İnsanlar tarih boyunca belli objelerin gözetici gücüne inanmış ve bunları üzerlerinde taşıyarak her türlü fesattan korunacaklarını düşünmüşlerdir. Dini inançlar ortaya çıkmaya başladığı vakit ise eski inançlarla birleşerek özel ritüeller ortaya çıkarmışlardır. Muska kullanmak da bunlardan bir tanesi. Bize özel üzere düşünsek bile aslında insanlık binlerce yıldır muska gibisi hami tılsımlar kullanıyor.
Muska sözü elbette Arapça olduğu için Müslümanlardan tarafından uygulanan tılsım prosedürünü anlatır. Fakat günümüzden baya öncesine, Neandertallere baktığımızda bile elle yapılmış kollayıcı tılsımlar kullanılmakta olduğunu görüyoruz. Yani bu açıdan aslında dini inançlar tarafından güzel görülen bir uygulama olmayabilir. Gelin muska nedir, nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir biraz daha yakından inceleyelim.
Muska nedir?
Muska; kolye formunda boyna asarak ya da bileklik halinde bileğe takarak her daim üzerinde taşıyan kişiyi kazadan, beladan ve hastalıktan koruyacağına inanılan bir kağıt ya da objedir. Bilhassa nazara ve kabuslara karşı tesirli olduğu düşünülen muskalar birden fazla vakit üçgen formundadır ve deri ya da gibisi bir kılıf içinde saklanır.
Bizim kültürümüzde yani Müslümanlarda muska kağıdının üzerinde Kuran-ı Kerim’den ayetler, Allah’ın isimleri ya da bu cins sözlerin şifreli sayıları yazmaktadır. Bazen Hz. Muhammed’in kelamlarından yani hadislerden de yazıldığı olur. Farklı kültürlere baktığımızda ise peygamber isimleri, melek isimleri, özel simgeler, hayvan figürleri ve gibisi yazıldığı görülmektedir.
Muska sırf kağıt üzerine yazılan yazılardan ibaret değildir. Tarih boyunca taş üzere birtakım doğal materyaller de tılsımlı tesiri nedeniyle muska olarak kullanılmıştır. Günümüzde Hristiyanların taktığı haç ve pek çok kültürde gördüğümüz nazar boncuğu üzere farklı objeler de tılsımlı olarak inanıldıkları için muska kabul edilebilir.
Muskanın etimolojisi:
Muska sözü Arapça 'temize çekildi' manasına gelen nasaha ve nüsha sözlerinden türetilmiştir. Türkçede muska manasında tumar ve tomar kullanılırdı. Amulet, tılsım, sihr, bügü ve daha pek çok misal sözcük; esirgeyici tesiriyle nedeniyle bireylerin üzerinde taşıdığı obje ve kağıtlar için kullanılmıştır.
Muskanın tarihi:
Britannica’ya nazaran milattan evvel 25 bin tarihli mezarlar kazıldığı vakit Neandertallere ve öbür topluluklara ilişkin el üretimi muskalarla karşılaşılmıştır. İlk örnekler bunlar olmasına karşın uzmanlar, insanların var olduğu günden beri her vakit birtakım objeleri kutsal ve tılsımlı kabul ederek esirgeyici tesiri nedeniyle üzerlerinde taşıdıklarını söylemektedirler.
Mısır tarihine baktığımız vakit MacGregor papirüsü üzerinde 75 farklı muska örneği yazıldığını görüyoruz. Bilhassa pislik böceği, güneşi ve ömrü temsil ettiği için Mısırlılar ortasında son derece yaygın bir muskadır. Mısırlılar öldükleri vakit onlarla bir arada gömülen yazılı gereçler ise vefattan sonra hayatı koruyan muskalardır.
Ortaçağda Hristiyanlar; azizlerin eşyalarını, beden modüllerini ya da cennetten geldiğine inandıkları mektupları tılsım olarak kullanmışlardır. Yahudi din adamı olan hahamların en değerli vazifelerinden biri muska yazmaktır.
Muska nasıl ortaya çıktı?
Rivayete nazaran Mezopotamya'da yaşayan kuş adam Anzu, rablerin insanların bahtlarını yazdığı ve göğe astığı tabletleri çalmış. Anzu’dan korkan beşerler, büyücülerle birlikte sihirli kağıtlar hazırlayıp rablerden ve öteki doğaüstü güçlerden yardım istemişler. İşe yaramış ve ilahlar baht tabletlerini geri almış. Bize kalan ise hala yazının büyülü gücüne inanmak olmuş.
Bu kıssa milattan evvel 1700’lü yıllarda anlatılmaya başlamıştır. Fakat çok daha evvel bile beşerler muska kullanıyordu. Tek ilahlı dinler gelene kadar nasıl ki tabiata ya da elle yapılan putlara tapıldı, tıpkı onun üzere bir objeye mana yükleyerek de onun koruyuculuğuna inanıldı.
İslamiyette muska:
İslamiyet inancına nazaran Kuran-ı Kerim Allah’ın kelamıdır ve bu nedenle musafta geçen sözlerin ilahi bir tesiri vardır. Ezan okunması, dua okunması, zikir çekilmesi ve gibisi ritüeller bu nedenledir. Lakin ayet okuyamayanlar için muska yazılmasının örnekleri sahabede vardır. O vakit da tıpkı günümüzde olduğu üzere kağıtlara ayet, hadis ve Allah’ın isimleri yazılıyordu.
Bu noktada bir parantez açmak gerekiyor zira tılsımlı eşya inancı, İslamiyet öncesi bir inançtır. Hatta putperestlik olarak görenler bile vardır. Bazı hadis kaynaklarında Hz. Muhammed’in bu tıp şeyler kullananlara lanet ettiği kelamları vardır. Lakin bu lanetin şirk koşanlara karşı olduğu söylenir. Tekrar de hassas bir mevzu olduğu için din adamlarının görüşleri önemsenmelidir.
Dünyanın tüm kültürlerinde örneklerini gördüğümüz kollayıcı tesiri olduğuna inanılan muska nedir, nasıl ortaya çıktı, tarihçesi nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bahis hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Muska hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.