Milli Mucadele Donemi Edebiyatı
MİLLÎ MUCADELE DONEMİ EDEBİYATI (19191923)
15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmiri işgaliyle başlayan ve aralıksız uc yıl suren Milli Mucadeleyi butun boyutlarıyla ele alır Trablusgarbda, Balkanlarda, Birinci Dunya Savaşında art arda gelen yenilgiler Koca Osmanlı imparatorluğunu Anadoluya sıkıştırmıştı Cok gecmeden Mutareke donemi başlayacak, Sevr antlaşmasıyla Anadolu, Yunanlıların ve muttefiklerin işgaline uğrayacaktır Anadolu insanı top yekUn bir savaşa girişir ve duşmanları topraklarından atar Bu kutsal bir mucadeledir; şair ve yazarlar kalemleriyle bu mucadeleye katılırlar Askeri yureklendiren, toplumu heyecanlandıran, gecmişi yargılayan ve nurlu ufuklar cizen yuzlerce, binlerce şiir, hikaye, makale, deneme, roman yazarlar Ancak roman diğer dallar kadar bereketli değildir; Halide Edibin Ateşlen Gomleki istiklal Savaşını işleyen tek romandır Savaşı konu alan romanlar sonradan yazılmıştır
Milli Mucadele Donemi Edebiyatı bir var olma mucadelesinin edebiyatıdır Onun icin yaşanılan olayların birer yansıması gibidir Halkın duygularına hitap edilerek milli heyecan uyandırılmak istenmiştir
Milli Mucadele doneminde eser verenler, cokluk Servetifunun, Fecriati topluluklarında, Milli Edebiyat akımında yer almış şair ve yazarlardır Belli başlılarını şoyle sıralayabiliriz: Mehmed Emin (Yurdakul), Suleyman Nazif, Mehmed Akif, Yahya Kemal (Beyatlı), Ziya Gokalp, Midhat Cemal (Kuntay), Halide Edib (Adıvar), Yakub Kadri (Karaosmanoğlu), Hamdullah Subhi (Tanrıover), Samih Rıfat, Muftuoğlu Ahmed Hikmet, Ali Ekrem (Bolayır), Celal Sahir (Erozan), İzzet Ulvi, Enis Behic (Koryurek), Celal Nuri (İleri), Ahmed Ağaoğlu, Ruşen Eşref (Unaydın), Halid Fahri (Ozansoy), Yusuf Ziya (Ortac), Falih Rıfkı (Atay), Faruk Nafiz (Camlıbel), ibrahim Alaeddin (Govsa), Halil Nihad (Boztepe), Orhan Seyfi (Orhon), İsmail Sevuk), Mufide Ferid (Tek), Şukufe Nihal (Başar), Halide Nusret (Zorlutuna)
Milli Mucadele devrini işleyen sanatkarlar şu dergi ve gazetelerde yazdılar:
İleri, Tasviri Efkar, Tevhidi Efkar, Hakimiyeti Milliye, Vakit, Akşam, Tanin, Renin, Hadisat, Acık Soz, Yeni Gun, İzmire Doğru, Yeni Adana, Babalık, İstikbal, Dertli, Buyuk Mecmua, Genc Yolcular, Sebilurreşd, Servetifunun, Dergah, Seha, Yarın, Ayine, Milli Mecmua, Yeni Mecmua, Kucuk Mecmua
Milli Mucadele Donemi Edebiyatını şiir, deneme, hikaye ve roman olmak uzere dort dala ayırabiliriz:
Şiir: Bu donemin şiirlerinde tarih şuuruna cok onem verilmiştir Felaket gunlerinde tarihimizin şanlı sayfalan acılarak millete o gunlerin ozlemi cektirilir Şiirlerin temi gecmişteki buyukluk, şan, fetihler, kurtarıcılardır Bunların yanında milletin icine duştuğu keder de dile getirilir Suleyman Nazifin Nerede Osmanlılar? ve Son Nefesimle Hasbihal şiirleri bu duygularla yazılmıştır
