Nefs ne demektir, Nefsin anlamı nedir
Nefs nasıl edep edilir
Kendisini kınayan, işlediklerinden dolayı vicdan azabı duyan ve kendini hesaba çeken lezzetli
Allah Teâlâ Kur ’anı Kerim ’de insan nefsini üç sınıf olarak değerlendirmektedir
Bunlardan biri insanı musibet yapmaya özendirme eden nefsi emmâre (Yusuf,1253) ikincisi kötülüklerden dolayı kendini kınayan nefsi levvâme (elKıyame, 752) üçüncüsü ise Allah ’ın şeriatından bir sapma göstermeden doğruca yürüyen ve bu halinden nedeniyle tatmin olan nefsi mutmainne (elFecr, 8927) dir
Allah Teâlâ Kıyamet suresinde kıyametin mutlaka gerçekleşeceğini ortaya belirlemek üzere kıyamet gününe, peşinden de nefsi levvâme üzerine ant etmektedirKıyamet gününe yemin ederim Vicdan Azabı duyan nefse (nefsi Levvâmeye) yemin ederim (elKıyame, 75 12)Nefsi Levvâmeden neyin kastedildiği üzerinde müfessirler bir birinden ayrı görüşler ileri sürmüşlerdir Aralarında Said ibn Cubeyr, ikrime ve Abdullah ibn Abbas ’ın bulunduğu bazı müfessirler, nefsi levvâmenin kendisini iyilikte de kötülükte de kınayan leziz olduğunu kabul etmişlerdir (ibn Cerir etTaberî Tefsir Darı 1968, XXlX,174) ibn Abbas kınamayı mutlak anlamda almış ve nefsi levvâmeye, kınayıcı leziz demiştir (Taberî aynı yer) Buna tarafından levvâme tabiri, nefsin tüm yönlerini kapsamaktadır Yani o leziz, kıyamet Günü her durumda kendisini kınayacaktır
Musibet işlemişse, kendisine zarar verecek böyle bir şeyi neden yaptığı için kendisini kınar ve pişmanlık duyar; iyilik yapmışsa elinde olanak olduğu halde neden daha fazlasını yapmadığı için kendisini eleştirir ve pişmanlığını dile getirir (ibn Kayyım, elCevziyye, etTibyan fi AksamilKur ’lahza, Beyrut 1988, 35) Resulullah (sas) ’in şu hadisi buna sinyâl etmektedir: “iyi ya da günahkâr hiçbir leziz yoktur oysa kıyamet günü kendini kınamasın… (Alûsî, RuhulMeani, Kahire ty, XXlX, 136)Mücahid ’e kadar ise nefsi levvâme, muttakı insanların nefsidir Bu kimseler yapma fırsatını kaybettikleri iyilikler için pişmanlık duyar ve kendilerini kınarlar
Katade ’nin de içinde bulunduğu diğer bir Grup, levvâmeden fâcir kimselerin kastedildiği görüşündedir Bunlar kıyamet gününde işlediklerinin pişmanlığını duyacak ve neden kötü Ameller işledikleri için kendilerini kınayacaklardırBundan, kendi nefsini Cennetten çıkarılmayı gerektiren bir Amel işlediği için sürekli kınayan Hz adem (as) ’ın kastedildiğini ileri sürenler de olmuştur (Alûsî, benzer yer)
ibn Cerir etTaberi nefsi levvâme hakkındaki ayrı görüşlerin temelde birbirine çok yakın olduklarını, dolayısıyla nefsi levvameden, iyilikte de kötülükte de kendini kınayan ve kaçırdıkları fırsatlar için pişmanlık duyan nefislerin kastedildiğini söylemektedir Ayetin zahirine uygun olan anlamın da bu olduğunu belirtmiştir (Taberî, XXlX, 175)Hasan elBasrî de benzer görüşte olup şöyle demektedir Allah ’a yemin ederim ki gerçek mümin durmadan kendi nefsini kınar O,Şu sözümle neyi kastetdim? Bu yemeği yememdeki gayem neydi? Kalbimden geçen şu düşünceden almak istediğim nedir? der Fısk içinde yer alan kimse ise kendi nefsini katiyen kınamaz (ibn Kesir, TefsîrulKur ’anilAzîm istanbul 1985, XIII, 300; ibn Kayyım, age,
35) ibn Kayyım, nefsin levvâme ile nitelenmesinin sebebinin risalet ve Kur ’lahza ’ın onaylama edilmesinin gerekliliğini açıkça ortaya belirlemek için olduğunu bu onaylama olmadan nefis için başka bir kurtuluşun katiyen var olmadığını söylemektedir (ibn Kayyım, age 38)
