Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yardrımına tüp bebek yöntemleri koşuyor Fakat bu yöntemler uygulanmadan önce çiftlerin tepeden tırnağa değin muayene olup, hakiki sebeplerini saptama ettirmeleri gerekiyor İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama
Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yardrımına tüp bebek yöntemleri koşuyor Lakin bu yöntemler uygulanmadan önce çiftlerin tepeden tırnağa kadar muayene olup, gerçek sebeplerini tespit ettirmeleri gerekiyor
İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama ne demektir?
İntrauterin inseminasyon kadının yumurtlama döneminde erkekten alınan spermlerin dışarıya kesin işlemlerden geçirildikten sonradan anne rahmine verilmesidir Bu işlem öncesinde anneye bir takım ilaçlar verilerek yumurtlama sağlanabileceği gibi, doğal adet döneminde de yapılabilir
IVF ve ICSI nedir?
In vitro fertilizasyon ya da tüp bebek kadından alınan yumurtalarla, erkekten alınan spermlerin dışarıda laboratuvar ortamında birleştirilmesi ve döllenme gerçekleştikten belirli bir vakit sonradan anne rahmine yerleştirilmesidir İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) ya da mikroenjeksiyon ise erkekten alınan spermlerin kutup olarak yumurtanın içerisine enjekte edilmesi ve tekrar döllenme gerçekleştikten kesin bir vakit sonradan bitmiş anne rahmine yerleştirilmesidir
Kimlere Uygulanır?
Tüp bebek ilk defa 1978 yilinda Edward ve Steptoe tarafindan Ingiltere?de uygulanmistir Baslangiçta tüpleri tikali olan hastalar için düsünülmüs olan bir usul olarak başvuru alanina konmakla birlikte, bugün birçok hasta grubunun tedavisinde basariyla kullanilmaktadir Simdi tüp bebek yönteminin uygulanabildigi hasta gruplarini kisaca gözden geçirelim:
1 Tubal etmen: Tubal etken genellikle tüplerin tıkalı olması veya tıkalı olmamakla beraber normal olarak fonksiyon göstermemesidir Tüplerin açıklığının belirlenmesi için ilk olarak histerosalpingografi adı verilen rahim filmi çekilir Fakat bu filmde tüplerin açık olması tekrar tekrar tüplerin alışılagelmiş olduğunu göstermeyebilir
Tüp ile çevre dokuları arasındaki yapışıklıklar veya tüp içerisindeki dokuların daha önce geçirilen enfeksiyonlar ya da cerrahi girişimler sebebiyle azda olsa zedelenmesi, tüpler açık olmasına karşın, normal olarak fonksiyon göstermesini engelleyebilir böylece tüplerin durumunu tam olarak gözlemeleyebilmek için ara sıra laparoskopi gibi endoskopik tanı yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir
Tüplerdeki tıkanıklığın yerine ve hasta yaşına bağlı olarak cerrahi şansı verilebilir Bilhassa daha önce tüpleri bağlanmış hastalarda cerrahi çare sonrası sıradan yollardan hamile kalabilme oranı oldukça yüksektir Ancak tüp tahribatı artı olan hastalarda ve tıkanıklığın tüpün rahimden uzak olan bölümünde olması durumunda cerrahi ile başarı şansı düşüktür ve tüp bebek uygulaması daha uygundur
Ayrıca hasta yaşının ileri olduğu hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tüp bebek uygulanması daha uygundur Daha önce iltihabi bir nedenle tüplerinde tıkanma saptanan bir takım hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi esnasında tüplerin içinde istikrarsız birikimi olduğu görülebilir Hidrosalpenx adı verilen bu durumda tüp bebek uygulamadan önce tüplerin ameliyatla alınmasının hamilelik oranını artırdığı bildirilmektedir böylece bu grup hastalarda tüp bebek uygulamadan önce laparoskopik yolla tüplerin alınması önerilmektedir
2 Endometriozis: Endometriozis rahim iç tabakasında bulunan ve her ay adet kanamasına neden olan dokunun rahim haricen bir yere yerleşmesi olarak adlandırılır Endometriozisin en fazla yerleştiği dokulardan en önemlisi yumurtalıklardır Yumurtalıklara yerleşen endometriozis bazen çukulata kisti adı verilen kistlere niçin olabilir Endometriozis çoğunlukla hastalığın yaygınlık durumuna kadar 4 evrede incelenmektedir
Erken evrelerde çocuk olmasını nasıl engellendiği bilinmemekle birlikte, ileri evrelerde daha çok hastalığa bağlı olarak üreme organlarında oluşan yapışıklıklar ve tahribatlar sebebiyle hamilelik gerçekleşmemektedirErken faz hastalarda uç gözlem ile ya da aşılama ile çiftlerin bir bölümünde gebelik görülebilir Yine ileri evre hastalarda cerrahi girişimle hastaların bir bölümü tedavi edilebilir Belirli bir gözlem süresi, cerrahi tedavi ya da aşılama ile başarı sağlanmayan hastalarda son çare seçeneği olarak tüp bebek uygulanmaktadır
