Obezite ‘Adipoz dokuda yağ ölçüsünün sıhhati bozacak ölçüde çok ölçüde artışı’ dır. Obezite kalp-damar, sindirim, hormonal ve teneffüs sistemi üzere vücutta bir çok organ ve sistemi etkileyerek hipertansiyon, Tip II diyabet, kalp-damar, osteoartrit, safra kesesi marazları, kanser ( göğüs, prostat, kolon vb), gastroözafagial reflü, uyku apnesi ve teneffüs yetmezliği vb illetlere neden olur.
Fizikî aktivitede azalma, sıhhatsiz beslenme alışkanlıkları, yaş, cinsiyet, veladet sayısı, ruhsal sorunlar, genetik faktörler ve eğitim seviyesi obezite oluşmasına neden olan faktörlerdir.
Yetişkin bir insanın obez yahut çokça kilolu oluşunun tanımlanabilmesi için uzunluk uzunluğuna nazaran vücut tartısının, vücut bileşiminin ve vücuttaki yağın dağılımının kıymetlendirilmesi gerekir.
Şişmanlığın değerlendirilmesinde en beğenilen prosedür vücutta yağ ölçüsünün saptanmasıdır. Vücut yağ ölçüsünün erkeklerde %25, hatunlarda %35’in üzerinde olması, evlat ve adolesanlarda ise erkeklerde %25, kızlarda %30’un üzerinde olması şişmanlık olarak kıymetlendirilir.
Pratikte sıklıkla kullanılan öteki bir teknikte vücut kütle indeksi (BKI)’dir. Yerküre Sıhhat Örgütü (WHO) tarafından önerilen BKI bedellerinin yetişkinlerde 25-30 kg/m² olması hafif şişmanlık ve ≥30 kg/m² olması şişmanlık olarak tanımlanmaktadır.
OBEZİTE VE ŞİŞMANLIĞIN DİYET TEDAVİSİ
Obezitenin tedavisi ve sisteminde hedef, vücut yağını azaltmak için hayat şeklinde değişiklikler yapmaktır. Şahsa sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılarak sporu da ömür usulü haline getirebilmesi amaçlanır. Obez bireylerde başlangıçtaki yükün %5-10’u arasında kilo kaybı kısa devirde sıhhatin geliştirilmesine olumlu tesir sağlar. Illetlerin tesirlerini azaltır.
Başarılı bir diyet programını planlamak için birinci aşama nutrisyonel anamnezin alınmasıdır. Anamnezde bireyin yediklerinin ölçüsü, kaç öğün beslendiği, öğünlerinin vadesi, sıklıkla tercih ettiği ve sevmediği besinler, hangi his ve tasavvur ile yemek yediği, kiminle ve nerede yediği, uyguladığı pişirme ve hazırlama yolları bulunmalıdır. Beslenmenin yanında bireyin fizikî aktivite seviyesi de sorgulanmalıdır. Obeziteye neden olan faktörlerin saptanması ve tahliline yönelik bireye mahsus tekliflerin geliştirilmesinde birebir görüşmelerin yanısıra, küme çalışmaları da yararlı olmaktadır. Odaklanılan mevzu, 8-10 kimseden oluşturulan küçük kümelerle 1.5-2 saat olacak formda tartışılmalıdır. Bu küme tartışmaları çok ziyade sayıda hastaya hizmet verilmesi gereken durumlarda kolaylık sağlar. Eğitimde yapılması planlanan değişikliklerin birinci basamağı hastanın mevcut durumunu anlamak ve ortak bir bilinç ortamı oluşturmaktır. Yeni beslenme alışkanlıklarının kazandırılması ile ilgili eğitime başlamak için kişinin eski alışkanlıklarının gerçek ve yanlış olduğunun bilincinde olması gerekir. Diyet alışkanlıklarının kıymetlendirilmesi için 7 günlük besin tüketim kaydının alınması gerekmektedir. Besin tüketim kaydı, temelde bildirilen besin alımı ve beslenme davranışı ile ilgili kayıt sağlamanın yanısıra, uygulanacak olan tedavinin gözden geçirilmesi ve geleceğe yönelik tedavinin planlanması hedefiyle kullanılır. Tıpkı devirde besin tüketim kaydı, hastayı tedavide canlı rol alma, motivasyonunu arttırma ve sair davranış değişikliklerini gerçekleştirme doğrultusunda cesaretlendirir.
