Olağanda günde 100-150 mg protein idrarla kaybedilir, bunun bir kısmı albümindir. İdrarla günlük albümin kaybı ise 30 miligramın altındadır. İdrarda protein kaybı birçok defa kolay idrar incelemesi ile tesadüfen saptanır. Alışılagelmiş idrar testleri idrarda proteini negatif, eser, +, ++, +++… üzere yahut yok, 30, 100, 300, 500 üzere bedellerle tabir edilir. Kolay idrar incelemesinin bir tarama testi olduğu unutulmamalıdır.
İdrarda protein saptanınca ileri inceleme gerekir. Öncelikle idrarla protein kaybının ölçüsü saptanır, protein kaybı önemli ise de nedeni araştırılır.
İdrarla protein kaybının ölçüsünü anlamak için ya 24 saat idrar toplanır ya da bir idrar örneğinde protein/kreatinin nispetine bakılır.
Önemli proteinüri var ise böbrek kaynaklıdır. Direkt böbrek illetine bağlı olabildiği üzere farklı bir marazın böbreği etkilemesi sonucu da olabilir. Örneğin şeker illeti böbreği etkileyerek proteinüriye neden olabilir.
Proteinüri şiddetli ise kanda albümin düşebilir ve vücutta şişmeler (ödem) başlar.
Proteinüriye yol açan böbrek marazını anlamak için böbrekten modül almak (böbrek biyopsisi) gerekebilir.
İdrarla günlük albümin kaybının 30-300 mg arasında olması mikroalbüminüri olarak tanımlanır.
Proteinürinin değişik tipleri de vardır, idrarla kaybedilen proteinin tipine bakarak böbrek illetinin nedeni hakkında haber edinilebilinir. Proteinüri süreksiz yahut pozisyonel olabilir.
Proteinüri saptanınca bunun kıymetlendirilmesi nefroloji bilirkişisi tarafından yapılmalıdır.
ÖDEM (VÜCUTTA ŞİŞME)
Ödem vücutta likit birikmesidir ve yaygın karşılaşılan bir derttir. Şişlik ayaklarda, bacaklarda, ellerde, parmaklarda (yüzük çıkarılamaz) ve göz kapakları etrafında fark edilir. Acilen akla böbrek illeti gelir. Akciğerlerde su birikebilir. Önemli bir illetin belirtisi olabilir.
Ödeme yol açan marazlar 6 başlık altında incelenebilir:
1.Böbrek marazları
2.Karaciğer illetleri
3.Kalp marazları
4.Hormonal illetler
5.Damar tıkanmaları
6.Diğer hastalıklardır.
Böbrek hastalıklarında idrarın renginde yoğunlaşma, yüksek tansiyon izlenebilir. Karaciğer hastalıklarında sarılık hikayesi olabilir. Kalp hastalıklarında hasta sırtüstü yatamaz, nefes darlığı vardır. Gece tek yastıkta yatarsa nefes darlığı olur. Hasta merdiven çıkamaz, en küçük hareketle bile nefes darlığı izlenebilir. Tiroid bezinin az yahut çokça çalışmasında, böbrek üstü bezi hastalıklarında ödem olabilir.
Böbrek, karaciğer, kalp ve hormonal hastalıklarda şişlik ekseriyetle yaygın ve çift taraflıdır. Damar hastalıklarında ise şişlik tek taraflı olabilir ve tutulan damarın bölgesine nazaran değişir; örneğin sağ bacak damarlarında mesele varsa şişlik yalnızca sağ bacaktadır.
Ödemi olan hastalarda öncelikle bu marazlar araştırılır. Bu gayeyle çeşitli laboratuvar incelemeleri gereklidir. Birtakım durumlarda ödeme yol açan bir hastalık saptanamaz. Bu durum idiyopatik (nedeni bilinmeyen) ödem olarak isimlendirilir.
İdiyopatik ödem ekseriyetle genç-orta yaşlı bayanlarda görülür. Isminden da anlaşıldığı üzere nedeni muayyen değildir gelgelelim gerginlik, çokça kilo, karbonhidrat tüketimi, bol tuzlu diyet üzere nedenler ödeme yol açabilir. İdiyopatik ödem tanısı, ödem yapan öteki marazların ekarte edilmesi ile konur.