3Yumurtlama Bozuklukları: Bilindiği gibi kadınlarda genellikle her ay yumurtalıklardan bir yumurta atılır Fakat bazı hastalarda yumurtlama olayı seyrek olabilir ya da hiç olmayabilir Bunun en alışılmış örneği ?polikistik over sendromu? adı verilen hastalıktır Burada hastalarda yumurtlama seyrektir veya hiç gerçekleşmez, vücutta tüylenme olabilir, fazla kilo alımı ve kısırlık görülebilir Bu grup hastalarda eğer erkekte bir aykırılık yahut birincil çare seçeneği yumurtalıkların uyarılması ve uygun dönemlerde cinsel ilişkidir Hasta gebe kalamamışsa aşılama ve son tedavi seçeneği olarak tüp bebek uygulamasına kadar gidilebilir
4Erkek Faktörü: Çocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklaşık % 50?sini erkeğe alt nedenler oluşturmaktadır böylece çocuk sahibi olma isteği ile başvuran hastalarda birincil yapılması gereken muayene sperm analizidir genellikle sperm sayısının en az 20 milyonml, hareketinin en düşük % 50 ve sıradan şekilli sperm oranının Dünya Sıhhat Örgütü Kriterleri ’ne göre asgari % 50 ve Kruger kriterlerine tarafından asgari % 4 olması sıradan olarak kabul edilmektedir Bu değerlerin herhangi birisindeki bozukluk bayağı yollardan bebek sahibi olunmasını zorlaştırabilir Sperm rakam ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa öncellikle 46 ay aşılama denenebilir
Galibiyet sağlanmayan hastalarda uç olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Hem sperm rakam ve bozukluğu hafif olsa bile kısırlık süresi uzun ise aşılama yapılmadan uç olarak mikroenjeksiyona geçilebilir Sperm sayı ve kalitesinde ileri derecede bozukluk olan hastalarda kutup olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Bazı hastalarda hiç sperm görülmeyebilir Azospermi adı bahşedilen bu durum sperm kanallarındaki bir tıkanıklığa veya testislerde sperm yapımındaki bir bozukluğa emrindeki olabilir Neden ne olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi çare yöntemi mikroenjeksiyondur
Alışılagelmiş tüp bebek uygulaması ile galibiyet şansı çok düşüktür Bu hastalarda PESA, MESA, TESA ya da TESE adı bahşedilen işlemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve döllenme sağlandıktan emin bir sonradan elde edilen embryolar aktarma edilir
5 Servikal Etken: Çocuk sahibi olamayan çiftlerde nedenlerin % 5 ile % 10?nu rahim ağzına ait faktörler oluşturur Bu o bölgededeki bir enfeksiyon, anatomik bozukluklar vb olabilir
6Açıklanmayan İnfertilite: Çiftlerin % 1015?nde çocuk sahibi olmaya engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz Bu çiftlerde rutin olarak yapılan tetkiklerde bir neden bulunmamasına karşın, detaylı tetkiklerde bir bölümünde neden açıklanabilir, oysa bu tedavideki davranış konusunda büyük bir değişikliğe yol açmaz Bu grup hastalarda ilk tedavi seçeneği yumurtalıkların bahşedilen ilaçlarla uyarılması sonrası aşılamadır Aşılama ile 4 ay galibiyet sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Yeniden evllik süresi uzun olan hastalarda aşılama yapılmadan kutup olarak mikroenjeksiyona geçilebilir
7İmmünolojik İnfertilite: Çiftlerin bir bölümünde çocuk sahibi olamamanın nedeni eşlerden herhangi birinin bağışıklık sistemindeki bir bozukluk olabilir Mesela bayan erkek spermini yıkım eden antikor adı verilen maddeler üretebilir veya erkek kendi spermini yıkım eden antikorlar üretebilir Fakat bağışıklık sistemindeki bu bozukuluklar ile çocuk sahibi olamama arasındaki ilişki hemen şimdi kesin olarak ortaya konamamıştır Bu hastalarda da birincil çare seçeneği aşılamadır Galibiyet sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmalıdır
Doç Dr Ramazan Mercan h 3Mikroenjeksiyon, tüp bebek ve aşılama
Çocuk sahibi olamayan çiftlerin yardrımına tüp bebek yöntemleri koşuyor Lakin bu yöntemler uygulanmadan önce çiftlerin tepeden tırnağa kadar muayene olup, gerçek sebeplerini tespit ettirmeleri gerekiyor
İntrauterin İnseminasyon (IUI) veya Aşılama ne demektir?
