarımının ve evcilleştirilmiş hayvanlarının insanlık tarihinde ozel bir yeri vardır; cunku ilk uygarlık onların yol actığı yaşam biciminden doğmuştur Dunyanın en eski uygarlığı, Dicle ve Fırat ırmaklarının aşağı kıvrımları boyunca Basra Korfezi'ne kadar dayanan duz lığ (aluvyon) ovası uzerinde uzanan Sumer ulkesinde doğdu
ELAMLILAR:
Orta Asya kokenli topluluklardırElamlıların tarihi MO 4bine kadar dayanır
Kerha ve Karun ırmakları arasında yaşamışlardır
En onemli yerleşim merkezi ve başkenti Sus şehridir(Ayrıca en onemli kultur ve uygarlık merkezi)
Sumer egemenliğine son vermişlerdir(MO2200 yıllarında)
Seramik ve madencilikte gelişmişlerdir
Elam, Mezopotamya'nın guney doğusuna verilen addır Bu bolgede yaşayan Elamlılar'ın başkentleri Sus'tu Bilim ve teknikte ileri olmamalarına rağmen, guzel sanatlar ve susleme alanında gelişmişlerdir
BABİLLİLER:
MO 3binlerde Arap Yarımadasından goce başlayan Samilerin Mezopotamya tarihinde onemli rolleri olmuştur
Samilerin bir kolu olan Amurrular MO 2binde Arabistandan Mezopotamyaya geldiler ve Babil merkez olmak uzere bir devlet kurdular Bundan sonra devletin adı Babil Devleti olarak anıldı
Babilliler dunyada biline ilk mutlak monarşiyi kurdular
Daimi bir ordu kuruldu ve ordu piyadeler ve arabalılar olmak uzere iki sınıfa ayrıldı
Hammurabi zamanında I Babil krallığının,Nabukodonosor zamanında II Babil krallığının en parlak donemi yaşanmıştır
I Babil krallığını Kassitler,II Babil krallığını Persler yıkmıştır
Hammurabi kendi adına kanunlar cıkarmıştırBunlar kişi ve toplum hukukunu birbirinden ayırarak, eski kanunları daha sistemli bir hale getirmiştir(Babil kanunları genelliklekısasa kısas şeklindedir)
Cok tanrılı dine inanmışlardırEn buyuk tanrıları Marduktur
Guclerinin gokteki tanrılara değil,dunyevi bir kurum olan orduya dayanması dar anlamda laik devlet yonetimine kanıt sayılmıştır
Ayrıca II Babil krallığının hukumdarı Nabukodonosor Fırat kıyılarındaki Babilde dunyanın yedi harikasından biri olan asma bahceleri yaptırdıUst uste yedi kat olan bu asma bahcelerden her biri ,yuksekliği 25 m olan kemerler uzerine oturtulmuştuKralın karısını memnun etmek icin yaptırdığı bu bahcelerden bugun eser kalmamıştır
Sami ırkından olan Babilliler, MO2050'ye doğru Babil (Tanrının kapısı) kentine yerleşip, daha sonra Kaidelileri ve Sumerlerin dışındaki yerli halk ile Sami karışımından oluşan Asurluları egemenlikleri altına aldılar
ASURLULAR:
MO 2000612 yılları arasında yaşadılarBaşkenti Ninovadır
Asurlular tarihte ilk defa bir suvari sınıfı kurdular
Asur ordusu iyi orgutlenememişti
Mızraklı askerler ve okcular,orme zırhlar giyerlerdiSavaş arabaları ile cok cabuk yer değiştirdikleri icin kuşatma sistemleri cok iyi gelişmişti
En parlak donemi Sargon Sulalesi zamanı idi
Asurlular Sargon zamanında Anadoluda koloniler kurdularKultepe bu kolonilerden birisidir
II Sargon Ninovada buyuk bir saray yaptırdı ve onemli bir kitaplık kurdurdu
Med ve Babillilerin ortak saldırısı sonucu yıkıldılar
Asurlular cok tanrılı dine inandılarEn buyuk tanrıları Asurdur
Asur yasaları Sumer yasaları kadar insancıl değildir(Kısasa kısas şeklindedir)
Aslen Kuzey Irak'ta, Dicle kıyısında bulunan AşurAsur (Qalat Şarqat)şehri ve cevresinde yaşayan bir Sami toplulukken ozellikle MO 2000 sonrası doğubatı arası global ticaretten faydalanarak gelişmiş ve topraklarını genişleterek ulkelerini bir imparatorluğa donuşturmuş eskicağ halkı
AKADLAR:
Samilerden olan Akadlar Sumerlerin kuzeyine yerleştilerBaşkenti Akad idi
MO 2400 dolaylarında Sumer şehir devletleri Akadların eline gecti
Akad krallığı,Doğu Anadoludan Akdenize kadar genişlediBir sure sonra ustunluk yeniden Sumerlere gecti
Akadlar dunyanın ilk merkezi ve ilk buyuk imparatorluğunukurmuşlardır
İlk defa surekli orduya gecmişlerdir(Ayrıca paralı ordu vardı)
Akad en onemli kultur merkezidir
Cok tanrılı dine inandılar
Agade adını verdikleri tapınaklar en onemli mimari eserleridir