Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetçilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi Olmuştur

Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetçilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi
Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetçilik Akımlarının Etkisi Nasıl Olmuştur?

Osmanlı Devleti'nin Dağılmasında Milliyetçilik Akımlarının Nasıl Bir Etkisi Olmuştur


19 Yüzyılda Osmanlı Devleti 19 yüzyılda Osmanlı Devleti çabucak dağılmaya başladı Bunda Fransız İhtilali'nin sonuçları, Sanayi İnkılâbı ve kapitülasyonlar etkili oldu
AFRANSIZ İHTİLALİ ve OSMANLI DEVLETİ'NE ETKİLERİ
1Fransız İhtilali'nin Nedenleri
İngiltere ve ABD'deki demokrasi ve insan hakları ile ilgili gelişmelerin Fransız halkını etkilemesi
Fransa'da halkın sınıflara ayrılmış olması
Kralın halka zorlama yapması, kendisi lüks ve israf içinde yaşaması, halkın ise aşırı derecede yoksul olması
Aydınlanma Çağında yetişen Fransız aydınlarının insan hakları, denklik, yargı, demokrasi, bağımsızlık gibi konularda yazdıkları eserlerin halkı etkilemesi
Fransa'nın 17 yüzyılda girdiği savaşlar ve patavatsız harcamalar yüzünden ekonomisinin bozulması, Kralın halktan yeni vergiler olmak istemesi

Bu nedenlerden dolayı 1789'da Paris'te başlayan millet ayaklanması sonunda Fransa'da krallık sona erdi meşrutiyet yönetimi kuruldu

2 Fransız İhtilali'nin Sonuçları
Fransız İhtilali tüm dünyada yaygınlaşan devletleri ve toplumları siyasi ve sosyal yönden etkileyen manâlı sonuçlara yol açtı Bu sonuçlar şunlardır:
Eşitlik, özgürlük, hak ve milliyetçilik akımları bütün dünyaya yayıldı Devletlerin siyasi, hukuki, toplumsal yapısında manâlı şartların değişmesi oldu
Krallıkların yerini demokrasi yönetimleri almaya başladı İnsan Hakları Beyannamesi bütün dünyada yayıldı
Milliyetçilik akımı fazla uluslu devletler için afet oldu
Avrupada büyük savaşlara niçin oldu

Osmanlı Devleti çok uluslu bir yapıya sahip olduğundan milliyetçilik akımından fazla etkilendi Azınlıklar egemen devletler kurmak için ayaklandılar İhtilalin Osmanlı Devleti'ne olumlu etkileri de oldu İnsan hakları, demokrasi, eşitlik, yargı, özgürlük gibi yenilikler Osmanlı toplumunu etkiledi Tanzimat ve Islahat Fermanı ile I Meşrutiyet bu etkilenmenin en önemli sonuçlarıdır

B 19 YÜZYILDA SİYASİ OLAYLAR
1 Sırp ve Yunan İsyanları
Sırp İsyanı (1804)
Sırplar, din, dil, ticaret hürriyetine sahip olarak yüzyıllarca Osmanlı yönetiminde yaşadılar Ancak Gerileme Döneminde koşul değişti
Osmanlı Rus ve Avusturya savaşları sırasında Sırbistan'ın savaş alanı haline gelmesi
Sırbistan'a devir edilen yeniçerilerin ve bir takım yöneticilerin halka kötü davranması
Avusturya ve Rusya'nın kışkırtmaları
Milliyetçilik akımının Sırp halkını etkilemesi nedenlerinden dolayı Sırplar 1804'te isyan etti
Ayaklanma Ruslar kadar desteklendi Osmanlı Devleti 1812'de Ruslarla yaptığı Bükreş Antlaşması ile Sırplara bir takım ayrıcalıklar tanıdı Sırplar, 1829'da Ruslarla yapılan Edirne Antlaşmasıyla iç işlerinde egemen oldular 1878 Berlin Antlaşmasıyla da tam egemen hale geldiler

