Anne ve baba tutumları çocuk psikolojisinde fazla manâlı bir yere sahiptir olumsuz aile tutumları çocuğu yetişkinlikte, bireyin şahsiyet yapısını, hitabe, alışılmışlık, inanç ve layık yargılarını büyük ölçüde biçimlendirmekte ve çocuğun psikolojisini etkilemektedir
Eğitimciler çocukların gelecekte düzenli ve başarılı olabilmeleri için en sağlıklı eğitim yollarının geliştirilmesi çabası içindedirler Her ne değin kişilik gelişiminin insanın yaşamı her tarafında süregeldiğini kabul etsek de, şahsiyet gelişmesi ve yapılanmasında temelinçocukluk döneminde atıldığı gerçeği geçerliliğini korumaktadır Sosyal armoni üstüne yapılan araştırmalar, ailenin çocuk üzerindeki birincil etkilerinin son dereceönemli olduğunu göstermiştir Aile tutumları ve annebabanın ve ailenin öteki bireylerininçocukla olan etkileşimi, çocuğun aile içindeki yerini belirlemektedir Çocuğayöneltilen tavır ve ona aleyhinde takınılan konuşma, birincil yaşantıların örülmesindebüyük ağırlık taşımaktadır Mektep öncesi dönemde çocuk, sosyal kişi olmayıöğrenirken bununla beraber özdeşim oluşturacağı bir modele gereksinim duyar Kişilikoluşumu için gerekli olan özdeşim, büyük muhtemelen aile içindeki yakın bir üyeile gerçekleşmektedir Genel Olarak özdeşim nesnesi annebaba olmaktadır, fakatağabey, teyze, hala, dayı ya da amca gibi aile içinden bir yetişkin de özdeşimnesnesi olabilir Bu üyelerin bozuk bir karakter yapısına sahip olduğu takdirde,negatif tavır örneğinin çocuğa yansıma olasılığı artmaktadır
Çocuk yetiştirmede ve ailenin çocuğa karşısında tutumlarını belirlemede, annebabatarafından çocuğun gelişim dönemlerinin özelliklerinin neler olduğununbilinmesi çok önemlidir Çocuk erişkinin minik bir modeli değildir Çocuğuerişkinden ayıran bir fazla özellik vardır Çocuğun kanıtlanabilir en güçlütarafı ve üstünlüğü öğrenme güdüsüdür Çocuk, Montessori`nin emicizihindiye adlandırdığı bir yetiye sahip olarak doğar Kültür, töre,hale, duygu, tavır ve inançların emilipbenimsenmesi, çocuğundoğumuyla altı yaşı arasındaki emici hafızadöneminde gerçekleşir
Annebabanın çocuğa ilişkin tutumlarını değerlendirirken, aile içindeki ilişkidinamiğini gözden geçirmek gerekir Üç çocuk, anne ve babadan oluşan 5 kişilikbir ailede aile içi etkileşiminin kaç çeşitlilik olduğu teke tek ilişkiler formulüile saptanabilir: 5 karakter bir ailede X n2n 20 çeşitlilik ilişki mevcutdur Bu,herkesin kendisinden başka 4 kişi ile ilişkiye girdiği anlamına kazanç Builişkiler çift yönlüdür Gerçekten ilişkiler daha karmaşıktır Yani; anne, anneolarak çocukları ile ilişkide, anne ve baba işlevleri gereği çocuklarlailişkide, kızlar ve erkekler birbirleriyle ilişkide gibi öbür ve karmailişkiler vardır Fiilen kuramsal olarak formül şöyle olmalıdır 1x2x3x4x5 120 çeşit ilişki aile içinde vardır Beş şahsiyet aile, 6 birey olsa,yani bir çocuk daha eklense, ilişki sayısı 120x6 720'e çıkar Yani aile,ilişkiler yumağı şeklinde gözlemlenir Olumlu veya negatif herkes birbiriyleilişkidedir Aile üyelerinden birinin başarısı veya başarsızlığı herkesietkiler Aile içindeki çatışmalar (kardeşler arası, annebaba, anneçocuk veyababaçocuk çatışması vb) da aile içindeki herbir bireyi etkiler Ancakçatışmaları yük sırasına koymak icabında, annebaba çatışması ailenin tümbireylerini diğerlerine oranla fazla daha fazla etkilemektedir Aile için,annebaba ilişkisi daha temeldir