Fî ZilâlilKur ’anda ayrı görüşlerin tamamı zikredildikten sonradan şöyle denilmektedir Biz nefsi levvâmenin anlamı hakkında Hasan elBasrî ’nin tefsirini seçim ediyoruz Levvâme ile nitelendirilen uyanık, korkan ve işlediklerinden pişmanlık duyan bu leziz, kendini hesaba çeker, etrafını görüp gözetir arzularının iç yüzünü bilir Bu Nedenle kendisini aldanmaktan kurtarır Böyle bir nefis ALLAH katında iyidir işte bu yüzden Allah Teâlâ onu, ant ederken kıyametle birlikte zikretmiştir Karşı ise, Günah işleyen lezzetli söz konu su edilir insanın içinde günah işlemeyi arzulayan ve ayaklanma yollarında yürümeye devam etmeyi isteyen nefistir
Hakiki dini yalanlar, ondan Yüz çevirir kendisiyle benzer durumda olanların yanına azıcık daha yarar elde etme ümidiyle gider Ne kendini hesaba çeker, ne yaptıklarından vicdan azabı duyar, ne aldırış eder, ne de günah işlediğinin farkında olan olur (Seyyid Kutub Fî ZilalilKur ’lahza, Kıyamet suresi tefsiri)Ayette Allah Teâlâ ’nın kıyametle birlikte nefsi levvâme üstüne ant edip etmediği konusunda müfessirler öbür fikirler ileri sürmüşlerdir Bazıları nefsi levvamenin başındaki lanın olumsuzluk bildirdiğini öteki bazıları da kasem için kullanıldığını kabul etmişlerdir Hasan elBasrî; Allah Teâlâ, kıyamet üstüne yemin etmiş ancak, nefsi levvâme üzerine kasem etmemiştir demektedir Katade ise her ikisine birlikte ant edildiğini; ibn Kesîr de Katade ’nin görüşünün dürüst olduğunu bildirmektedirler (ibn Kesir, VIII, 301; Keza bk, ibn Kayyım, age, 3438, 188)
seçme parça *
Nefs nasıl edep edilir
Kendisini kınayan, işlediklerinden dolayı vicdan azabı duyan ve kendini hesaba çeken lezzetli
Allah Teâlâ Kur ’anı Kerim ’de insan nefsini üç sınıf olarak değerlendirmektedir
Bunlardan biri insanı musibet yapmaya özendirme eden nefsi emmâre (Yusuf,1253) ikincisi kötülüklerden dolayı kendini kınayan nefsi levvâme (elKıyame, 752) üçüncüsü ise Allah ’ın şeriatından bir sapma göstermeden doğruca yürüyen ve bu halinden nedeniyle tatmin olan nefsi mutmainne (elFecr, 8927) dir
Allah Teâlâ Kıyamet suresinde kıyametin mutlaka gerçekleşeceğini ortaya belirlemek üzere kıyamet gününe, peşinden de nefsi levvâme üzerine ant etmektedirKıyamet gününe yemin ederim Vicdan Azabı duyan nefse (nefsi Levvâmeye) yemin ederim (elKıyame, 75 12)Nefsi Levvâmeden neyin kastedildiği üzerinde müfessirler bir birinden ayrı görüşler ileri sürmüşlerdir Aralarında Said ibn Cubeyr, ikrime ve Abdullah ibn Abbas ’ın bulunduğu bazı müfessirler, nefsi levvâmenin kendisini iyilikte de kötülükte de kınayan leziz olduğunu kabul etmişlerdir (ibn Cerir etTaberî Tefsir Darı 1968, XXlX,174) ibn Abbas kınamayı mutlak anlamda almış ve nefsi levvâmeye, kınayıcı leziz demiştir (Taberî aynı yer) Buna tarafından levvâme tabiri, nefsin tüm yönlerini kapsamaktadır Yani o leziz, kıyamet Günü her durumda kendisini kınayacaktır