Yunan İsyanı (1821 1829)
Osmanlı Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması (1828 1829)
Osmanlı Devleti içinde azami ayrıcalığa sahip toplumlardan biri olan Rumlar Atina, Mora Yarımadası ile Ege adalarında yaşıyorlardı Rumların ayaklanma etmelerinde; milliyetçilik akımı ile Avrupa devletleri ve Rusya'nın kışkırtmaları etkin olmuştur

Rumların, deniz ticareti tamamen zenginleşmeleri, Avrupalılar tarafından desteklenmeleri, iyi örgütlenmeleri ve Osmanlı devlet yönetiminde görevler almaları başarıya ulaşmalarını kolaylaştırmıştır

Osmanlı Devleti, 1821de başlayan Yunan isyanını bastıramadı Padişah II Mahmut Mora ve Girit valiliği karşılığında Mısır valisi Mehmet Ali Paşadan yardım istedi Mehmet Ali Paşa kuvvetleri isyanı bastırdı Oysa, Rusya ve diğer Avrupa devletleri Rumlara özgür verilmesini istediler İstekleri kabul edilmeyince de Navarin'deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827) Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı Yeniçeri Ocağı'nı yeni kaldırmış olan Osmanlı Devleti savaşı kaybetti Ruslarla Edirne Antlaşması yapıldı Buna tarafından;
Yunanistan'a özgür verilecek, Sırbistan, iç işlerinde egemen olacak
Osmanlı Devleti, bazı topraklarını Rusya'ya verecekti

2 Darı ve Boğazlar Sorunu (1831 1841)
Yunan Devleti kurulunca, Mısır valisi Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen Mora valiliği verilemedi Mehmet Ali Paşa Mora yerine Suriye valiliğini istedi Isteği kabul edilmeyince de ayaklanma etti Darı kuvvetleri, üzerlerine gönderilen kuvvetleri yenerek Konya'ya dek ilerlediler II Mahmut Avrupa devletlerinden takviye istedi Bu isteğe yalnızca Rusya olumlu cevap verdi Rusların İstanbul'a gelmesinden korkan İngiltere ve Fransa'nın araya girmesiyle Kütahya Antlaşması imzalandı (1833)

Buna kadar; Mehmet Ali Paşaya Darı valiliğine ilave olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilecekti
Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmedi II Mahmut yeni bir savaş durumunda İngiltere ve Fransa'ya güvenemediğinden Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması'nı yaptı Buna göre;
Osmanlı Devleti bir savaşa girecek olursa Rusya asker göndererek destek edecekti

Rusya bir savaşa girecek olursa Osmanlı Devleti Rusya'nın isteğine kadar Boğazları kapatacaktı
Antlaşma sekiz yıl yürürlükte kalacaktı
II Mahmut 1839'da Mehmet Ali Paşa üzerine bir ordu gönderdi Oysa gönderilen ordu Nizip Savaşı'nda yenildi Hünkar İskelesi Antlaşması gereği Rus donanması İstanbul'a geldi İngiltere ve diğer Avrupa devletleri araya girdi Bunun üzerine Londra Antlaşması ile Mısır sorunu çözüldü (1840) Buna göre;
Mısır'ın yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı

Darı'ın dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne yan kalması ve takvim ücret ödemesi kabul edildi
1841'de Hünkar İskelesi Antlaşması'nın süresi bitti İngiltere ve Fransa'nın girişimleri ile Londra'da bir konferans toplandı ve Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalandı Buna göre;
Boğazların yönetimi Osmanlı Devleti'nde kalacak
Uzlaşma vaktinde Boğazlar savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacaktı

3 Kırım Savaşı (1853 1856)
Osmanlı Devleti Darı sorununu çözdükten sonra Tanzimat Fermanı ile bir dizi icat hareketlerine girişti Osmanlı Devleti'nin güçlenmesini istemeyen Rusya, İngiltere'ye Osmanlı topraklarını paylaşmayı teklif etti İngiltere siyasi ve ticari çıkarlarından dolayı bu teklifi reddetti