Ödem tedavisine başlamadan evvel ödeme yol açan hastalık araştırılır ve tedavi altta yatan illete nazaran planlanır. Ödemli hastaların değerli bir kısmında tedavinin birinci kaidesi tuz kısıtlamasıdır. İdrar söktürücü ilaçlar şişlikleri azaltabilir ama bu ilaçlar katiyen hekim denetiminde kullanılmalıdır.
NEFRİT: UMUMI HABERLER
Böbreğin temel fonksiyonlarından birisi idrar üretmektir. Her 2 böbrekte idrar üretimine yol açan yaklaşık 2 milyon küçük ünite (nefron) vardır. Bir nefron temel olarak 2 kısımdan oluşur.
1.Böbreğe gelen kanın süzüldüğü filtre (glomerül)
2.Süzülen kanın idrara dönüştüğü uzun, mekan bölge kıvrımlı borular (tübül)
Böbreğin iltihabi marazları nefrit olarak isimlendirilir. Nefrit nedenleri mikrobik olan ve olmayan olmak üzere ikiye ayrılır:
1.Mikrobik nefritler (piyelonefrit): Piyelonefritin öbür bir ismi de üst idrar yolu infeksiyonudur.
2.Mikrobik olmayan nefritler: Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi marazları ikiye ayrılır.
A.Glomerülonefrit
B.Tübüler nefrit (Tübülointerstisiyel nefrit)
NEFRİT: GLOMERÜLONEFRİT
Nefronda yüklü olarak glomerülde iltihap vardır. Türkiye'de kronik böbrek yetmezliğinin sık nedenlerinden birisi glomerülonefrittir. Belirti ve bulgular glomerülonefritin tipine nazaran değişir.
Hastanın muayene edilmesi, kanda üre ve kreatinin bakılması ve olağan idrar incelemesi ile glomerülonefrit tanısını koymak ekseriyetle çok kolaydır. Muayenede glomülonefrit bulguları el, ayak ve göz kapaklarında şişme, idrar renginde yoğunlaşma (idrar çay rengini alabilir) ve yüksek tansiyondur. İdrar incelemesinde kanama (hematüri) ve protein kaybı (proteinüri) glomerülonefrit lehine bulgulardır.
Glomerülonefrit tanısında asıl zorluk glomerülonefrite yol açan illetin saptanmasıdır. Glomerülonefritin tipini anlamak için böbrek biyopsisi yapılmalıdır yani böbrekten mikroskopik inceleme için modül alınmalıdır. Birçok hastanın biyopsi denince aklına kanser gelmektedir lakin böbrek biyopsisinin gayesi kanser aramak değil glomerülonefritin tipini anlamaktır.
Glomerülonefritler ne cins problemlere yol açar?
Pratikte glomerülonefritler 5 biçimde önümüze çıkar. Hastanın hiçbir şikayeti olmayabileceği üzere ileri böbrek yetmezliği de olabilir.
1.İdrar incelemesinde anormallikler: Hastada hiçbir belirti ve bulgu yoktur. Gayrı bir nedenle doktora giden hastaya yapılan idrar incelemesinde kanama yahut protein kaybı saptanır.
2.Nefrotik sendrom: İdrarla günde 3-3.5 gramdan çokça protein kaybı vardır. Hastanın el, ayak, yüz ve gayrı yerlerinde üzerine basınca iz bırakan şişlikler vardır. Ayrıyeten kanda albümin seviyesi düşer, kolesterol seviyesi artar.
3.Ani başlayan glomerülonefrit: Bu hastalarda ön plandaki sıkıntılar idrarda kanama, yüksek tansiyon ve vücutta likit birikmesidir. Çocuklarda streptokok infeksiyonlarını takiben gelişen nefritlerin birçok bu kümeye girer.
4.Kronik (müzmin, uzun süreli) glomerülonefrit: Bu hastalarda idrarla kanama, protein kaybı, yüksek tansiyon ve şişlik vardır, hastalık uzun periyodiktir, sinsi olabilir. Hipertansiyonlu hastalarda idrar tahlili bu nedenle değerlidir.
5.Hızlı ilerleyen nefrit: Kısa vadede böbrek yetmezliği gelişir ve hasta diyaliz tedavisine gereksinim duyar.