İntrauterin inseminasyon kadının yumurtlama döneminde erkekten alınan spermlerin dışarıya kesin işlemlerden geçirildikten sonradan anne rahmine verilmesidir Bu işlem öncesinde anneye bir takım ilaçlar verilerek yumurtlama sağlanabileceği gibi, doğal adet döneminde de yapılabilir
IVF ve ICSI nedir?
In vitro fertilizasyon ya da tüp bebek kadından alınan yumurtalarla, erkekten alınan spermlerin dışarıda laboratuvar ortamında birleştirilmesi ve döllenme gerçekleştikten belirli bir vakit sonradan anne rahmine yerleştirilmesidir İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) ya da mikroenjeksiyon ise erkekten alınan spermlerin kutup olarak yumurtanın içerisine enjekte edilmesi ve tekrar döllenme gerçekleştikten kesin bir vakit sonradan bitmiş anne rahmine yerleştirilmesidir
Kimlere Uygulanır?
Tüp bebek ilk defa 1978 yilinda Edward ve Steptoe tarafindan Ingiltere?de uygulanmistir Baslangiçta tüpleri tikali olan hastalar için düsünülmüs olan bir usul olarak başvuru alanina konmakla birlikte, bugün birçok hasta grubunun tedavisinde basariyla kullanilmaktadir Simdi tüp bebek yönteminin uygulanabildigi hasta gruplarini kisaca gözden geçirelim:
1 Tubal etmen: Tubal etken genellikle tüplerin tıkalı olması veya tıkalı olmamakla beraber normal olarak fonksiyon göstermemesidir Tüplerin açıklığının belirlenmesi için ilk olarak histerosalpingografi adı verilen rahim filmi çekilir Fakat bu filmde tüplerin açık olması tekrar tekrar tüplerin alışılagelmiş olduğunu göstermeyebilir
Tüp ile çevre dokuları arasındaki yapışıklıklar veya tüp içerisindeki dokuların daha önce geçirilen enfeksiyonlar ya da cerrahi girişimler sebebiyle azda olsa zedelenmesi, tüpler açık olmasına karşın, normal olarak fonksiyon göstermesini engelleyebilir böylece tüplerin durumunu tam olarak gözlemeleyebilmek için ara sıra laparoskopi gibi endoskopik tanı yöntemlerine ihtiyaç duyulabilir
Tüplerdeki tıkanıklığın yerine ve hasta yaşına bağlı olarak cerrahi şansı verilebilir Bilhassa daha önce tüpleri bağlanmış hastalarda cerrahi çare sonrası sıradan yollardan hamile kalabilme oranı oldukça yüksektir Ancak tüp tahribatı artı olan hastalarda ve tıkanıklığın tüpün rahimden uzak olan bölümünde olması durumunda cerrahi ile başarı şansı düşüktür ve tüp bebek uygulaması daha uygundur
Ayrıca hasta yaşının ileri olduğu hastalarda cerrahi ile zaman kaybedilmesi yerine direk olarak tüp bebek uygulanması daha uygundur Daha önce iltihabi bir nedenle tüplerinde tıkanma saptanan bir takım hastalarda ultrasonografide veya laparoskopi esnasında tüplerin içinde istikrarsız birikimi olduğu görülebilir Hidrosalpenx adı verilen bu durumda tüp bebek uygulamadan önce tüplerin ameliyatla alınmasının hamilelik oranını artırdığı bildirilmektedir böylece bu grup hastalarda tüp bebek uygulamadan önce laparoskopik yolla tüplerin alınması önerilmektedir
2 Endometriozis: Endometriozis rahim iç tabakasında bulunan ve her ay adet kanamasına neden olan dokunun rahim haricen bir yere yerleşmesi olarak adlandırılır Endometriozisin en fazla yerleştiği dokulardan en önemlisi yumurtalıklardır Yumurtalıklara yerleşen endometriozis bazen çukulata kisti adı verilen kistlere niçin olabilir Endometriozis çoğunlukla hastalığın yaygınlık durumuna kadar 4 evrede incelenmektedir
Erken evrelerde çocuk olmasını nasıl engellendiği bilinmemekle birlikte, ileri evrelerde daha çok hastalığa bağlı olarak üreme organlarında oluşan yapışıklıklar ve tahribatlar sebebiyle hamilelik gerçekleşmemektedirErken faz hastalarda uç gözlem ile ya da aşılama ile çiftlerin bir bölümünde gebelik görülebilir Yine ileri evre hastalarda cerrahi girişimle hastaların bir bölümü tedavi edilebilir Belirli bir gözlem süresi, cerrahi tedavi ya da aşılama ile başarı sağlanmayan hastalarda son çare seçeneği olarak tüp bebek uygulanmaktadır