Bunun üstüne Rusya, Osmanlı Devleti'ni tek başına parçalamaya karar vererek kabul edilemez isteklerde bulundu Bu istekler;
Kudüs'te Katoliklere verilen hakların Ortodokslara da verilmesi (Tanrısal yerler sorunu)
Osmanlı sınırları içinde yaşayan bütün Ortodoksların Rusya'nın himayesine verilmesi
Boğazlarla ilgili olarak Hünkar İskelesi Antlaşması'na benzer yeni bir antlaşma yapılmasıydı
İngiltere ve Fransa ile anlaşan Osmanlı Devleti, Rus isteklerini reddetti Bunun üstüne Rusya, Kafkasya ve balkanlardan saldırıya geçti (1853) Osmanlı ordusu hem Balkanlarda keza de Kafkasya'da Rus ordusunu yendi Ruslar Sinop limanında demirli bulunan bir Osmanlı donanmasını yaktı (1853)

İngiltere ve Fransa ile İtalya'daki Piyemonte Hükümeti Osmanlı Devleti'ne destek amacıyla asker gönderdi Müttefik kuvvetler Kırım'a çıkarma yaptılar zor durumda kalan Rusya uzlaştırma istedi Paris Antlaşması imzalandı Buna tarafından;

Osmanlı Devleti, Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacak, toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altında olacak
Karadeniz'de hiçbir devlet tersane ve deniz filosu bulundurmayacak

Boğazlar 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesine kadar yönetilecekti

Osmanlılar şampiyon devlet olmasına karşın antlaşmanın Karadeniz'le ilgili Maddesinden dolayı yenik devlet durumuna düşmüştür Rusya, elde ettiği kazançlarının çoğunu kaybetmiştir Antlaşmanın sonuna Islahat Fermanı da eklenmiştir

4 1877 1878 Osmanlı Rus Savaşı ve Berlin Antlaşması
Paris Antlaşmasına rağmen Rusya emellerinden vaz geçmedi Avrupa'daki gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini yerine getirmek nedeniyle baştan harekete geçti Balkanlı ulusları kışkırttı Bosna Hersek'te isyanlar çıktı Avrupa devletlerinin isteği ile İstanbul ve Londra'da toplanan konferanslarda Osmanlı Devleti'nden Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a serbest, Bosna Hersek ve Bulgaristan'a özerklik verilmesi, Hristiyanların yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması istendi
Osmanlı Devleti, Avrupa devletlerini etkilemek ve isyanları durdurmak için meşrutiyeti ilan etti Bun rağmen Avrupa devletleri isteklerini yeniledi Osmanlı Devleti bu istekleri kabul etmeyince de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş açtı (1878)

Osmanlı Devleti, Kafkasya ve Balkanlarda bir takım başarılar kazandıysa da Ruslar doğuda Erzurum'a batıda ise İstanbul önlerinde Çatalca'ya dek ilerledi
Osmanlı Devleti uzlaşma istedi Ruslarla Ayastefanos Antlaşması yapıldı Bu antlaşmayla Ruslar, Osmanlı Devleti'ni istediği gibi parçaladı
Ama Avrupa devletleri bu durumu tanımayarak Berlin'de yeni bir konferans topladılar Konferans sonunda Berlin Antlaşması imzalandı Buna tarafından;
Romanya, Karadağ ve Sırbistan'a bütün bağımsızlık verilecek, Bulgaristan iç işlerinde egemen bir prenslik olacaktı

Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılacak Teselya Yunanistan'a verilecekti
Bosna Hersek'in yönetimi geçici olarak Avusturya'ya bırakılacaktı
Bu antlaşmadan daha sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçtiler Bunun sonunda;

1878'de Kıbrıs'ı üs olarak bölge İngiltere 1882'de Darı'ı da işgal ederek Hindistan yolunu güvenceye aldı
1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa, 1881'de Tunus'u da işgal etti
Bundan daha sonra Osmanlı Devleti'nin dağılması hızlanarak devam etti

C 19 YÜZYILDA YAPILAN YENİLİKLER ve DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI
19 yüzyılda Osmanlılar batıyı daha iyi anlamaya ve daha köklü ıslahatlar yapmaya çalıştılar Bu ıslahatlar üzerinde bilhassa Fransız İhtilali'nin sonuçları etkili oldu

