Osmanlı Devleti'nin Borcu
Osmanlı Devletinin Dış Borcları
Osmanlı Devletinin Borclanma Nedenleri ve Sonucları
Osmanlı Devletinin İlk Borclanma Nedenleri ve Sonucları: Bir İmparatorluğun Yıkılışı
17 ve 18 Yuzyıllar Osmanlı Devletinin ciddi mali bunalımlarla karşılaştığı cağlardır Vergi gelirlerini yerel toplayıcılara bırakmış olan merkezi idarenin mali yonden giderek zayıflaması, bir yandan Galata bankerlerinden faizle para toplarken bir yandan da paranın değerini surekli olarak duşurmesini gerektiriyordu Fransız bankalarından Galata bankerleri aracılığıyla 1840lı yıllarda sağlanan ilk dış borclardan sonra giderek tırmanan gereksinim ve baskılar, nihayet 1854 Kırım savaşının gerektirdiği ek finansman ihtiyacı ve gelir gider dengesindeki yarattığı buyuk acık uzerine Osmanlının ilk tahvil ihracı yoluyla borclanmasını doğurdu Londradaki Palmers ve Paristeki Goldschmind bankalarındın aracılığı ve Mısır eyaleti vergi gelirlerinin teminat gosterilmesi ile 3300000 lira borclanıldı Bu paranın 2574000 lirası hazineye girdi, Ancak bu istikrazdan elde edilen gelirle askeri giderlerin dortte birini bile karşılamak mumkun olamıyordu Savaş harcamaları nedeniyle ertesi yıl birken daha tahvil ihrac edilmek zorunda kalındı Bu kez Rothschilds Bankası aracılığı ile ve Mısırın vergi gelirlerine ek olarak Suriye ve İzmirin gumruk gelirlerini de karşılıkla gostermek suretiyle 5500000 lira alındı
Bunların ardından yapılan istikrazlarla, 1858 yılında Londradan 5 milyon sterlin, 1da Fransadan 400 milyon frank alınmıştır 1862de merkezi Londradaki Ottoman Bank ile 8 milyon sterlinlik yeni bir anlaşma yapılmış, bu paranın sadece 23000 lirası maliyeye verilmiştir
Alınmak zorunda kalınan bu borclar, uretimi ve ulusal geliri yukseltmeye yarayacak alanlarda kullanılmayarak, en başta ardı ardına girilen savaşların finansmanı olmak uzere cari harcamalar, sarayların yapımı gibi yerlerde kullanılmıştır Bunun sonucu 20 yıl gibi kısa sure icinde Osmanlı İmparatorluğu, 200 Milano sterlin dış borc yuku altına girmiştir Yıllık anapara ve faiz odemeleri 11 milyon sterlini bulmuştur Buna karşın Osmanlı maliyesi tum yıllık geliri 18 milyon sterlin kadardır Başka bir deyişle devlet gelirlerinin `ının dış borc odemelerine ayrılması zorunluluğu doğmuştu
Ağır borc yukune giren ve bu borcları ceviremez duruma gelen ve yabancı devletler tarafından Hasta Adam olarak anılmaya başlayan devlete alacaklılar tarafından ceşitli cıkış yolları onerilmeye başlandı Bunlardan biri de yaklaşık bir bucuk yuzyıl sonra benzer bicimde yinelenecek olan bir oneriydi 9 Ekim 1873 tarihli Londra Times şunları yazıyordu: Şu an Turkiyeye yapılabilecek tek hizmet, gelir ve gider duzeninin, gercek kuralları iyi bilen, Sultanın bile mudahalesine izin vermeyecek şekilde duzenlenmiş engelleme ve sınırlamalarla korunan, prensip sahibi devlet adamlarındı ellerine bırakarak ciddi bir şeklide garanti altına alana kadar, hangi nedenlerle olursa olsun bir tek şilin bile vermeyi reddetmek olabilir
Osmanlı mali yukumluluklerini yerine getiremeyeceğinin ilk resmi ve genel ilanı 1875 sonbaharında Sultan Abdulazizin sadrazamı Mahmut Nedim Paşa hukumeti tarafından alınan moratoryum kararı ile duyuruldu Avrupa ve Amerika piyasalarını sarsan 1873 bunalımı, sermaye ihracının durmasına neden olunca, yeni fonlar bulamayan Osmanlı icin dış borc odemelerini durdurmaktan başka care kalmamıştı 200 milyon sterlini bulunan bu borcların itibari değeri yarıya indirildi
20 Aralık 1881de muharrem Kararnamesi ile borcların yeniden yapılandırılmasının yolları acıldı: Duyunu Umumuiye İdaresi kuruldu, devletin gelirleri bu idare tarafından toplanıp alacaklı ulkelerin hesabına aktarıldığı gibi yeni vergilerin konulması ve ic borcların yonetilmesi de aynı otoriteye terkedildi Once ekonomideki egemenliğini yitiren Osmanlı İmparatorluğu bir sure sonrada siyaset sahnesinden aynı akibete uğramaktan kacınamadı Ekonomisi iflas eden devletin hukuksal varlığı da tarihe karıştı
