nazım şekilleri ve türleri

nazım şekilleri,nazım türleri,nazım şekilleri ve özellikleri,nazım şekilleri ve örnekleri

nazım şekilleri ve nazım türleri

Şiirler nazım birimlerine, kafiyeleniş şekillerine, vezinlerine ve dize sayılarına göre nazım şekillerine; işledikleri konulara ve ilgili oldukları alanlara tarafından de nazım türlerine ayrılırlar

MILLET ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ ve TÜRLERİ

I HECE ÖLÇÜSÜYLE YAZILAN AHALI ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ ve TÜRLERİ

A ANONİM IRK ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ

1 Mani

Sözlüanonim edebiyat ürünlerindendir
Dört mısradan meydan gelir
Yedili hece ölçüsüyle söylenir
Sevgi, tabiat, övgü, taşlama, evlât sevgisi, ayrılık, hasret ve aşk konularını işler
Ilk iki dize doldurmadır, konuya giriş için söylenir Son iki mısrada ise esas söylenmek istenen verilir
Maniler, düz mani ve ayaklı (cinaslı, kesik) mani olarak iki grupta incelenir Cinaslı manilerde dize sayısı dörtten artı olabilir
Söyleyeni emin olmayan, genellikle 7'li hece ölçüsüne göre söylenen dörtlüklerdir
Doğu Anadolu'da mani yerine bayatı sözü de kullanılmaktadır
Uyak düzeni aaba şeklindedir


2 Türkü

Türkiye'nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen halk müziği şiirinin her çeşidini göstermek için en fazla kullanılan ad türküdür Özel durumlarda ya da ezginin, sözlerin çeşitlemesine göre ninni, ağlama, sözcük grubu, hava adları da kullanılmaktadır
Çağdan çağa ve yöreden yöreye içerik ve şekil olarak değişiklikler gösterebilir
Aşk, doğa, güzellik, mertlik, sosyal konular türkülerin konusunu oluşturur
Türküler aynı zamanda aşık edebiyatı nazım şeklidir Yani söyleyeni belli türküler de vardır
Kendine özgü bir ezgiyle söylenir
8‘li ve 11 ’li hece kalıbıyla söylenir
Bent ve kavuştak elde etmek üzere iki bölümden oluşur
Hecenin sekizli ve on as ölçüleriyle yazılır
Türküler ezgilerine kadar an, kanunsuz, bozlak, koşma, hoyrat, kayabaşı, Çukurova gibi çeşitlere ayrılır

Ninni

Anonimsözlü ürünlerdendir
Türkü çeşitlerinden biridir
Çocuğun uyumasının sağlanması veya ağlamasının durması için, sade bir dille ve hece ölçüsüne göre ezgili olarak söylenen türkülerdir
Söyleyeni belirlenmiş olmayan bu ürünler dörtlüklerden ve nakarat bölümlerinden oluşur

B ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ


Âşık edebiyatı nazım nesil ve çeşitleri çoğunlukla sözlü ürünlerdir Ancak şehirde yaşayan, aydınlatılmış yazmış olan âşıklarla günümüzde yaşamakta olan âşıklar şiirlerini yazarlar

1 Koşma


Âşık edebiyatında en çok sevilen ve kullanılan nazım şeklidir
Dört dizeli bentlerden oluşur
Dörtlük sayısı 35 arasındadır
11 ’li hece ölçüsüyle (6+5 veya 4+4+3 duraklı olarak) yazılırsöylenir 4+3 ve 4+4 kalıbıyla söylenmiş koşmalar da vardır
Şair son dörtlükte mahlâsını söyler
Kafiye düzeni abab cccb dddb şeklindedir Ilk dörtlüğün uyak düzeni xbxb veya aaab şeklinde de olabilir
Koşmalar genellikle lirik konularda söylenir
Aşk, alımlılık, tabiat, sevgi vb konular işlenir
Koşmalar konularına tarafından güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi nazım türleri içerir
Ortak tavır (dedimdedi) biçiminde olan koşmalar da vardır
Ziyadeli koşmalara ayaklı koşma denir: ab(b)ab(b) cccb(b) dddb(b)
Önemli koşma şairleri Köroğlu, Pir Sultan Abdal, Karacaoğlan, Gevherî, Erzurumlu Emrah, Âşık Ömer