3Yumurtlama Bozuklukları: Bilindiği gibi kadınlarda genellikle her ay yumurtalıklardan bir yumurta atılır Fakat bazı hastalarda yumurtlama olayı seyrek olabilir ya da hiç olmayabilir Bunun en alışılmış örneği ?polikistik over sendromu? adı verilen hastalıktır Burada hastalarda yumurtlama seyrektir veya hiç gerçekleşmez, vücutta tüylenme olabilir, fazla kilo alımı ve kısırlık görülebilir Bu grup hastalarda eğer erkekte bir aykırılık yahut birincil çare seçeneği yumurtalıkların uyarılması ve uygun dönemlerde cinsel ilişkidir Hasta gebe kalamamışsa aşılama ve son tedavi seçeneği olarak tüp bebek uygulamasına kadar gidilebilir
4Erkek Faktörü: Çocuk sahibi olamama nedenlerinin yaklaşık % 50?sini erkeğe alt nedenler oluşturmaktadır böylece çocuk sahibi olma isteği ile başvuran hastalarda birincil yapılması gereken muayene sperm analizidir genellikle sperm sayısının en az 20 milyonml, hareketinin en düşük % 50 ve sıradan şekilli sperm oranının Dünya Sıhhat Örgütü Kriterleri ’ne göre asgari % 50 ve Kruger kriterlerine tarafından asgari % 4 olması sıradan olarak kabul edilmektedir Bu değerlerin herhangi birisindeki bozukluk bayağı yollardan bebek sahibi olunmasını zorlaştırabilir Sperm rakam ve kalitesinde hafif bir bozukluk varsa öncellikle 46 ay aşılama denenebilir
Galibiyet sağlanmayan hastalarda uç olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Hem sperm rakam ve bozukluğu hafif olsa bile kısırlık süresi uzun ise aşılama yapılmadan uç olarak mikroenjeksiyona geçilebilir Sperm sayı ve kalitesinde ileri derecede bozukluk olan hastalarda kutup olarak mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Bazı hastalarda hiç sperm görülmeyebilir Azospermi adı bahşedilen bu durum sperm kanallarındaki bir tıkanıklığa veya testislerde sperm yapımındaki bir bozukluğa emrindeki olabilir Neden ne olursa olsun azospermide mikroenjeksiyon en iyi çare yöntemi mikroenjeksiyondur
Alışılagelmiş tüp bebek uygulaması ile galibiyet şansı çok düşüktür Bu hastalarda PESA, MESA, TESA ya da TESE adı bahşedilen işlemlerle elde edilen spermlerle yumurtalar enjekte edilir ve döllenme sağlandıktan emin bir sonradan elde edilen embryolar aktarma edilir
5 Servikal Etken: Çocuk sahibi olamayan çiftlerde nedenlerin % 5 ile % 10?nu rahim ağzına ait faktörler oluşturur Bu o bölgededeki bir enfeksiyon, anatomik bozukluklar vb olabilir
6Açıklanmayan İnfertilite: Çiftlerin % 1015?nde çocuk sahibi olmaya engel olabilecek herhangi bir neden bulunamaz Bu çiftlerde rutin olarak yapılan tetkiklerde bir neden bulunmamasına karşın, detaylı tetkiklerde bir bölümünde neden açıklanabilir, oysa bu tedavideki davranış konusunda büyük bir değişikliğe yol açmaz Bu grup hastalarda ilk tedavi seçeneği yumurtalıkların bahşedilen ilaçlarla uyarılması sonrası aşılamadır Aşılama ile 4 ay galibiyet sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmaktadır Yeniden evllik süresi uzun olan hastalarda aşılama yapılmadan kutup olarak mikroenjeksiyona geçilebilir
7İmmünolojik İnfertilite: Çiftlerin bir bölümünde çocuk sahibi olamamanın nedeni eşlerden herhangi birinin bağışıklık sistemindeki bir bozukluk olabilir Mesela bayan erkek spermini yıkım eden antikor adı verilen maddeler üretebilir veya erkek kendi spermini yıkım eden antikorlar üretebilir Fakat bağışıklık sistemindeki bu bozukuluklar ile çocuk sahibi olamama arasındaki ilişki hemen şimdi kesin olarak ortaya konamamıştır Bu hastalarda da birincil çare seçeneği aşılamadır Galibiyet sağlanmayan hastalarda mikroenjeksiyon uygulanmalıdır
Doç Dr Ramazan Mercan h 3Mikroenjeksiyon, tüp bebek ve aşılama