Nedenleri
Glomerülonefrit nedenleri 2 kümeye ayrılabilir:
1.Nedeni bilinmeyen
2.Bilinen bir illete bağlı: Bu illetlere örnek olarak geçirilmiş teneffüs yolu infeksiyonu, romatizmal illetler, hepatit verilebilir
Tedavi
Her hastada farklıdır. Böbrek biyopsisinin sonucu ve hastada mevcut olan problemlere nazaran tedavi planlanır. Yalnızca çocuklarda, şayet nefrotik sendrom var ise evvel tedavi verilip, daha sonra düzelmezse/gerekirse böbrek biyopsisi yapılabilir. Glomerülonefrit tedavisi nefroloji eksperi murakabesinde olmalıdır. Şayet varsa hipertansiyon tedavisi ihmal edilmemelidir. Tedavide başarısızlık kalıcı böbrek yetmezliğine yol açabilir ve hasta mütemadi diyaliz tedavisine muhtaçlık duyabilir.
NEFRİT: TÜBÜLER NEFRİT
Nefronda yüklü olarak tübüllerde iltihap vardır, illetin ilerlemesi ile glomerüllerde de hasar oluşur. Hem ani hem de kalıcı böbrek yetmezliğine yol açabilirler. Tübüler nefritlerin değerli kısmı önlenebilir niteliktedir. Tübüler nefritlerde isminden da anlaşılacağı üzere tübül fonksiyonlarında bozulma olur. Tübüler nefrit ile glomerülonefriti birbirinden ayırmak umumiyetle güç değildir.
Hastalarda en önemli belirti ve bulgular
Sık idrara çıkma
Gece uykudan uyanıp idrara gitme
Yüksek tansiyon
İdrarla tuz, şeker, amino asit, protein kaybı
D vitamini ve kan üretim hormonu (eritropoietin) prodüksiyonunda azalma
Kansızlık
Su ve tuz istikrarında bozulma
Böbrek yetmezliğidir.
Nedenleri
1.İlaçlar: Mahsusen uzun mühlet, yüksek dozda, bilinçsiz ağrı kesici tasarrufu.
2.Bulaşıcı illetler
3.Bazı kanserler
4.Orak hücreli anemi (kansızlık)
5.Gut illeti
6.Bağışıklık sistemi illetleri
7.İdrar yolu tıkanmaları, kaçakları
8.Diğer nedenler.
Tedavi
Öncelikle tübüler nefrite yol açan hastalık araştırılır ve bu hastalık tedavi edilir. Şayet neden bulunamaz ise hastada bulunan belirti ve bulgulara nazaran tedavi planlanır.
BÖBREKTEN KESIM ALMA (BİYOPSİ)
Böbrek illetinin nedenini anlamak için böbrekten modül almak gerekebilir. Modül almak deyince hastanın aklına ekseriyetle kanser gelir. Nefroloji pratiğinde ise modül almanın emeli birçok kere kanser değildir. Günümüzde ultrasonografi yardımı ile böbrekten kesim almak hayli kolay bir süreçtir ve riskleri çok azalmıştır. Şahsi durumlarda böbrek biyopsisi açık yahut laparoskopik yapılabilir.
Böbrek biyopsisinin esas riskleri kanama ve ağrıdır gelgelelim gerekli ön hazırlıktan ve süreç sonrası yakın takiple ultrasonografi yardımı ile biyopsi yapılması bu riskleri minimuma indirmiştir. Biyopsinin riskleri olduğu sahihtir lakin biyopsi yapmamanın da riskleri vardır. Biyopsi esasen hastaya yararlı olabilecek bir tedavi seçeneği olduğu hengam gündeme gelir.
Biyopsi yapılabilecek durumlar:
1.İdrarla protein kaybında, yaşa ve ölçüsüne nazaran değişir
2.İdrarda nedeni açıklanamayan kanamada
3.Nedeni açıklanamayan süratli ilerleyen böbrek yetmezliğinde
4.Böbrek boyutlarının sıradan olduğu nedeni açıklanamayan böbrek yetmezliklerinde
5.Uzun süren ani böbrek yetmezliklerinde
6.Bazı durumlarda şeker hastalarında
7.Bazı sistemik hastalıklarda
8.Bazı ailesel böbrek hastalıklarında
9.Böbrek marazının nedeninin anlaşılamadığı gayri durumlarda
10.Nakil yapılmış böbrekte (gerekirse)
İdrarda protein saptanınca ileri inceleme gerekir. Öncelikle idrarla protein kaybının ölçüsü saptanır, protein kaybı önemli ise de nedeni araştırılır.