1 II Mahmut Döneminde Yapılan Yenilikler
II Mahmut'un ilk yıllarında Alemdar Mustafa Paşa, yeniliklere takviye bulmak için âyanlarla Senedi İttifak Antlaşmasını yaptı (Öncelikle hükümdarın yetkilerinde kısıtlama olmuştur) Nizamı Cedit ordusuna benzeşen Sekbanı Cedit ordusunu kurdu Ama bir yeniçeri isyanı sonunda Alemdar öldürüldü Sekbanı Cedit Ocağı da kaldırıldı

II Mahmut Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu daha kurdu Oysa, bu ordu da yeniçerilerin tepkisi sonucu kaldırıldı
II Mahmut yenilikler konusunda en ince ayrıntısına kadar hazırlandı Yeniçerilere karşı topçu ocakları ile halkı ve ulemayı yanında çekti 1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldırarak (Vakayı Hayriye) yeniliklerin önündeki en manâlı engeli ortadan kaldırdı Bundan daha sonra yenilikler hızlandı

a Askeri Alanda Yapılan Yenilikler
Yeniçeri Ocağı kaldırıldı Yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ocak kuruldu Orduya subay yetiştirmek nedeniyle Harp Okulu açıldı Avrupa'dan subay ve uzmanlar getirildi

b Idari ve Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler
Divan örgütü kaldırılarak yerine bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu Yenilikler için askeri, adli ve idari meclisler oluşturuldu
Valiler aracısız olarak merkezden atandı Köy ve mahalle için muhtarlıklar kuruldu

Memurlara rütbe ve nişan verildi, Dahiliye (iç işleri), ve hariciye (dış işleri) olarak ikiye ayrılıp maaş bağlandı Ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirildi
Askeri ve mali amaçlı olarak ilk nüfus sayımı yapıldı
Polis teşkilatı ile posta teşkilatı kuruldu
Müsadere usûlü (devletin şahısların mallarına el koyması) kaldırılıp özel mülkiyet güvenceye alındı
Takvimi Vekayi adıyla ilk resmi gazete çıkarıldı

c Eğitim ve Sıhhat Alanında Yapılan Yenilikler
İstanbul'da ilköğretim gerekli oldu
Rüştiye (ortaokul) okulları açıldı Keza devlet memuru yetiştirmek için okul açıldı

Avrupa'ya öğrenci gönderildi Çeviri odası kuruldu Yabancı dil öğreten okul açıldı
Askeri tıp okulu açıldı Karantina tedbirleri alındı

2 Tanzimat ve Islahat Fermanları
IIMahmut'un yerine geçen oğlu I Abdülmecit yenilikleri devam ettirmek istiyordu Bu amaçla Mustafa Reşit Paşa'yı sadrazamlığa getirdi
Mustafa Reşit Paşa yapılacak yeniliklerin esaslarını belirleyen Tanzimat Fermanını bildiri etti Tanzimat Fermanı ile;

Bütün vatandaşların can, mal, iffet güvenliği devlet kadar sağlanacak,
Herkesten gelirine göre ücret alınacak,
Askerlik vatan görevi olacak ve belirli bir düzene konacak,
Mahkemeler halka açık olacak ve hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktı

Fermanın ilanından sonradan, içeriğine uygun olarak, devlet yönetimi, maliye, adliye ve askerlikle ilgili kanunlar hazırlandı Islahatlar yapıldı Tanzimat Fermanı ile;
Padişahın yetkileri kısıtlandı Kanun üstünlüğü ilkesi kabul edildi Demokratikleşme hızlandı
Toplumunda eşitliğin, birlik ve bütünlüğün sağlanması hedeflendi

Mısır sorunu ve Boğazlar konusunda Avrupa devletlerinin desteği sağlanmaya çalışıldı
Azınlık isyanlarının önlenmesi ve Avrupa devletlerinin Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istendi
Ama başarılı olunmadığı gibi bu sorunları daha da arttırdı

