mineral ozelliği nedir ceşitleri nelerdir?
Yerkabuğundaki katı, coğunlukla kristal yapılı kimyasal karışım*lara (bileşiklere) mineral denir Mineral ile kayac birbirine karıştırılmamalıdır Belirli bir minerali kayactan ayıran temel ozellik, o mineralin her zaman aynı kimyasal bileşime sahip olmasıdır Aynı tur mineralden alınan orneklerde her zaman aynı elementler, aynı miktarlarda bulunur; ama aynı tur kayactan alınan ornekler birbirinden cok farklı bileşim*lerde olabilir Kayaclar genellikle ceşitli mi*neral karışımlarından oluşur
Minerallerin onemlice bir bolumu korkayaclarda oluşmuştur; bazen volkanik kayac da denen korkayaclar, magmanın, yani erimiş haldeki mineral maddeleri karışımının soğu*yup katılaşması sonucunda ortaya cıkan kayac turudur Erimiş kutle soğurken mineral kristalleri oluşur Granit kayaclarında bulunan mika, feldispat, hornblend ve kuvars mineralleri bu bicimde oluşmuştur Bazı başka mineraller ise, başkalaşım kayaclarındaki (yuksek ısı ve basınc etkisi altında değişime uğramış kayac*lar) ısının ve basıncın etkisiyle oluşmuştur Şeyllerde gorulen grena bu tur bir başkalaşım mineralidir
Korkayacların aşınması so*nucunda, bu kayaclardaki mineraller kayac bloğundan ayrılarak akarsularca başka yerle*re taşınır ve buralarda dibe cokerek, kumtaşı, kiltaşı ve konglomera (karışım) cokellerini oluştururlar Orneğin kumtaşı, kuvars tane*ciklerinin bu yolla birikip birbirine yapışmasıyla ortaya cıkar
Bazı mineraller ise cozeltiden cokelme yo*luyla damarlar halinde oluşur Korkayaclar soğurken sular, kayaclardaki ceşitli mineralle*ri eriterek (cozundurerek) uzaklara taşır; daha sonra bu kızgın sular yerkabuğundaki catlaklar arasından suzulurken, icindeki mi*neraller catlaklara cokelir ve boylece mineral damarları ortaya cıkar Mineral damarlarının buyuk bolumu, onemli miktarlarda değerli metaller icerir
Sarkıt ve dikitler, coğunlukla kalsitin cokelmesiyle oluşur Tuzlu suyun buharlaşması sırasında ise, bazı mine*raller belirli bir duzen icinde cokelir Once kalsiyum ve magnezyum karbonatların cokelmesiyle kirectaşı yatakları oluşur; bunu, kalsi*yum sulfatın cokelmesiyle ortaya cıkan alcıtaşı ve anhidrit izler; daha sonra sodyum klorur cokelerek kayatuzunu oluşturur; son olarak da potasyum tuzları cokelir
Bazen minerallerde az miktarlarda da olsa bazı yabancı maddeler (mineralin kendisin*den başka maddeler) de bulunabilir Katışkı denen bu maddeler, mineralin kimyasal bile*şimini pek etkilemese bile, onun gorunumun*de belirgin değişikliklere yol acabilir Orne*ğin, zumrute parlak yeşil rengini veren, bu maddeyi oluşturan beril (berilyum ve alumin*yum silikat) mineraline cok az miktarda karışmış olan krom oksittir Mermerlere deği*şik renkler kazandıran maddeler de, bu tur katışkılardır Demir tuzları yakut ve topazı, manganez ise ametisti renklendirir
Mineralleri, kimyasal bileşimlerinin dışında birbirinden ayıran bazı ozellikleri vardır Bunlar, kristal bicimleri, kristallerinin ic yapı*sı, renk ve parlaklıkları, ozgul ağırlıkları, sertlikleri, cozunurlukleri (sıvı icinde erime yetenekleri) ve ısıtıldıkla*rında ne tur bir davranış sergiledikleridir Mineraloji uzmanları, inceledikleri orneğin butun bu ozelliklerini saptadıktan sonra, onun hangi mineral olduğuna kesin olarak karar verebilirler Butun bu incelemeler kesin bir sonuc vermezse, ornek X ışınları altında ayrıntılı bir kimyasal cozumlemeden gecirilir