İdrarla protein kaybının ölçüsünü anlamak için ya 24 saat idrar toplanır ya da bir idrar örneğinde protein/kreatinin nispetine bakılır.
Önemli proteinüri var ise böbrek kaynaklıdır. Direkt böbrek illetine bağlı olabildiği üzere farklı bir marazın böbreği etkilemesi sonucu da olabilir. Örneğin şeker illeti böbreği etkileyerek proteinüriye neden olabilir.
Proteinüri şiddetli ise kanda albümin düşebilir ve vücutta şişmeler (ödem) başlar.
Proteinüriye yol açan böbrek marazını anlamak için böbrekten modül almak (böbrek biyopsisi) gerekebilir.
İdrarla günlük albümin kaybının 30-300 mg arasında olması mikroalbüminüri olarak tanımlanır.
Proteinürinin değişik tipleri de vardır, idrarla kaybedilen proteinin tipine bakarak böbrek illetinin nedeni hakkında haber edinilebilinir. Proteinüri süreksiz yahut pozisyonel olabilir.
Proteinüri saptanınca bunun kıymetlendirilmesi nefroloji bilirkişisi tarafından yapılmalıdır.
ÖDEM (VÜCUTTA ŞİŞME)
Ödem vücutta likit birikmesidir ve yaygın karşılaşılan bir derttir. Şişlik ayaklarda, bacaklarda, ellerde, parmaklarda (yüzük çıkarılamaz) ve göz kapakları etrafında fark edilir. Acilen akla böbrek illeti gelir. Akciğerlerde su birikebilir. Önemli bir illetin belirtisi olabilir.
Ödeme yol açan marazlar 6 başlık altında incelenebilir:
1.Böbrek marazları
2.Karaciğer illetleri
3.Kalp marazları
4.Hormonal illetler
5.Damar tıkanmaları
6.Diğer hastalıklardır.
Böbrek hastalıklarında idrarın renginde yoğunlaşma, yüksek tansiyon izlenebilir. Karaciğer hastalıklarında sarılık hikayesi olabilir. Kalp hastalıklarında hasta sırtüstü yatamaz, nefes darlığı vardır. Gece tek yastıkta yatarsa nefes darlığı olur. Hasta merdiven çıkamaz, en küçük hareketle bile nefes darlığı izlenebilir. Tiroid bezinin az yahut çokça çalışmasında, böbrek üstü bezi hastalıklarında ödem olabilir.
Böbrek, karaciğer, kalp ve hormonal hastalıklarda şişlik ekseriyetle yaygın ve çift taraflıdır. Damar hastalıklarında ise şişlik tek taraflı olabilir ve tutulan damarın bölgesine nazaran değişir; örneğin sağ bacak damarlarında mesele varsa şişlik yalnızca sağ bacaktadır.
Ödemi olan hastalarda öncelikle bu marazlar araştırılır. Bu gayeyle çeşitli laboratuvar incelemeleri gereklidir. Birtakım durumlarda ödeme yol açan bir hastalık saptanamaz. Bu durum idiyopatik (nedeni bilinmeyen) ödem olarak isimlendirilir.
İdiyopatik ödem ekseriyetle genç-orta yaşlı bayanlarda görülür. Isminden da anlaşıldığı üzere nedeni muayyen değildir gelgelelim gerginlik, çokça kilo, karbonhidrat tüketimi, bol tuzlu diyet üzere nedenler ödeme yol açabilir. İdiyopatik ödem tanısı, ödem yapan öteki marazların ekarte edilmesi ile konur.
Ödem tedavisine başlamadan evvel ödeme yol açan hastalık araştırılır ve tedavi altta yatan illete nazaran planlanır. Ödemli hastaların değerli bir kısmında tedavinin birinci kaidesi tuz kısıtlamasıdır. İdrar söktürücü ilaçlar şişlikleri azaltabilir ama bu ilaçlar katiyen hekim denetiminde kullanılmalıdır.
