Öksürük, alt solunum yollarının kendini temizleme ve koruma amacıyla oluşturduğu refleks bir mekanizmadır. Genellikle öksürük istemsiz olarak gırtlak ve bronş ağacı arasında yer alan bronş iç yüzünü döşeyen zarın uyarılması sonucu oluşur. Hava yollarındaki sekresyon ve salgılar, yabancı cisimler, bronş dış duvarına bası yapan mekanik etkenler, nikotin, çamaşır suyu ve deterjanlar, kirli hava gibi iritan maddeler öksürük refleksinin başlamasından sorumlu tutulmuştur. Akut öksürüğün en sık nedeni viral üst solunum yolu infeksiyonu ve bakteriyel solunum yolu infeksiyonları, alerjik rinit, astım, sigara gibi iritanlar ve diğer nedenlerdir. Yineleyen öksürükte; bronş hiperreaktivitesi ve aspirasyon da(hava yollarına yabancı madde kaçması) akla gelmelidir. Kronik öksürüğün en önemli üç nedeni geniz akıntısına bağlı öksürük, astım ve gastroözofajiyal reflü (GÖR) olarak kabul edilmektedir.
Öksürük ilk başladığında evde alınabilecek basit tedbirler şunlardır:
-
Öncelikle bol ılık su içilmesi gerekir, sekresyonların yumuşamasını sağlayan en iyi tedavi bol su içilmesidir, ancak ılık su içilmesi uygundur. Günlük en az iki içilebiliyorsa daha fazla ılık su önerilir. -
Öksürük gece artış gösteriyorsa-ki özellikle ilk yatışta geniz akıntısına bağlı artabilir-yatağın başı yükseltilmeli, gerekirse çift yastıkla yatılmalıdır. -
Burun mutlaka açık tutulmalıdır. Burun tıkalı kalırsa ağızdan nefes alınacak ve boğaz kuruyarak öksürük daha da artacaktır. -
Öksüren kişinin kendisi sigara içiyorsa içmemesi, ya da yanında içilmemesi ve bu dönemde her türlü keskin kokudan uzak kalması uygun olacaktır. -
Yine ağır efor öksürüğü tetikleyebilir, öksürüğü olan hasta ağır efordan kaçınmalıdır. -
Öksürüğün nedeni reflu ise buna yönelik tedbirler alınmalı, tanı daha önceden konulmuşsa hekim bilgilendirilip tedavi gözden geçirilmelidir. -
Öksürük ÜSYE sonrasında 2 haftayı geçiyorsa ve/veya artıyorsa mutlaka hekime başvurulmalıdır. -
Öksürük kesici ilaçların kendi başına hasta tarafından kullanılması uygun değildir, mutlaka hekim gözetimi altında kullanılmalıdır. Kaldı ki günümüzde öksürük kesici ilaç kullanım alanları çok kısıtlı olup, öksürüğü kesmekten çok nedene yönelik tedavi uygulanması tercih edilmektedir.
Pasif sigara içicisi olmayan, bağışıklık sistemi normal olan, ACE inhibitörü grubu tansiyon ilacı kullanmayan, akciğer sesleri, grafisi ve solunum fonksiyon testleri (SFT) normal olan, daha önceden astım, kronik bronşit, alerjik bronşit, kardiyovasküler ya da diğer sistemik hastalık tanılarından herhangi birini almamış olan bir hastada belirlenen üç haftadan fazla süren öksürük; kronik öksürük açısından değerlendirmeye alınmalıdır. Kronik öksürük; çeşitli kaynaklarda farklı süreler belirtilmekle birlikte, üç haftadan uzun süren ve hiç düzelme olmaksızın süren öksürük olarak tanımlanmıştır. Erişkinde sigara içmeyen grupta kronik öksürük %14-23 olguda belirlenmişken, çocukluk yaş grubunda bu oran %20-22 olarak saptanmıştır.