Sıhhat ve obezite konusunda teklifler yapan milletlerarası kuruluşlar obezite tedavisinde çeşitli besinlerden oluşan yerinde protein, vitamin, mineral ve posa içeren, gücün makro besin ögelerine dağılımı istikrarlı, düşük kalorili bir diyetle birlikte, egzersiz ve davranış değişikli tedavisini de içeren, maliyeti çok yüksek olmayan zayıflama programlarını önermektedir.
Obezitenin diyet tedavisinde besin çeşitliliğini sağlayarak ehil protein, vitamin, mineral ve posa alımı gerekmektedir. Gücün makro besin ögelerine dağılımı istikrarlı olmalıdır. Kişinin metabolizmasına mütenasip kalorili bir diyetle birlikte, egzersiz ve davranış değişikliği hedeflenir.
Güç
Obezite tedavisinde diyetin gücü haftalık 0.5-1 kg tartı kaybını sağlayacak formda ayarlanmalıdır. Bu durum yağsız vücut kütlesinden daha az, yağ kütlesinden daha çok kaybetmeyi sağlar. Sağlıklı zayıflama programlarında bireyin bazal metabolizmasının altında güç verilmemelidir. Bireyin metabolizmasının azalmasına neden olur.
Kuvvetin dağılımı % 55-60’ının karbonhidratlar % 25-30’unun yağlar ve % 15-20’si proteinler biçiminde olmalıdır.
Karbonhidrat
Diyetin karbonhidrat içeriği hesaplanırken beyaz şeker üzere kolay karbonhidratlar azaltılmalıdır. İşlenmemiş tam tahıl eserlerine yeteri kadar mekan verilmelidir. Posa mide boşalmasını geciktirerek tokluk hissini sağladığından güç alımını denetim emeliyle diyet programlarında kıymetlidir. Çeşitli posa tiplerinin münhasıran de suda eriyebilen posanın kalp illetleri, diyabet ve birtakım kanser tiplerinden korunma ve tedavisinde olumlu tesirinin olduğu bilinmektedir. Pek çok araştırmada posa tüketiminin değişik yaş kümelerinde eksikliği bilinmektedir. Diyet posası alımı günde 25-35 g olmalıdır.
Protein
Diyetin protein içeriği RDA (Recommended Dietary Allowances)’nın tekliflerine nazaran kuvvetin %15-20’si olmalıdır. Hayvansal kaynaklı bu proteinin % 40-70’i yağsız süt ve eserlerinden, %20-30’u ise yağı az et, balık ve yumurtadan gelmelidir. Yekun proteinin kalan kısmının % 25’inin ise kuru baklagiller, zerzevat ve yağlı tohumlardan gelmelidir.
Yağ
Sağlıklı kilo vermede kuvvetin %25-30’u yağlardan gelmelidir. Yağların ˂% 10’unun doymuş, % 7-10 çoklu doymamış, geri kalanının tekli doymamış yağlardan sağlanması gerekir. Yağlar, yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K) tasarrufu ve protein biyosentezinde güce eği açısından kıymetlidir. Düşük yağ içerikli besinler kilo vermek isteyen bireyler için daha mütenasiptir. Düşük yağ/ yüksek posayla beslenen bireylerde sistemli kilo kaybı oluşmaktadır.
Vitamin ve Mineraller
Sağlıklı zayıflama programlarında vitamin ve mineraller kâfi olmalıdır. Çok düşük kalorili diyetlerde kuvvetin azlığına koşut olarak bilhassa B öbeği vitaminleri, demir ve kalsiyum eksikliği görülebilir. Günlük 1200 kcal’den az kuvvet alan bireylerde ve birtakım besinlere karşı intoleransı ve alerjisi olanlarda vitamin ve mineral takviyesi gerekebilir.