NEFRİT: UMUMI HABERLER
Böbreğin temel fonksiyonlarından birisi idrar üretmektir. Her 2 böbrekte idrar üretimine yol açan yaklaşık 2 milyon küçük ünite (nefron) vardır. Bir nefron temel olarak 2 kısımdan oluşur.
1.Böbreğe gelen kanın süzüldüğü filtre (glomerül)
2.Süzülen kanın idrara dönüştüğü uzun, mekan bölge kıvrımlı borular (tübül)
Böbreğin iltihabi marazları nefrit olarak isimlendirilir. Nefrit nedenleri mikrobik olan ve olmayan olmak üzere ikiye ayrılır:
1.Mikrobik nefritler (piyelonefrit): Piyelonefritin öbür bir ismi de üst idrar yolu infeksiyonudur.
2.Mikrobik olmayan nefritler: Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi marazları ikiye ayrılır.
A.Glomerülonefrit
B.Tübüler nefrit (Tübülointerstisiyel nefrit)
NEFRİT: GLOMERÜLONEFRİT
Nefronda yüklü olarak glomerülde iltihap vardır. Türkiye'de kronik böbrek yetmezliğinin sık nedenlerinden birisi glomerülonefrittir. Belirti ve bulgular glomerülonefritin tipine nazaran değişir.
Hastanın muayene edilmesi, kanda üre ve kreatinin bakılması ve olağan idrar incelemesi ile glomerülonefrit tanısını koymak ekseriyetle çok kolaydır. Muayenede glomülonefrit bulguları el, ayak ve göz kapaklarında şişme, idrar renginde yoğunlaşma (idrar çay rengini alabilir) ve yüksek tansiyondur. İdrar incelemesinde kanama (hematüri) ve protein kaybı (proteinüri) glomerülonefrit lehine bulgulardır.
Glomerülonefrit tanısında asıl zorluk glomerülonefrite yol açan illetin saptanmasıdır. Glomerülonefritin tipini anlamak için böbrek biyopsisi yapılmalıdır yani böbrekten mikroskopik inceleme için modül alınmalıdır. Birçok hastanın biyopsi denince aklına kanser gelmektedir lakin böbrek biyopsisinin gayesi kanser aramak değil glomerülonefritin tipini anlamaktır.
Glomerülonefritler ne cins problemlere yol açar?
Pratikte glomerülonefritler 5 biçimde önümüze çıkar. Hastanın hiçbir şikayeti olmayabileceği üzere ileri böbrek yetmezliği de olabilir.
1.İdrar incelemesinde anormallikler: Hastada hiçbir belirti ve bulgu yoktur. Gayrı bir nedenle doktora giden hastaya yapılan idrar incelemesinde kanama yahut protein kaybı saptanır.
2.Nefrotik sendrom: İdrarla günde 3-3.5 gramdan çokça protein kaybı vardır. Hastanın el, ayak, yüz ve gayrı yerlerinde üzerine basınca iz bırakan şişlikler vardır. Ayrıyeten kanda albümin seviyesi düşer, kolesterol seviyesi artar.
3.Ani başlayan glomerülonefrit: Bu hastalarda ön plandaki sıkıntılar idrarda kanama, yüksek tansiyon ve vücutta likit birikmesidir. Çocuklarda streptokok infeksiyonlarını takiben gelişen nefritlerin birçok bu kümeye girer.
4.Kronik (müzmin, uzun süreli) glomerülonefrit: Bu hastalarda idrarla kanama, protein kaybı, yüksek tansiyon ve şişlik vardır, hastalık uzun periyodiktir, sinsi olabilir. Hipertansiyonlu hastalarda idrar tahlili bu nedenle değerlidir.
5.Hızlı ilerleyen nefrit: Kısa vadede böbrek yetmezliği gelişir ve hasta diyaliz tedavisine gereksinim duyar.