İzmirin İşgali butun yurtta infial uyandırır; şairlerimiz duyulan ofkeyle karışık ıstırabı şiirlerinde dile getirirler Faruk Nafiz Ah İzmir!, Bu gun, Avni Şadi Ey Sevgiliye, Huseyin Suad vermeyiz İzmiri, Yusuf Ziya Eğil Dağlar, İzmirin işgalinin ardından yazılmışlardır
Devletin cokuşu milletin yok olacağı anlamına gelmez Şanlı tarihimiz diriliş in, mucadelelerin, zaferlerin şanlı sayfalarıyla doludur Ozellikle Osmanlıların şanlı gunleri birer ilham kaynağıdır Yahya Kemalin 1919′da yayınladığı Akıncıları, Abdulhalim Hadinin Tunası, Kemaleddin Turgutun Zafer Gunleri, Emin Recebin Merici, Necmeddin Halilin Ninemin Hatıralarından ı ve Dedemin Hatıralarından! Balkan futuhatını hasretle dile getirir
Futuhatı gercekleştiren padişahlar ve devirleri de şiire konu olmuştur Midhat Cemal Selimi Ziyaret! yazar Ali Emin Yavuz Selimin şiirlerini tesdis ve tahmis ederek, bu hakanı yeni mucadelenin liderlerine ornek gosterir Faik Ali, Vedat Orfi gibi daha bircok şair Yavuz uzerine şiirler kaleme alırlar
Fatih Sultan Mehmed İstanbulla birlikte şiirlerin konusudur Ozellikle İstanbulun işgali şairlerimizi eski gunlere goturmuştur O gunlerin hasretiyle yanıp tutuşurlar Ali Ekrem, Yusuf Ziya, Halid Fahri, Akil Koyuncu, Arif Dundar fetihli, Fatihli, İstanbullu şiirler yazan şairlerden bir kacıdır
Turk milletinin başına coken felaket Osmanlı Devletinin kuruluşunu akla getiriyor: Ne idik, ne olduk? Osman Gazi ve Bursa bu devir şiirinin motifleridir Halid Fahri Bursada Akşamı, Mehmed Akif Bulbulu yazarlar Yine Akif in yazdığı istiklal Marşı, Millet Meclisinde, 12 Mart 1921′de Milli Marşımız olarak kabul edilir
Mucadelenin lideri Mustafa Kemal icin de cok şiirler kaleme alınmıştır Milli Mucadele ile ilgili şiirler sadece doneminde yazılmamıştır Savaştan sonra da mucadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını goruyoruz
Milli Mucadele ile ilgili şiirler sadece doneminde yazılmamıştır Savaştan sonra da mucadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını goruyoruz
Deneme: Denemeler ferdi duyguları işleyen yazılar olmakla beraber, Milli Mucadelede milletin ortak duygularını dile getirmiştir Bu tur yazılarda savaşın butun safhalarını adım adım takip, ederiz: Bekleyiş endişe, umitsizlik umit zafer Denemeler olayları yaşayanların kalemlerinden cıktığı icin bir vesika niteliğindedirler
Yahya Kemal mucadelenin fikri zeminini hazırlayan bir yazardır İşgal altındaki İstanbulda Kuvayı Milliye ruhunu ayakta tutmaya calışır Tarihi değerlendirmeleriyle yapılması gerekenlerin işaretlerini verir
Ruşen Eşref, I9l8′de Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mulakat yazısıyla Milli Mucadelenin liderini ilk defa kamuoyuna duyurmuştu Milli Mucadele başlarında, onu Turk halkına yine Ruşen Eşref tanıtır Yazar Sivas Kongresi sırasında Anadoludadır; Mustafa Kemali, arkadaşlarını, Anadoluyu, sosyal ve kulturel yapıyı, savaşların insanlar uzerinde yaptığı tahribatı anlatır Yazar İstanbulu da ele alarak işgal altındaki şehrin gecmişten suzulup gelen guzelliklerini işler ve bu guzellikte eserler meydana getiren bir milletin yok olamayacağını vurgular Ruşen Eşref, adeta bir şehit monografisi yazmıştır