Yerkabuğundaki katı, coğunlukla kristal yapılı kimyasal karışım*lara (bileşiklere) mineral denir Mineral ile kayac birbirine karıştırılmamalıdır Belirli bir minerali kayactan ayıran temel ozellik, o mineralin her zaman aynı kimyasal bileşime sahip olmasıdır Aynı tur mineralden alınan orneklerde her zaman aynı elementler, aynı miktarlarda bulunur; ama aynı tur kayactan alınan ornekler birbirinden cok farklı bileşim*lerde olabilir Kayaclar genellikle ceşitli mi*neral karışımlarından oluşur
Minerallerin onemlice bir bolumu korkayaclarda oluşmuştur; bazen volkanik kayac da denen korkayaclar, magmanın, yani erimiş haldeki mineral maddeleri karışımının soğu*yup katılaşması sonucunda ortaya cıkan kayac turudur Erimiş kutle soğurken mineral kristalleri oluşur Granit kayaclarında bulunan mika, feldispat, hornblend ve kuvars mineralleri bu bicimde oluşmuştur Bazı başka mineraller ise, başkalaşım kayaclarındaki (yuksek ısı ve basınc etkisi altında değişime uğramış kayac*lar) ısının ve basıncın etkisiyle oluşmuştur Şeyllerde gorulen grena bu tur bir başkalaşım mineralidir
Korkayacların aşınması so*nucunda, bu kayaclardaki mineraller kayac bloğundan ayrılarak akarsularca başka yerle*re taşınır ve buralarda dibe cokerek, kumtaşı, kiltaşı ve konglomera (karışım) cokellerini oluştururlar Orneğin kumtaşı, kuvars tane*ciklerinin bu yolla birikip birbirine yapışmasıyla ortaya cıkar
Bazı mineraller ise cozeltiden cokelme yo*luyla damarlar halinde oluşur Korkayaclar soğurken sular, kayaclardaki ceşitli mineralle*ri eriterek (cozundurerek) uzaklara taşır; daha sonra bu kızgın sular yerkabuğundaki catlaklar arasından suzulurken, icindeki mi*neraller catlaklara cokelir ve boylece mineral damarları ortaya cıkar Mineral damarlarının buyuk bolumu, onemli miktarlarda değerli metaller icerir
Sarkıt ve dikitler, coğunlukla kalsitin cokelmesiyle oluşur Tuzlu suyun buharlaşması sırasında ise, bazı mine*raller belirli bir duzen icinde cokelir Once kalsiyum ve magnezyum karbonatların cokelmesiyle kirectaşı yatakları oluşur; bunu, kalsi*yum sulfatın cokelmesiyle ortaya cıkan alcıtaşı ve anhidrit izler; daha sonra sodyum klorur cokelerek kayatuzunu oluşturur; son olarak da potasyum tuzları cokelir
Bazen minerallerde az miktarlarda da olsa bazı yabancı maddeler (mineralin kendisin*den başka maddeler) de bulunabilir Katışkı denen bu maddeler, mineralin kimyasal bile*şimini pek etkilemese bile, onun gorunumun*de belirgin değişikliklere yol acabilir Orne*ğin, zumrute parlak yeşil rengini veren, bu maddeyi oluşturan beril (berilyum ve alumin*yum silikat) mineraline cok az miktarda karışmış olan krom oksittir Mermerlere deği*şik renkler kazandıran maddeler de, bu tur katışkılardır Demir tuzları yakut ve topazı, manganez ise ametisti renklendirir
Mineralleri, kimyasal bileşimlerinin dışında birbirinden ayıran bazı ozellikleri vardır Bunlar, kristal bicimleri, kristallerinin ic yapı*sı, renk ve parlaklıkları, ozgul ağırlıkları, sertlikleri, cozunurlukleri (sıvı icinde erime yetenekleri) ve ısıtıldıkla*rında ne tur bir davranış sergiledikleridir Mineraloji uzmanları, inceledikleri orneğin butun bu ozelliklerini saptadıktan sonra, onun hangi mineral olduğuna kesin olarak karar verebilirler Butun bu incelemeler kesin bir sonuc vermezse, ornek X ışınları altında ayrıntılı bir kimyasal cozumlemeden gecirilir