Fizikî aktivitede azalma, sıhhatsiz beslenme alışkanlıkları, yaş, cinsiyet, veladet sayısı, ruhsal sorunlar, genetik faktörler ve eğitim seviyesi obezite oluşmasına neden olan faktörlerdir.
Yetişkin bir insanın obez yahut çokça kilolu oluşunun tanımlanabilmesi için uzunluk uzunluğuna nazaran vücut tartısının, vücut bileşiminin ve vücuttaki yağın dağılımının kıymetlendirilmesi gerekir.
Şişmanlığın değerlendirilmesinde en beğenilen prosedür vücutta yağ ölçüsünün saptanmasıdır. Vücut yağ ölçüsünün erkeklerde %25, hatunlarda %35’in üzerinde olması, evlat ve adolesanlarda ise erkeklerde %25, kızlarda %30’un üzerinde olması şişmanlık olarak kıymetlendirilir.
Pratikte sıklıkla kullanılan öteki bir teknikte vücut kütle indeksi (BKI)’dir. Yerküre Sıhhat Örgütü (WHO) tarafından önerilen BKI bedellerinin yetişkinlerde 25-30 kg/m² olması hafif şişmanlık ve ≥30 kg/m² olması şişmanlık olarak tanımlanmaktadır.
OBEZİTE VE ŞİŞMANLIĞIN DİYET TEDAVİSİ
Obezitenin tedavisi ve sisteminde hedef, vücut yağını azaltmak için hayat şeklinde değişiklikler yapmaktır. Şahsa sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılarak sporu da ömür usulü haline getirebilmesi amaçlanır. Obez bireylerde başlangıçtaki yükün %5-10’u arasında kilo kaybı kısa devirde sıhhatin geliştirilmesine olumlu tesir sağlar. Illetlerin tesirlerini azaltır.
Başarılı bir diyet programını planlamak için birinci aşama nutrisyonel anamnezin alınmasıdır. Anamnezde bireyin yediklerinin ölçüsü, kaç öğün beslendiği, öğünlerinin vadesi, sıklıkla tercih ettiği ve sevmediği besinler, hangi his ve tasavvur ile yemek yediği, kiminle ve nerede yediği, uyguladığı pişirme ve hazırlama yolları bulunmalıdır. Beslenmenin yanında bireyin fizikî aktivite seviyesi de sorgulanmalıdır. Obeziteye neden olan faktörlerin saptanması ve tahliline yönelik bireye mahsus tekliflerin geliştirilmesinde birebir görüşmelerin yanısıra, küme çalışmaları da yararlı olmaktadır. Odaklanılan mevzu, 8-10 kimseden oluşturulan küçük kümelerle 1.5-2 saat olacak formda tartışılmalıdır. Bu küme tartışmaları çok ziyade sayıda hastaya hizmet verilmesi gereken durumlarda kolaylık sağlar. Eğitimde yapılması planlanan değişikliklerin birinci basamağı hastanın mevcut durumunu anlamak ve ortak bir bilinç ortamı oluşturmaktır. Yeni beslenme alışkanlıklarının kazandırılması ile ilgili eğitime başlamak için kişinin eski alışkanlıklarının gerçek ve yanlış olduğunun bilincinde olması gerekir. Diyet alışkanlıklarının kıymetlendirilmesi için 7 günlük besin tüketim kaydının alınması gerekmektedir. Besin tüketim kaydı, temelde bildirilen besin alımı ve beslenme davranışı ile ilgili kayıt sağlamanın yanısıra, uygulanacak olan tedavinin gözden geçirilmesi ve geleceğe yönelik tedavinin planlanması hedefiyle kullanılır. Tıpkı devirde besin tüketim kaydı, hastayı tedavide canlı rol alma, motivasyonunu arttırma ve sair davranış değişikliklerini gerçekleştirme doğrultusunda cesaretlendirir.