NEGATIF AİLE TUTUMLARI
Ailenin çocuk yetiştirmedeki tutumunu ve çocuk yetiştirmeyle ilgili sorunlarını anlayışlı olmak için aile tavır modeli yardımsever bir yaklaşımdır
Çocuğun annebabadan aldığı iki şey vardır: Sevgi ve Eğitim Sevgi; kabullenme, koruma, kollama ve sevecenlik gibi bütün olumlu duyguları içerir Eğitim ise;öğretilen herşeyi, bahşedilen bilgileri, becerileri, yasakları, kuralları, inançları,değer yargılarını, adap kurallarını ve insanın sosyalleşmesi için zorunlu olantüm toplumsal değerleri kapsar
Olumsuz aile tutumlarında ailenin verdiği sevgi ya yetersiz veya fazla, eğitimise gevşek ya da sıkı olmaktadır Fazla sevgi tutumunda, aile çocuğu sevgiyeboğucu, onu çok koruyucu ve aşırı kollayıcıdır Bunun sonucu olarak çocuktabağımlılık ve güvensizlik gelişir Çocuk karşılaştığı her olayda annebabasınayaslanır, onlara güvenir lakin kendisine güvensizdir Sevgi yetersizliği veyayokluğu sonucu ise, çocukta kendine ve çevreye aleyhinde güvensizlik ve olumsuzduygular gelişir Doğal olarak aşırı sevginin veya yetersizliğinin dedereceleri vardır Sevgi yetersizliğinin en fazla ucu, çocuğu ayrılmak veyakabullenmemektir Yetkisiz sevginin, fazla sevgiye kadar sonuçları daha ağırolmaktadır
Sıkı eğitim, çocuğa olur olmaz yasaklar yatırma ve yaşanmaz kurallar ile çoçuğuyetiştirmedir Sıkı eğitim ve disiplin uygulayan annebabalar çocuğu kenditasarladığı bir kalıba kadar yetiştirmek amacını güderler Çocuk sıkı birdenetim altında tutularak en küçük yanlışlık ve hataları gözden kaçmamakta,bunların önemle durulmakta ve düzelitmesi istenmektedir Böyle aileler fizikselcezayı ön planda kullanmakta ve çocuklara kendilerini yönetme fırsatı vermemektedirBireyin kendine güvenini ortadan kaldıran, onun kişiliğini hiçe sayan birdisiplin yöntemi olan sıkı eğitim ile artan çocuklar nazik, sessiz, yumuşak başlı vedürüst olmalarına rağmen alınmış, çekingen, kolay etkilenebilen, huysuz ve aşırıhassas bir yapıya sahip olabilmektedir Gevşek eğitimde ise güzel gör, boş veranlayışı egemendir Bu anlayışta Her şeyi güzel gör; çocuktur her şeyi yapar;çocuk serbest olmalıdır; onun her dediğini yapın; ona sevgi verin yeterlidirbiçiminde yüzeyel ve asılsız öğretiler vardır Bu tutumda çocuğun olumsuzdavranışları fazla şımartma ile karşılanır Aşırı gevşek tutumla yetiştirilençocukların kendini düşünen, sabırsız ve sevimsiz oldukları ileri sürülmektedir Aşırıdenetim çocuğu pasifleştirirken aşırı şımartma çocuğun şımarmasına niçin olmaktave olgunlaşmasını engellemektedir Bir Takım ailelerde ise disiplin bulunmakta,oysa ne vakit ve nerede uygulanacağı emin olmamaktadır Annebabaların tutumuaşırı haz ile katı cezalandırmalar aralarında gidip gelmektedir Böyle birortamda büyüyen çocuk hangi davranışın ne vakit ve nerede yapılacağınıayırtedemez Uyuşmama, bir günün bir güne uymaması biçiminde olabileceğigibi annebabanın birbirine fazla aykırı suç oluşturan ve eğitim anlayışlarının olmasındanda kaynaklanabilir Bu davranış sonucunda çocuklarda iç çatışmalar vehuzursuzluklargelişir, peşinde dengesiz ve aykırı bir yapının oluştuğugözlenir
