Canlıların klonlanması bilim dünyasında uzun yıllardır devam eden bir tartışma. Lakin klonlama çalışmalarının kıymetli bir maksadı de var: Kuşağı tükenen ya da tükenme tehlikesi altında olan canlıları kurtarmak. Bu sayede, insan eliyle ya da doğal sebeplerle değişen besin zinciri üzere ekosistemin bel kemiği olan yapıların bozulmasını engellemek mümkün olabilir.
Bilim insanları, bir canlıyı klonlamak için ona ilişkin genetik bilgilerin tümünü taşıyan, hasar görmemiş hücrelere muhtaçlık duyuyorlar. Yani klonlanacak canlı şayet hayatta değilse, meyyit vücudunun tamamına gereksinim duyulmuyor. Bunun yerine güzel koruma edilmiş, kurallara uygun hücreleri kâfi oluyor. Yeni bir araştırma kapsamında da işte tam olarak bu prosedür test edildi.
Dokuz ay evvel ölmüş bir farenin kuyruğunun derisinden elde edilen doku hücreleri, sıvı nitrojenle doldurularak kurutuldu. Bu süreç sonucunda hücreler öldü:
Ölen bu donmuş hücreler, 9 ay sonra uygun şartlarda çözüldü. Akabinde dişi farelerin çekirdeği alınmış yumurta hücrelerine yerleştirildi:
Eşeysiz olarak üreyen anne farelerin karnında "blastokist" ismi verilen "erken devir fare embriyoları" oluştu!
Bu ortada donmuş meyyit hücreler ile fare embriyosu üretilebileceği keşfedilmiş oldu.
Bu embriyolar ile ikinci kere, yani diğer bir klonlama sürecine girildi. Embriyolardan alınan kök hücreler, yeniden dişi farelerin çekirdeği çıkarılmış yumurta hücrelerine yerleştirildi:
….veee sonuç! Bu yolla doğan birinci fareye Dorami ismi verildi (soldaki siyah tatlı şey):
Dorami, tarihin dondurularak kurutulan deri hücresinden klonlanan birinci faresi olarak tarihe geçti. Yandaki büyük beyaz fare ise olağan bir fare. Öteki küçük fareler ise Dorami ve beyaz fare çiftinin çocukları.
Ardından araştırmacılar, klonlanan farelerin doğurganlıklarını test etmek için onları olağan fareler ile çiftleştirdi. Bütün klon dişi fareler yavruladı. Lakin ortada büyük bir eksik vardı: Bazı hücrelerde Y kromozomu kaybolmuştu! Bu da erkek farelerin dondurulmuş hücrelerinden erkek birey klonlanması gerekirken, klonlanan farenin dişi olmasına neden oldu.
Yakın gelecekte, ölen hayvanların deri hücreleri saklanacak. Bu sayede kuşakları tehlike altına girerse klonlanmaları mümkün olacak:
Klonlanmak gayesiyle saklanacak hücrelerin uzun mühlet boyunca bozulmadan tutulması çok yüksek maliyetli ve riskli bir süreç. Sıvı nitrojen içerisinde dondurulan ve depolanan bu hücreler, ani ve kısa bir elektrik kesintisi yaşanırsa çözülüp eriyip kullanılamaz hale geliyor. Sıvı nitrojen ile kesintisiz ve kusursuz muhafaza süreci de hayli yüksek maliyet gerektiriyor ve köşe başındaki her laboratuvarda mümkün olmuyor.
Japonya’daki Yamanashi Üniversitesi’nde yapılan araştırmayı yöneten Prof. Dr. Terugiko Wakayama “Eğer bu hücreler sıvı nitrojen olmadan korunabilirlerse dünyanın dört bir yanından gelen örnekleri korumak kolaylaşır. Gelişmekte olan ülkeler kendi tiplerini, kendi ülkelerinde koruyabilirler. Ayrıyeten yalnızca erkek bireylerin hayatta kaldığı cinslerde bile bu teknoloji, çeşidi canlandıracak dişiler yaratmak için kullanılabilir” açıklamasında bulundu.
Yinede 'türlerin ölümsüzlüğünü' keşfetmek için büyük bir pürüz var: Depolama koşulları!
Klonlama yolunun yaygın biçimde kullanılmasının önündeki en büyük mahzur, ölen bir canlıya ilişkin dokuların bozulmadan, uzun yıllar boyunca ve düşük maliyetle korunabilmesi. İşte bu mahzur aşılırsa insanlık, tahminen de "türlerin ölümsüzlüğünü" keşfetmiş olacak.
Araştırmanın Nature’da bilimsel makalesine buradan ulaşabilirsiniz.