Sultanahmet Mitinginin hatibesi Halide Edib, Milli Mucadeleyi cepheden yazar Kastamonuda cıkan Acık Soz gazetesinde İsmail Habib Milli Mucadelenin gerekliliğini ve kutsiyetini halka benimsetmek icin cırpınır Hamdullah Suphinin, Mustafa Necatinin ve daha nicelerinin yazıları Milli Mucadelede kıvılcımlar yakmıştır
Hikaye: Bu sahada aklımıza hemen Halide Edib ve Yakup Kadri gelir Halide Edib kanlı mucadelenin canlı şahididir; olayları bizzat yerinde gormuş ve o ruh durumu icinde yazmıştır Dağa Cıkan Kurt, Efenin Hikayesi, Uzeyrin Karısı, Kırmızı Tepe, Dua Tepe, Seyit Onbaşı bu donemin urunleridir
Yakup Kadri hikayelerini daha cok tenkit edici bir gozle yazmıştır Anadolu insanının var oluş mucadelesinde sosyal hayattan kesitler verir
Bu donemde hikaye yazanlar arasında izzet Ulvinin, Mufide Feridin, Zeki Alyanakın, Aka Guhduzun, Mehmed Sıtkının, Enver Behnanın adlarını da sayabiliriz
Roman: Milli Mucadele donemi icinde tek bir roman yazılmıştır: Halide Edibin Ateşten Gomlek! Milli Mucadeleyi işleyen romanların sonradan yazıldığını goruyoruz Mucadeleyle ilgili yazılmış romanlar:
1922: Ateşten Gomlek (Halide Edip Adıvar); Sozde Kızlar (Peyami Safa)
Kaynak: Milliyet Edebiyat Ansiklopedisi
MİLLÎ MUCADELE DONEMİ EDEBİYATI (19191923)
15 Mayıs 1919′da Yunanlıların İzmiri işgaliyle başlayan ve aralıksız uc yıl suren Milli Mucadeleyi butun boyutlarıyla ele alır Trablusgarbda, Balkanlarda, Birinci Dunya Savaşında art arda gelen yenilgiler Koca Osmanlı imparatorluğunu Anadoluya sıkıştırmıştı Cok gecmeden Mutareke donemi başlayacak, Sevr antlaşmasıyla Anadolu, Yunanlıların ve muttefiklerin işgaline uğrayacaktır Anadolu insanı top yekUn bir savaşa girişir ve duşmanları topraklarından atar Bu kutsal bir mucadeledir; şair ve yazarlar kalemleriyle bu mucadeleye katılırlar Askeri yureklendiren, toplumu heyecanlandıran, gecmişi yargılayan ve nurlu ufuklar cizen yuzlerce, binlerce şiir, hikaye, makale, deneme, roman yazarlar Ancak roman diğer dallar kadar bereketli değildir; Halide Edibin Ateşlen Gomleki istiklal Savaşını işleyen tek romandır Savaşı konu alan romanlar sonradan yazılmıştır
Milli Mucadele Donemi Edebiyatı bir var olma mucadelesinin edebiyatıdır Onun icin yaşanılan olayların birer yansıması gibidir Halkın duygularına hitap edilerek milli heyecan uyandırılmak istenmiştir