Musibet işlemişse, kendisine zarar verecek böyle bir şeyi neden yaptığı için kendisini kınar ve pişmanlık duyar; iyilik yapmışsa elinde olanak olduğu halde neden daha fazlasını yapmadığı için kendisini eleştirir ve pişmanlığını dile getirir (ibn Kayyım, elCevziyye, etTibyan fi AksamilKur ’lahza, Beyrut 1988, 35) Resulullah (sas) ’in şu hadisi buna sinyâl etmektedir: “iyi ya da günahkâr hiçbir leziz yoktur oysa kıyamet günü kendini kınamasın… (Alûsî, RuhulMeani, Kahire ty, XXlX, 136)Mücahid ’e kadar ise nefsi levvâme, muttakı insanların nefsidir Bu kimseler yapma fırsatını kaybettikleri iyilikler için pişmanlık duyar ve kendilerini kınarlar
Katade ’nin de içinde bulunduğu diğer bir Grup, levvâmeden fâcir kimselerin kastedildiği görüşündedir Bunlar kıyamet gününde işlediklerinin pişmanlığını duyacak ve neden kötü Ameller işledikleri için kendilerini kınayacaklardırBundan, kendi nefsini Cennetten çıkarılmayı gerektiren bir Amel işlediği için sürekli kınayan Hz adem (as) ’ın kastedildiğini ileri sürenler de olmuştur (Alûsî, benzer yer)
ibn Cerir etTaberi nefsi levvâme hakkındaki ayrı görüşlerin temelde birbirine çok yakın olduklarını, dolayısıyla nefsi levvameden, iyilikte de kötülükte de kendini kınayan ve kaçırdıkları fırsatlar için pişmanlık duyan nefislerin kastedildiğini söylemektedir Ayetin zahirine uygun olan anlamın da bu olduğunu belirtmiştir (Taberî, XXlX, 175)Hasan elBasrî de benzer görüşte olup şöyle demektedir Allah ’a yemin ederim ki gerçek mümin durmadan kendi nefsini kınar O,Şu sözümle neyi kastetdim? Bu yemeği yememdeki gayem neydi? Kalbimden geçen şu düşünceden almak istediğim nedir? der Fısk içinde yer alan kimse ise kendi nefsini katiyen kınamaz (ibn Kesir, TefsîrulKur ’anilAzîm istanbul 1985, XIII, 300; ibn Kayyım, age,
35) ibn Kayyım, nefsin levvâme ile nitelenmesinin sebebinin risalet ve Kur ’lahza ’ın onaylama edilmesinin gerekliliğini açıkça ortaya belirlemek için olduğunu bu onaylama olmadan nefis için başka bir kurtuluşun katiyen var olmadığını söylemektedir (ibn Kayyım, age 38)
Fî ZilâlilKur ’anda ayrı görüşlerin tamamı zikredildikten sonradan şöyle denilmektedir Biz nefsi levvâmenin anlamı hakkında Hasan elBasrî ’nin tefsirini seçim ediyoruz Levvâme ile nitelendirilen uyanık, korkan ve işlediklerinden pişmanlık duyan bu leziz, kendini hesaba çeker, etrafını görüp gözetir arzularının iç yüzünü bilir Bu Nedenle kendisini aldanmaktan kurtarır Böyle bir nefis ALLAH katında iyidir işte bu yüzden Allah Teâlâ onu, ant ederken kıyametle birlikte zikretmiştir Karşı ise, Günah işleyen lezzetli söz konu su edilir insanın içinde günah işlemeyi arzulayan ve ayaklanma yollarında yürümeye devam etmeyi isteyen nefistir
Hakiki dini yalanlar, ondan Yüz çevirir kendisiyle benzer durumda olanların yanına azıcık daha yarar elde etme ümidiyle gider Ne kendini hesaba çeker, ne yaptıklarından vicdan azabı duyar, ne aldırış eder, ne de günah işlediğinin farkında olan olur (Seyyid Kutub Fî ZilalilKur ’lahza, Kıyamet suresi tefsiri)Ayette Allah Teâlâ ’nın kıyametle birlikte nefsi levvâme üstüne ant edip etmediği konusunda müfessirler öbür fikirler ileri sürmüşlerdir Bazıları nefsi levvamenin başındaki lanın olumsuzluk bildirdiğini öteki bazıları da kasem için kullanıldığını kabul etmişlerdir Hasan elBasrî; Allah Teâlâ, kıyamet üstüne yemin etmiş ancak, nefsi levvâme üzerine kasem etmemiştir demektedir Katade ise her ikisine birlikte ant edildiğini; ibn Kesîr de Katade ’nin görüşünün dürüst olduğunu bildirmektedirler (ibn Kesir, VIII, 301; Keza bk, ibn Kayyım, age, 3438, 188)
seçme parça *