*
Eğitimciler çocukların gelecekte düzenli ve başarılı olabilmeleri için en sağlıklı eğitim yollarının geliştirilmesi çabası içindedirler Her ne değin kişilik gelişiminin insanın yaşamı her tarafında süregeldiğini kabul etsek de, şahsiyet gelişmesi ve yapılanmasında temelinçocukluk döneminde atıldığı gerçeği geçerliliğini korumaktadır Sosyal armoni üstüne yapılan araştırmalar, ailenin çocuk üzerindeki birincil etkilerinin son dereceönemli olduğunu göstermiştir Aile tutumları ve annebabanın ve ailenin öteki bireylerininçocukla olan etkileşimi, çocuğun aile içindeki yerini belirlemektedir Çocuğayöneltilen tavır ve ona aleyhinde takınılan konuşma, birincil yaşantıların örülmesindebüyük ağırlık taşımaktadır Mektep öncesi dönemde çocuk, sosyal kişi olmayıöğrenirken bununla beraber özdeşim oluşturacağı bir modele gereksinim duyar Kişilikoluşumu için gerekli olan özdeşim, büyük muhtemelen aile içindeki yakın bir üyeile gerçekleşmektedir Genel Olarak özdeşim nesnesi annebaba olmaktadır, fakatağabey, teyze, hala, dayı ya da amca gibi aile içinden bir yetişkin de özdeşimnesnesi olabilir Bu üyelerin bozuk bir karakter yapısına sahip olduğu takdirde,negatif tavır örneğinin çocuğa yansıma olasılığı artmaktadır
Çocuk yetiştirmede ve ailenin çocuğa karşısında tutumlarını belirlemede, annebabatarafından çocuğun gelişim dönemlerinin özelliklerinin neler olduğununbilinmesi çok önemlidir Çocuk erişkinin minik bir modeli değildir Çocuğuerişkinden ayıran bir fazla özellik vardır Çocuğun kanıtlanabilir en güçlütarafı ve üstünlüğü öğrenme güdüsüdür Çocuk, Montessori`nin emicizihindiye adlandırdığı bir yetiye sahip olarak doğar Kültür, töre,hale, duygu, tavır ve inançların emilipbenimsenmesi, çocuğundoğumuyla altı yaşı arasındaki emici hafızadöneminde gerçekleşir
Annebabanın çocuğa ilişkin tutumlarını değerlendirirken, aile içindeki ilişkidinamiğini gözden geçirmek gerekir Üç çocuk, anne ve babadan oluşan 5 kişilikbir ailede aile içi etkileşiminin kaç çeşitlilik olduğu teke tek ilişkiler formulüile saptanabilir: 5 karakter bir ailede X n2n 20 çeşitlilik ilişki mevcutdur Bu,herkesin kendisinden başka 4 kişi ile ilişkiye girdiği anlamına kazanç Builişkiler çift yönlüdür Gerçekten ilişkiler daha karmaşıktır Yani; anne, anneolarak çocukları ile ilişkide, anne ve baba işlevleri gereği çocuklarlailişkide, kızlar ve erkekler birbirleriyle ilişkide gibi öbür ve karmailişkiler vardır Fiilen kuramsal olarak formül şöyle olmalıdır 1x2x3x4x5 120 çeşit ilişki aile içinde vardır Beş şahsiyet aile, 6 birey olsa,yani bir çocuk daha eklense, ilişki sayısı 120x6 720'e çıkar Yani aile,ilişkiler yumağı şeklinde gözlemlenir Olumlu veya negatif herkes birbiriyleilişkidedir Aile üyelerinden birinin başarısı veya başarsızlığı herkesietkiler Aile içindeki çatışmalar (kardeşler arası, annebaba, anneçocuk veyababaçocuk çatışması vb) da aile içindeki herbir bireyi etkiler Ancakçatışmaları yük sırasına koymak icabında, annebaba çatışması ailenin tümbireylerini diğerlerine oranla fazla daha fazla etkilemektedir Aile için,annebaba ilişkisi daha temeldir