Nedenleri
Glomerülonefrit nedenleri 2 kümeye ayrılabilir:
1.Nedeni bilinmeyen
2.Bilinen bir illete bağlı: Bu illetlere örnek olarak geçirilmiş teneffüs yolu infeksiyonu, romatizmal illetler, hepatit verilebilir
Tedavi
Her hastada farklıdır. Böbrek biyopsisinin sonucu ve hastada mevcut olan problemlere nazaran tedavi planlanır. Yalnızca çocuklarda, şayet nefrotik sendrom var ise evvel tedavi verilip, daha sonra düzelmezse/gerekirse böbrek biyopsisi yapılabilir. Glomerülonefrit tedavisi nefroloji eksperi murakabesinde olmalıdır. Şayet varsa hipertansiyon tedavisi ihmal edilmemelidir. Tedavide başarısızlık kalıcı böbrek yetmezliğine yol açabilir ve hasta mütemadi diyaliz tedavisine muhtaçlık duyabilir.
NEFRİT: TÜBÜLER NEFRİT
Nefronda yüklü olarak tübüllerde iltihap vardır, illetin ilerlemesi ile glomerüllerde de hasar oluşur. Hem ani hem de kalıcı böbrek yetmezliğine yol açabilirler. Tübüler nefritlerin değerli kısmı önlenebilir niteliktedir. Tübüler nefritlerde isminden da anlaşılacağı üzere tübül fonksiyonlarında bozulma olur. Tübüler nefrit ile glomerülonefriti birbirinden ayırmak umumiyetle güç değildir.
Hastalarda en önemli belirti ve bulgular
Sık idrara çıkma
Gece uykudan uyanıp idrara gitme
Yüksek tansiyon
İdrarla tuz, şeker, amino asit, protein kaybı
D vitamini ve kan üretim hormonu (eritropoietin) prodüksiyonunda azalma
Kansızlık
Su ve tuz istikrarında bozulma
Böbrek yetmezliğidir.
Nedenleri
1.İlaçlar: Mahsusen uzun mühlet, yüksek dozda, bilinçsiz ağrı kesici tasarrufu.
2.Bulaşıcı illetler
3.Bazı kanserler
4.Orak hücreli anemi (kansızlık)
5.Gut illeti
6.Bağışıklık sistemi illetleri
7.İdrar yolu tıkanmaları, kaçakları
8.Diğer nedenler.
Tedavi
Öncelikle tübüler nefrite yol açan hastalık araştırılır ve bu hastalık tedavi edilir. Şayet neden bulunamaz ise hastada bulunan belirti ve bulgulara nazaran tedavi planlanır.
BÖBREKTEN KESIM ALMA (BİYOPSİ)
Böbrek illetinin nedenini anlamak için böbrekten modül almak gerekebilir. Modül almak deyince hastanın aklına ekseriyetle kanser gelir. Nefroloji pratiğinde ise modül almanın emeli birçok kere kanser değildir. Günümüzde ultrasonografi yardımı ile böbrekten kesim almak hayli kolay bir süreçtir ve riskleri çok azalmıştır. Şahsi durumlarda böbrek biyopsisi açık yahut laparoskopik yapılabilir.
Böbrek biyopsisinin esas riskleri kanama ve ağrıdır gelgelelim gerekli ön hazırlıktan ve süreç sonrası yakın takiple ultrasonografi yardımı ile biyopsi yapılması bu riskleri minimuma indirmiştir. Biyopsinin riskleri olduğu sahihtir lakin biyopsi yapmamanın da riskleri vardır. Biyopsi esasen hastaya yararlı olabilecek bir tedavi seçeneği olduğu hengam gündeme gelir.
Biyopsi yapılabilecek durumlar:
1.İdrarla protein kaybında, yaşa ve ölçüsüne nazaran değişir
2.İdrarda nedeni açıklanamayan kanamada
3.Nedeni açıklanamayan süratli ilerleyen böbrek yetmezliğinde
4.Böbrek boyutlarının sıradan olduğu nedeni açıklanamayan böbrek yetmezliklerinde
5.Uzun süren ani böbrek yetmezliklerinde
6.Bazı durumlarda şeker hastalarında
7.Bazı sistemik hastalıklarda
8.Bazı ailesel böbrek hastalıklarında
9.Böbrek marazının nedeninin anlaşılamadığı gayri durumlarda
10.Nakil yapılmış böbrekte (gerekirse)