Sıhhat ve obezite konusunda teklifler yapan milletlerarası kuruluşlar obezite tedavisinde çeşitli besinlerden oluşan yerinde protein, vitamin, mineral ve posa içeren, gücün makro besin ögelerine dağılımı istikrarlı, düşük kalorili bir diyetle birlikte, egzersiz ve davranış değişikli tedavisini de içeren, maliyeti çok yüksek olmayan zayıflama programlarını önermektedir.
Obezitenin diyet tedavisinde besin çeşitliliğini sağlayarak ehil protein, vitamin, mineral ve posa alımı gerekmektedir. Gücün makro besin ögelerine dağılımı istikrarlı olmalıdır. Kişinin metabolizmasına mütenasip kalorili bir diyetle birlikte, egzersiz ve davranış değişikliği hedeflenir.
Güç
Obezite tedavisinde diyetin gücü haftalık 0.5-1 kg tartı kaybını sağlayacak formda ayarlanmalıdır. Bu durum yağsız vücut kütlesinden daha az, yağ kütlesinden daha çok kaybetmeyi sağlar. Sağlıklı zayıflama programlarında bireyin bazal metabolizmasının altında güç verilmemelidir. Bireyin metabolizmasının azalmasına neden olur.
Kuvvetin dağılımı % 55-60’ının karbonhidratlar % 25-30’unun yağlar ve % 15-20’si proteinler biçiminde olmalıdır.
Karbonhidrat
Diyetin karbonhidrat içeriği hesaplanırken beyaz şeker üzere kolay karbonhidratlar azaltılmalıdır. İşlenmemiş tam tahıl eserlerine yeteri kadar mekan verilmelidir. Posa mide boşalmasını geciktirerek tokluk hissini sağladığından güç alımını denetim emeliyle diyet programlarında kıymetlidir. Çeşitli posa tiplerinin münhasıran de suda eriyebilen posanın kalp illetleri, diyabet ve birtakım kanser tiplerinden korunma ve tedavisinde olumlu tesirinin olduğu bilinmektedir. Pek çok araştırmada posa tüketiminin değişik yaş kümelerinde eksikliği bilinmektedir. Diyet posası alımı günde 25-35 g olmalıdır.
Protein
Diyetin protein içeriği RDA (Recommended Dietary Allowances)’nın tekliflerine nazaran kuvvetin %15-20’si olmalıdır. Hayvansal kaynaklı bu proteinin % 40-70’i yağsız süt ve eserlerinden, %20-30’u ise yağı az et, balık ve yumurtadan gelmelidir. Yekun proteinin kalan kısmının % 25’inin ise kuru baklagiller, zerzevat ve yağlı tohumlardan gelmelidir.
Yağ
Sağlıklı kilo vermede kuvvetin %25-30’u yağlardan gelmelidir. Yağların ˂% 10’unun doymuş, % 7-10 çoklu doymamış, geri kalanının tekli doymamış yağlardan sağlanması gerekir. Yağlar, yağda eriyen vitaminlerin (A, D, E, K) tasarrufu ve protein biyosentezinde güce eği açısından kıymetlidir. Düşük yağ içerikli besinler kilo vermek isteyen bireyler için daha mütenasiptir. Düşük yağ/ yüksek posayla beslenen bireylerde sistemli kilo kaybı oluşmaktadır.
Vitamin ve Mineraller
Sağlıklı zayıflama programlarında vitamin ve mineraller kâfi olmalıdır. Çok düşük kalorili diyetlerde kuvvetin azlığına koşut olarak bilhassa B öbeği vitaminleri, demir ve kalsiyum eksikliği görülebilir. Günlük 1200 kcal’den az kuvvet alan bireylerde ve birtakım besinlere karşı intoleransı ve alerjisi olanlarda vitamin ve mineral takviyesi gerekebilir.