NEGATIF AİLE TUTUMLARI
Ailenin çocuk yetiştirmedeki tutumunu ve çocuk yetiştirmeyle ilgili sorunlarını anlayışlı olmak için aile tavır modeli yardımsever bir yaklaşımdır
Çocuğun annebabadan aldığı iki şey vardır: Sevgi ve Eğitim Sevgi; kabullenme, koruma, kollama ve sevecenlik gibi bütün olumlu duyguları içerir Eğitim ise;öğretilen herşeyi, bahşedilen bilgileri, becerileri, yasakları, kuralları, inançları,değer yargılarını, adap kurallarını ve insanın sosyalleşmesi için zorunlu olantüm toplumsal değerleri kapsar
Olumsuz aile tutumlarında ailenin verdiği sevgi ya yetersiz veya fazla, eğitimise gevşek ya da sıkı olmaktadır Fazla sevgi tutumunda, aile çocuğu sevgiyeboğucu, onu çok koruyucu ve aşırı kollayıcıdır Bunun sonucu olarak çocuktabağımlılık ve güvensizlik gelişir Çocuk karşılaştığı her olayda annebabasınayaslanır, onlara güvenir lakin kendisine güvensizdir Sevgi yetersizliği veyayokluğu sonucu ise, çocukta kendine ve çevreye aleyhinde güvensizlik ve olumsuzduygular gelişir Doğal olarak aşırı sevginin veya yetersizliğinin dedereceleri vardır Sevgi yetersizliğinin en fazla ucu, çocuğu ayrılmak veyakabullenmemektir Yetkisiz sevginin, fazla sevgiye kadar sonuçları daha ağırolmaktadır
Sıkı eğitim, çocuğa olur olmaz yasaklar yatırma ve yaşanmaz kurallar ile çoçuğuyetiştirmedir Sıkı eğitim ve disiplin uygulayan annebabalar çocuğu kenditasarladığı bir kalıba kadar yetiştirmek amacını güderler Çocuk sıkı birdenetim altında tutularak en küçük yanlışlık ve hataları gözden kaçmamakta,bunların önemle durulmakta ve düzelitmesi istenmektedir Böyle aileler fizikselcezayı ön planda kullanmakta ve çocuklara kendilerini yönetme fırsatı vermemektedirBireyin kendine güvenini ortadan kaldıran, onun kişiliğini hiçe sayan birdisiplin yöntemi olan sıkı eğitim ile artan çocuklar nazik, sessiz, yumuşak başlı vedürüst olmalarına rağmen alınmış, çekingen, kolay etkilenebilen, huysuz ve aşırıhassas bir yapıya sahip olabilmektedir Gevşek eğitimde ise güzel gör, boş veranlayışı egemendir Bu anlayışta Her şeyi güzel gör; çocuktur her şeyi yapar;çocuk serbest olmalıdır; onun her dediğini yapın; ona sevgi verin yeterlidirbiçiminde yüzeyel ve asılsız öğretiler vardır Bu tutumda çocuğun olumsuzdavranışları fazla şımartma ile karşılanır Aşırı gevşek tutumla yetiştirilençocukların kendini düşünen, sabırsız ve sevimsiz oldukları ileri sürülmektedir Aşırıdenetim çocuğu pasifleştirirken aşırı şımartma çocuğun şımarmasına niçin olmaktave olgunlaşmasını engellemektedir Bir Takım ailelerde ise disiplin bulunmakta,oysa ne vakit ve nerede uygulanacağı emin olmamaktadır Annebabaların tutumuaşırı haz ile katı cezalandırmalar aralarında gidip gelmektedir Böyle birortamda büyüyen çocuk hangi davranışın ne vakit ve nerede yapılacağınıayırtedemez Uyuşmama, bir günün bir güne uymaması biçiminde olabileceğigibi annebabanın birbirine fazla aykırı suç oluşturan ve eğitim anlayışlarının olmasındanda kaynaklanabilir Bu davranış sonucunda çocuklarda iç çatışmalar vehuzursuzluklargelişir, peşinde dengesiz ve aykırı bir yapının oluştuğugözlenir
*