2 Semai


Aruzla ve heceyle yazılan elde etmek üzere iki türlü semai vardır
Heceyle yazılanlar koşmaya aynı
Tek ayrım dizelerin hece sayısıdır
Semai sekizli kalıpla yazılır
Kendine özgü bir ezgiyle söylenir
Dörtlüklerden oluşur
Dize sayısı 35 arasındadır
Uyak düzeni aynıdır
Sevgi, alımlılık, ayrılık ve doğa konularını işler
Karacaoğlan ve Erzurumlu Emrah bu alanda meşhurdur

3 Varsağı


Toroslardaki Varsak (Avşar) boyunun özel bir ezgiyle söylediği türkülerden geliştirilmiş bir nazım biçimidir
Kendine özgü bestesi vardır
Epik şiirlerdir
Sert, mertçe bir söyleyişi vardır
Hayattan ve talihten şikâyet gibi konular da işlenir
Hecenin 8 ’li kalıbıyla yazılır
Genel Olarak “bre, bre hey, hey, be hey gibi ünlem sözcüklerine yer verilir
Kafiyelenişi koşmayla aynıdır
Dize sayısı 35 arasındadır
Dadaloğlu ve Karacaoğlan varsağılarıyla meşhur iki şairdir

4 Epope


Âşık şirinin en uzun nazım biçimidir (Anonim destanlardan farklıdır)
Dörtlüklerden oluşur
Dize sayısı konuya göre değişir Kimi destanlarda yüzü geçer
Savaşlar, kahramanlıklar, ayaklanmalar, kıtlıklar, doğal afetler, salgın hastalıklar, eşkıya ve ünlü şahısların serüvenleri, komik olaylar, toplumsal hiciv ve tenkit, atasözleri, hayvanlar destanlara konu olur
Epope koşma gibi kafiyelenir: abab cccb dddb Ilk dörtlüğün kafiye düzeni: xbxb şeklinde de olabilir
Hecenin daha çok on birli kalıbıyla yazılırsöylenir Sekizli kalıpla söylenenler de vardır
Destanların kendine özgü bir ezgisi vardır
Destanda da şair son dörtlükte mahlâsını söyler
Seyranî ve Âşık Ömer bu alanda ünlüdür

C ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ


Âşık edebiyatı nazım türleri genel olarak koşma ve semai nazım şekilleriyle söylenir Konuları bakımından koşma ve semaiden ayrılır

1 Güzelleme


İnsan, tabiat, aşk, sevgi sevgilinin güzelliklerinden bahseden şiirlerdir Koşma nazım şekliyle yazılır
Lirik şiirlerdir
En kayda değer şairi Karacaoğlan ’dır

2 Koçaklama


Coşkun ve cesurca bir üslûpla yiğitlik, yiğitlik ve savaş konularını işler
Destansı şiirlerdir
Koşma şeklinde söylenir
Edebiyatımızda Köroğlu ve Dadaloğlu koçaklama şairi olarak tanınır

3 Taşlama


Bir kimseyi veya toplumun bozuk yönlerini tenkit etmek için yazılan şiirlerdir
Koşma nazım şekliyle yazılır
Aşık Acıklı, Bayburtlu Zihni, Ruhsati ve Develili Seyrani manâlı yergi şairleridir
Divan edebiyatındaki adı hicviye ’dir

4 Ağlama


Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan üzüntüyü bahsetmek nedeniyle ve koşma nazım şekliyle yazılan şiirlerdir
İslamiyet öncesindeki adı sagu, Divan edebiyatındaki adı “mersiyedir
Anonim ahali edebiyatında da ağıtlar olmakla birlikte ağıtlar âşık tarzı Türk edebiyatına aittir
Doğal afetler, ölüm, rahatsızlık vb çaresizlikler karşısında korku, heyecan, üzüntü, ayaklanma gibi duyguları açıklayan ezgili ürünlerdir
Inleme söyleme işine ağıt ışıklandırma, yas söyleyenlere ise ağıtçı denilmektedir
Koşma nazım şekliyle söylendiğine tarafından dörtlüklerden oluşurKafiye şeması koşmadaki gibidir *