Milli Mucadele doneminde eser verenler, cokluk Servetifunun, Fecriati topluluklarında, Milli Edebiyat akımında yer almış şair ve yazarlardır Belli başlılarını şoyle sıralayabiliriz: Mehmed Emin (Yurdakul), Suleyman Nazif, Mehmed Akif, Yahya Kemal (Beyatlı), Ziya Gokalp, Midhat Cemal (Kuntay), Halide Edib (Adıvar), Yakub Kadri (Karaosmanoğlu), Hamdullah Subhi (Tanrıover), Samih Rıfat, Muftuoğlu Ahmed Hikmet, Ali Ekrem (Bolayır), Celal Sahir (Erozan), İzzet Ulvi, Enis Behic (Koryurek), Celal Nuri (İleri), Ahmed Ağaoğlu, Ruşen Eşref (Unaydın), Halid Fahri (Ozansoy), Yusuf Ziya (Ortac), Falih Rıfkı (Atay), Faruk Nafiz (Camlıbel), ibrahim Alaeddin (Govsa), Halil Nihad (Boztepe), Orhan Seyfi (Orhon), İsmail Sevuk), Mufide Ferid (Tek), Şukufe Nihal (Başar), Halide Nusret (Zorlutuna)
Milli Mucadele devrini işleyen sanatkarlar şu dergi ve gazetelerde yazdılar:
İleri, Tasviri Efkar, Tevhidi Efkar, Hakimiyeti Milliye, Vakit, Akşam, Tanin, Renin, Hadisat, Acık Soz, Yeni Gun, İzmire Doğru, Yeni Adana, Babalık, İstikbal, Dertli, Buyuk Mecmua, Genc Yolcular, Sebilurreşd, Servetifunun, Dergah, Seha, Yarın, Ayine, Milli Mecmua, Yeni Mecmua, Kucuk Mecmua
Milli Mucadele Donemi Edebiyatını şiir, deneme, hikaye ve roman olmak uzere dort dala ayırabiliriz:
Şiir: Bu donemin şiirlerinde tarih şuuruna cok onem verilmiştir Felaket gunlerinde tarihimizin şanlı sayfalan acılarak millete o gunlerin ozlemi cektirilir Şiirlerin temi gecmişteki buyukluk, şan, fetihler, kurtarıcılardır Bunların yanında milletin icine duştuğu keder de dile getirilir Suleyman Nazifin Nerede Osmanlılar? ve Son Nefesimle Hasbihal şiirleri bu duygularla yazılmıştır
İzmirin İşgali butun yurtta infial uyandırır; şairlerimiz duyulan ofkeyle karışık ıstırabı şiirlerinde dile getirirler Faruk Nafiz Ah İzmir!, Bu gun, Avni Şadi Ey Sevgiliye, Huseyin Suad vermeyiz İzmiri, Yusuf Ziya Eğil Dağlar, İzmirin işgalinin ardından yazılmışlardır
Devletin cokuşu milletin yok olacağı anlamına gelmez Şanlı tarihimiz diriliş in, mucadelelerin, zaferlerin şanlı sayfalarıyla doludur Ozellikle Osmanlıların şanlı gunleri birer ilham kaynağıdır Yahya Kemalin 1919′da yayınladığı Akıncıları, Abdulhalim Hadinin Tunası, Kemaleddin Turgutun Zafer Gunleri, Emin Recebin Merici, Necmeddin Halilin Ninemin Hatıralarından ı ve Dedemin Hatıralarından! Balkan futuhatını hasretle dile getirir
Futuhatı gercekleştiren padişahlar ve devirleri de şiire konu olmuştur Midhat Cemal Selimi Ziyaret! yazar Ali Emin Yavuz Selimin şiirlerini tesdis ve tahmis ederek, bu hakanı yeni mucadelenin liderlerine ornek gosterir Faik Ali, Vedat Orfi gibi daha bircok şair Yavuz uzerine şiirler kaleme alırlar
Fatih Sultan Mehmed İstanbulla birlikte şiirlerin konusudur Ozellikle İstanbulun işgali şairlerimizi eski gunlere goturmuştur O gunlerin hasretiyle yanıp tutuşurlar Ali Ekrem, Yusuf Ziya, Halid Fahri, Akil Koyuncu, Arif Dundar fetihli, Fatihli, İstanbullu şiirler yazan şairlerden bir kacıdır
Turk milletinin başına coken felaket Osmanlı Devletinin kuruluşunu akla getiriyor: Ne idik, ne olduk? Osman Gazi ve Bursa bu devir şiirinin motifleridir Halid Fahri Bursada Akşamı, Mehmed Akif Bulbulu yazarlar Yine Akif in yazdığı istiklal Marşı, Millet Meclisinde, 12 Mart 1921′de Milli Marşımız olarak kabul edilir
