Diz eklemi denince hemen akla yük taşıyan tibia-femur kemikleri arasındaki ana eklem gelir.
Aslında diz yakınmamalının önemli bir kısmını oluştururlar.
Koşucular, atlayıcılar, bisikletçiler gibi dizi kıvrık pozisyonda bacağına yüklenen sporcularda diz kapağına aşırı bir yük biner. Bu aşırı yüklenme diz kapağının altındaki kıkırdak ve altındaki kemiğe aşırı yük biner ve ağrıya neden olur. Fakat bu bulguların çıkması için mutlaka sporcu olması gerekmez. Ev hanımlarından ofis çalışanlarına kadar çok geniş bir yelpazede de bu tür ağrılar görülür.
Belirtiler;
- Merdiven iner-çıkarken
- Diz çöküldüğünde
- Çömelip kalkıldığında
- Diz bükülü pozisyonda uzun süre oturulduğunda ağrı olur.
Dizin karmaşık yapısı çok hassastır. Ön diz ağrılarına etki eden çok sayıda faktör vardır.
Diz kapağının altındaki femur kemiği eklem yüzeyi ile ilişkisi; yapısal olarak diz kapağı dışa dönük, yarı çıkık, çıkık veya yüksekte olabilir. Bu durum tüm yükün diz kapağının küçük bir bölgesine binmesine neden olur ve buradaki kıkırdağın hızla bozulmasına neden olur. (Bakınız; Patella (diz kapağı) dönüklüğü veya yarı çıkığı)
- Yapısal olarak bacak aksı bozukluğu
- Medial plika bantı diz içindeki normal eklem katlantısının kalınlaşarak diz büküldüğünde ağrı yapmasıdır.
- Yaralanma
- Aşırı antreman veya yüklenme
- Bacak adelelerinde dengesizlik, zayıflık
- Düz tabanlık
Eğer günün birinde yukarıdaki pozisyonlarda ağrınız başlarsa neden olan hareketi yapmaktan vazgeçip dinlenin ve bir basit ağrı kesici alın ve buz yapın.
Eğer 1-2 güne kadar geçmezse ve tekrarlıyorsa diz konusunda deneyimli bir ortopediste başvurun.
Tanı için en değerli bulgular konuşma ve muayene ile elde edilir.
Hastaların ağrılarının hangi pozisyonda arttığı, süresi çok değerli verilerdir.
Sinema, tiyatro, uçak-otobüs yolculukları gibi dizin uzun süreli sabit kaldığı durumlarda dizde ağrı ve huzursuzluk hissemeye “theatre sign” (tiyatro bulgusu) denir ve ön diz ağrıları için çok tipiktir.
Uzun süre spor yaptıktan sonra bırakan kişilerdede kas dengesizliğine bağlı ön diz ağrıları sıktır.
Muayene eklendiğinde % 90 lara varan tanı konur.
Hastalık hikayesi + muayene ön diz ağrılarının ana eklem ağrılarıyla karıştırlmasını önler.
Ana eklemlerdeki MR bulguları ile ön diz problemleri gözden kaçan, gereksiz tedavi ve ameliyat olan çok sayıda hasta vardır.
Konuşma ve muayene sonrası ön diz ağrılarının nedenlerini ve ciddiyetini tesbit için çeşitli radyolojik incelemeler gerekir.
Diz kapağının pozisyonunu saptamak için diz kapağının çeşitli açılarda pozisyon röntgenleri, bilgisayarlı tomografi istenebilir.
Diz kapağı ve altındaki kıkırdağın durumunun tesbiti ve diz içindeki-tendonlardaki diğer patolojilerin tesbiti için de MR sıklıkla gerekir.
Tedavi;
Tedavi ön diz ağrısının nedenine göre biçimlendirilir.
Tendon, yaralanma, aşırı yüklenme-antreman kökenli ön diz ağrılarında öncelikle RICE protokolü (dinlenme-buz-elastik bandaj-yukarıda tutma) uygulanır.
Arkasından egzersiz, germe, fizyoterapi ile esnetme, çabukluk, kuvvetlendirme, koordinasyon çalışmaları yapılır.
Bu çalışmalar normale dönünceye kadar devam eder.
Sonrasında egzersizlere devam etmek nüksleri engellemek için gereklidir.
Bu konuda doktorunuzla iletişimi koparmamanız gerekir.
Cerrahi tedavilerin yeri çok sınırlıdır.
Diz kapağı pozisyonunun bozukluğuna bağlı ön diz ağrılarında daha uzun ve zorlu bir süreç vardır.
Öncelikli tedavi fizyoterapi ve egzersiz tedavisidir.
Burada klasik fizik tedaviden çok farklı bir fizyoterapi uygulanır.
Ön diz adelelerinden iç kısımdakiler elektroterapi ve egzersizle kuvvetlendirilirken, diz kapağının hareketliliğini için manüplasyon yapılır.
Fizyoterapi ile % 50-60 başarı elde edilir.
3 ay fizyoterapiye cevap vermeyen vakalarda cerrahi tedavi seçenekleri gündeme gelir.
Cerrahi tedavi olarak 2 temel seçenek vardır;
1. Artroskobik cerrahi;
- 2 adet 1 cm den küçük kesilerden cerrahi yapılır.
- Artroskopi ile bozulmuş kıkırdak parçalarının traşlanması-canlandırılması yapılabilir.
- Artroskopik veya bazen 2 cm lik küçük kesiler eklenerek kıkırdak nakilleri yapılabilmektedir. (miniopen teknik)
Bu tip artroskapiler sonrası hastalar 4 saat sonra yürüyerek ağrısız bir biçimde evlerine giderler. Başarı oranı % 80 lerdedir.
2. Yönlendirme cerrahisi;
- Artroskopinin başarılı olmadığı veya diz kapağının ileri çıkık-yarı çıkık durumlarında diz kapağının anatomik kusurunu düzeltici kemik operasyonları gerekebilir.
- Bu konuda en popüler operasyon “Fulkerson Osteotomisi” dir.
- Bu operasyonda diz kapağı kemiğinin alt bağlantısı patellar tendonun tibiaya yapışma yerinin içe-öne-yukarı veya aşağı kaydırma olanağı vardır.
- Böylece diz kapağı pozisyonu düzelmiş ve kıkırdağına binen aşırı yükler azaltılmış olur.
- Ameliyat sonrası ciddi bir fizik tedavi gereksinimi vardır.
Ön diz ağrılarından korunmak için günlük yaşamda yapılacak şeyler vardır.
- Formda kalın; Genel vücut kondüsyonunuzu koruyun. Fazla kiloların olmaması dize binen yüklerin aşırı olmaması sağlar. Bunun için düzenli egzersiz yapın. Egzersiz öncesi 5 dakika ısının. Uygun ayakkabılar ile spor yapın.
- Germe egzersizleri yapın; Diz etrafı kasları için germe egzersizleri yapın. (bkz: eğitim konularında germe egzersizleri)
- Temponuzu yavaş arttırın; Egzersiz yoğunluğunu aniden aşırı bir biçimde arttırmayın.
- Dizinize aşırı yük bindiren egzersizlerden uzak durun; Diz çevresi adelelerini kuvvetlendirmek için yapılan “leg extantion”, “leg press” hareketlerinde dizinizin bükme açısını 0-45 derece arasında ve ayak uçları dışarı bakar pozisyonda tutun. Hip abduktion hareketini yapmayın.