Osmanlı Devletinin Dış Borcları
Osmanlı Devletinin Borclanma Nedenleri ve Sonucları
Osmanlı Devletinin İlk Borclanma Nedenleri ve Sonucları: Bir İmparatorluğun Yıkılışı
17 ve 18 Yuzyıllar Osmanlı Devletinin ciddi mali bunalımlarla karşılaştığı cağlardır Vergi gelirlerini yerel toplayıcılara bırakmış olan merkezi idarenin mali yonden giderek zayıflaması, bir yandan Galata bankerlerinden faizle para toplarken bir yandan da paranın değerini surekli olarak duşurmesini gerektiriyordu Fransız bankalarından Galata bankerleri aracılığıyla 1840lı yıllarda sağlanan ilk dış borclardan sonra giderek tırmanan gereksinim ve baskılar, nihayet 1854 Kırım savaşının gerektirdiği ek finansman ihtiyacı ve gelir gider dengesindeki yarattığı buyuk acık uzerine Osmanlının ilk tahvil ihracı yoluyla borclanmasını doğurdu Londradaki Palmers ve Paristeki Goldschmind bankalarındın aracılığı ve Mısır eyaleti vergi gelirlerinin teminat gosterilmesi ile 3300000 lira borclanıldı Bu paranın 2574000 lirası hazineye girdi, Ancak bu istikrazdan elde edilen gelirle askeri giderlerin dortte birini bile karşılamak mumkun olamıyordu Savaş harcamaları nedeniyle ertesi yıl birken daha tahvil ihrac edilmek zorunda kalındı Bu kez Rothschilds Bankası aracılığı ile ve Mısırın vergi gelirlerine ek olarak Suriye ve İzmirin gumruk gelirlerini de karşılıkla gostermek suretiyle 5500000 lira alındı
Bunların ardından yapılan istikrazlarla, 1858 yılında Londradan 5 milyon sterlin, 1da Fransadan 400 milyon frank alınmıştır 1862de merkezi Londradaki Ottoman Bank ile 8 milyon sterlinlik yeni bir anlaşma yapılmış, bu paranın sadece 23000 lirası maliyeye verilmiştir
Alınmak zorunda kalınan bu borclar, uretimi ve ulusal geliri yukseltmeye yarayacak alanlarda kullanılmayarak, en başta ardı ardına girilen savaşların finansmanı olmak uzere cari harcamalar, sarayların yapımı gibi yerlerde kullanılmıştır Bunun sonucu 20 yıl gibi kısa sure icinde Osmanlı İmparatorluğu, 200 Milano sterlin dış borc yuku altına girmiştir Yıllık anapara ve faiz odemeleri 11 milyon sterlini bulmuştur Buna karşın Osmanlı maliyesi tum yıllık geliri 18 milyon sterlin kadardır Başka bir deyişle devlet gelirlerinin `ının dış borc odemelerine ayrılması zorunluluğu doğmuştu
Ağır borc yukune giren ve bu borcları ceviremez duruma gelen ve yabancı devletler tarafından Hasta Adam olarak anılmaya başlayan devlete alacaklılar tarafından ceşitli cıkış yolları onerilmeye başlandı Bunlardan biri de yaklaşık bir bucuk yuzyıl sonra benzer bicimde yinelenecek olan bir oneriydi 9 Ekim 1873 tarihli Londra Times şunları yazıyordu: Şu an Turkiyeye yapılabilecek tek hizmet, gelir ve gider duzeninin, gercek kuralları iyi bilen, Sultanın bile mudahalesine izin vermeyecek şekilde duzenlenmiş engelleme ve sınırlamalarla korunan, prensip sahibi devlet adamlarındı ellerine bırakarak ciddi bir şeklide garanti altına alana kadar, hangi nedenlerle olursa olsun bir tek şilin bile vermeyi reddetmek olabilir
Osmanlı mali yukumluluklerini yerine getiremeyeceğinin ilk resmi ve genel ilanı 1875 sonbaharında Sultan Abdulazizin sadrazamı Mahmut Nedim Paşa hukumeti tarafından alınan moratoryum kararı ile duyuruldu Avrupa ve Amerika piyasalarını sarsan 1873 bunalımı, sermaye ihracının durmasına neden olunca, yeni fonlar bulamayan Osmanlı icin dış borc odemelerini durdurmaktan başka care kalmamıştı 200 milyon sterlini bulunan bu borcların itibari değeri yarıya indirildi
20 Aralık 1881de muharrem Kararnamesi ile borcların yeniden yapılandırılmasının yolları acıldı: Duyunu Umumuiye İdaresi kuruldu, devletin gelirleri bu idare tarafından toplanıp alacaklı ulkelerin hesabına aktarıldığı gibi yeni vergilerin konulması ve ic borcların yonetilmesi de aynı otoriteye terkedildi Once ekonomideki egemenliğini yitiren Osmanlı İmparatorluğu bir sure sonrada siyaset sahnesinden aynı akibete uğramaktan kacınamadı Ekonomisi iflas eden devletin hukuksal varlığı da tarihe karıştı