Islahat Fermanı
Tanzimat Fermanı'nın eksikliklerini gidermek amacıyla hazırlandı Ferman Paris Konferansı sırasında yayınlandı Buna göre;

Hristiyanların devlet memuru olabilmesi, devlet okullarında okuyabilmesi kabul edildi Azınlıklara kilise ve mektep açma izni verildi

Azınlıklar askerlik görevini para (değer) ödeyerek yapabilecekti

Islahat Fermanı ile Avrupalıların, Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istenmiştir Ayrıca toplumda eşitliği temin etmek, azınlıkları devlet yönetimine ısındırmak hedeflenmiştir Oysa istenilen netice alınamamış, dahası azınlıklar Müslümanlardan daha ayrıcalıklı hale gelmiştir

3 I ve II Meşrutiyet
I Meşrutiyet
Tanzimat ve Islahat Fermanları Osmanlı Devleti'ndeki sorunları çözmeye yetmedi Azınlıklar yeni hak talepleriyle ayaklanma etmeye devam ettiler Namık Kemal, Ziya Paşa gibi aydınların başını çektiği Jön Türkler (Genç Osmanlılar) ülkenin oysa meşrutiyet yönetimi ile kurtulacağına inanıyorlardı

Onlara göre; demokratik meclisler oluşturulmalı, halk müziği seçeceği temsilciler yoluyla yönetime katılmalı, padişahın yetkileri kısıtlanmalı, toplumda din, dil, halk ayrımı yapılmamalıydı

Genç Osmanlı aydınları bir takım subayların da desteğini alarak Meşrutiyeti duyuru edeceğine dair laf veren II Abdülhamit'in tahta çıkmasını sağladılar (1876)
II Abdülhamit, Mithat Paşa'yı sadrazamlığa getirdi Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir kurul önce bir anayasa (Kanuni Esasi) hazırladı Ve Meşrutiyet bildiri edildi 1876'da I Meşrutiyet dönemi başladı Anayasaya tarafından;

Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha ait olacaktı
Halkın seçeceği vekillerden oluşacak bir Mebuslar Meclisi ile, padişahın seçeceği kişilerden oluşacak, Âyan Meclisi oluşturulacak, yasama yetkisi bu meclislerde olacaktı
Yasalar padişah kadar onaylandıktan sonradan yürürlüğe girecekti

I Meşrutiyetin îlanı ile
Halk Müziği öncelikle yönetime katılma hakkı elde etti Padişahın yetkilerinde kısıtlanmalar oldu
Osmanlı Devleti ve Türk tarihinin birincil anayasası yapıldı
Buna karşın yasaların padişah tarafından onaylanırsa yürürlüğe girecek olması, padişahın meclisi açma ve kapama yetkisinin olması, tam demokrasiye geçişi engellemiştir

II Meşrutiyet
II Abdülhamit meşrutiyet yanlısı değildi 18771878 Osmanlı Rus Savaşı'nı ederek meclisi kapattı ve baskıcı bir idare uygulamaya başladı
Buna rağmen genç Türk aydınları mücadelelerine devam ettiler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurdular Özellikle genç subaylar aralarında taraftar bulan İttihat ve Terakkiciler Balkanlardaki karışıklıkların artması ve Avrupa devletlerinin yeni isteklerde bulunması üstüne Makedonya'da ayaklanma başlattılar

II Abdülhamit Kanuni Esasi'yi bitmiş yürürlüğe koydu Bu Nedenle II Meşrutiyet dönemi başladı Seçimler yapıldı Meclis çalışmalarına yeniden başladı

II Meşrutiyet'in ilanından bir süre sonra meşrutiyet karşıtları İstanbul'da büyük bir ayaklanma çıkardılar 31 Mart Olayı olarak tanıdık ayaklanma, Selanik'te oluşturulan Hareket Ordusu kadar bastırıldı Tüm bu karışıklıklar sırasında,
Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti
Girit Yunanistan'a bağlandı
Avusturya, Bosna Hersek'i resmi olarak topraklarına kattığını duyuru etti *