Mucadelenin lideri Mustafa Kemal icin de cok şiirler kaleme alınmıştır Milli Mucadele ile ilgili şiirler sadece doneminde yazılmamıştır Savaştan sonra da mucadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını goruyoruz
Milli Mucadele ile ilgili şiirler sadece doneminde yazılmamıştır Savaştan sonra da mucadelenin heyecanını yansıtan şiirlerin yazıldığını goruyoruz
Deneme: Denemeler ferdi duyguları işleyen yazılar olmakla beraber, Milli Mucadelede milletin ortak duygularını dile getirmiştir Bu tur yazılarda savaşın butun safhalarını adım adım takip, ederiz: Bekleyiş endişe, umitsizlik umit zafer Denemeler olayları yaşayanların kalemlerinden cıktığı icin bir vesika niteliğindedirler
Yahya Kemal mucadelenin fikri zeminini hazırlayan bir yazardır İşgal altındaki İstanbulda Kuvayı Milliye ruhunu ayakta tutmaya calışır Tarihi değerlendirmeleriyle yapılması gerekenlerin işaretlerini verir
Ruşen Eşref, I9l8′de Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mulakat yazısıyla Milli Mucadelenin liderini ilk defa kamuoyuna duyurmuştu Milli Mucadele başlarında, onu Turk halkına yine Ruşen Eşref tanıtır Yazar Sivas Kongresi sırasında Anadoludadır; Mustafa Kemali, arkadaşlarını, Anadoluyu, sosyal ve kulturel yapıyı, savaşların insanlar uzerinde yaptığı tahribatı anlatır Yazar İstanbulu da ele alarak işgal altındaki şehrin gecmişten suzulup gelen guzelliklerini işler ve bu guzellikte eserler meydana getiren bir milletin yok olamayacağını vurgular Ruşen Eşref, adeta bir şehit monografisi yazmıştır
Sultanahmet Mitinginin hatibesi Halide Edib, Milli Mucadeleyi cepheden yazar Kastamonuda cıkan Acık Soz gazetesinde İsmail Habib Milli Mucadelenin gerekliliğini ve kutsiyetini halka benimsetmek icin cırpınır Hamdullah Suphinin, Mustafa Necatinin ve daha nicelerinin yazıları Milli Mucadelede kıvılcımlar yakmıştır
Hikaye: Bu sahada aklımıza hemen Halide Edib ve Yakup Kadri gelir Halide Edib kanlı mucadelenin canlı şahididir; olayları bizzat yerinde gormuş ve o ruh durumu icinde yazmıştır Dağa Cıkan Kurt, Efenin Hikayesi, Uzeyrin Karısı, Kırmızı Tepe, Dua Tepe, Seyit Onbaşı bu donemin urunleridir
Yakup Kadri hikayelerini daha cok tenkit edici bir gozle yazmıştır Anadolu insanının var oluş mucadelesinde sosyal hayattan kesitler verir
Bu donemde hikaye yazanlar arasında izzet Ulvinin, Mufide Feridin, Zeki Alyanakın, Aka Guhduzun, Mehmed Sıtkının, Enver Behnanın adlarını da sayabiliriz
Roman: Milli Mucadele donemi icinde tek bir roman yazılmıştır: Halide Edibin Ateşten Gomlek! Milli Mucadeleyi işleyen romanların sonradan yazıldığını goruyoruz Mucadeleyle ilgili yazılmış romanlar:
1922: Ateşten Gomlek (Halide Edip Adıvar); Sozde Kızlar (Peyami Safa)
Kaynak: Milliyet Edebiyat Ansiklopedisi