Osmanlı Devleti Döneminde Çıkartılan Gazeteler
Osmanlı Gazete İsimleri
Yıllıki Vekayi
Takvimi Vekayi, Osmanlı Devleti sınırları dahilinde 1831'de yayınlanmaya başlanan ilk Osmanlı Türk gazetesi dir
Haftalık olarak yayınlanan ve Osmanlı Türkçesi dışarıya Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca, Rumca baskıları da yayımlanan bir gazeteydi Resmî ilânlar ve gayrı resmî duyurular dışında, iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler de basılmaktaydı
Takvimi Vekayi resmî bir gazete olması dolayısıyla makaleler esas olarak devletin görüşlerini yansıtıyordu 1'tan itibaren yalnızca resmî duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayınlanır oldu
Betimlemei Efkâr
Tanımlamai Efkar; İbrahim Şinasi'nin 28 Haziran 1862'de yayınlamaya başladığı, havadis ve maarife dair Osmanlı gazetesidir
1865'de Şinasi Fransa'ya gittikten sonra gazeteyi Namık Kemal çıkardı O da Avrupa'ya gidince gazeteyi Recaizade Ekrem yayınladı Mayıs 1910'dan daha sonra gazete Yeni Tanımi Efkar adıyla Ebüzziya Tevfik tarafından devam ettirildi Kapatılmalarda adı Tevhidi Efkar, Tenviri Efkar, İntihabı Efkar, Tefsiri Efkar olarak değiştirildi Başyazarı bu dönemde Velid Ebüzziya oldu 1920'de Malta'ya sürülünce gazete kapandı, 1921'de her tarafta çıktı 1925'de İstiklal Mahkemesi'nce gazete kapatıldı
Ziyad Ebüzziya 1940'da gazeteyi her tarafta yayınladı 1945'de gazete Tanımlama adıyla, Cihad Baban yönetiminde 1949'a dek devam etti 1862'de yayınlama hayatına başlayan gazete daima kapatıldı, hükümlü oldu İktidarlara karşısında eleştirel tutumuyla basın tarihinde yer aldı
Tercümanı Ahvâl
Tercümanı Ahvâl, İstanbul'da 11866 arasında yayımlanan birincil özel gazetedir
22 Ekim 1'ta Agah Efendi ve Şinasi tarafından çıkarıldı Önceleri pazar günleri meydana çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25 sayısıyla birlikte haftada üç gün yayımlanmaya başladı Gazete zamanla Ceridei Havadis gazetesiyle rekabet olabilmek için yayınını beş güne çıkardı Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü dükkânından satılıyordu
Şinasi, Ahmed Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey'in sıkça bu gazetede yazıları yer aldı Bu yazılarda Osmanlı toplumunun geri kalma nedenleri ve ülkede olup bitenler tartışılıyorduAncak 24sayisindan sonra Şinasi ayrilmistir
Hem yazınsal eserlerin de yayımlandığı gazetede, batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinaşi'nin Şair Evlenmesi de (1) dizi olarak yayınlamıştı
Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı farzedilen ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı Bu durum Türk basınında yayınlama durdurmanın birincil örneği oldu 792 rakam yayımlanan Çevirmenı Ahval 11 Mart 1866'da yayınına son verildi
Ceridei Havadis
Ceridei Havadis, Türk basın tarihinin birincil sanki resmî Türkçe gazetesi olarak kabul edilir Devletten kesin bir takviye alması nedeniyle gazete yarı resmî bir yapıya sahip olmuştur William Churchill adında bir İngiliz tarafından 1840 yılında çıkarılmaya başlanmıştır Sadece haber içerikli olan gazete ilk yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, birincil üç sayı bedava dağıtılmıştır daha sonra Batı'dan makale ve şiirler çeviri edildi Osmanlıların batı dünyası hakkında fikirleri oldu Gazete sayısı artınca postayla birlikte gecikmeli de olsa anadoluya ulaştırıldı; 1'lardan itibâren Anadolu'da da kamuoyu oluşmaya başladı Gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış arkasında on günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır Ardından William Churchill siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı başarmıştırGazetede , dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış haberlere yer verilmiştir Bu özelliği sebebiyle gazete seçkin zümre kadar peşine düşüp takip edilmiştir Gazeteye İskenderiye ’den haber gönderen bir muhabir Türk basın tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır Gazetenin öteki bir özelliği ilanlara yer vermesidir Birincil vefat ilanları bu gazetede yer almıştır 1854 Kırım Savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir Gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır
Osmanlı Gazetesi
Osmanlı Gazetesi, İttihad ve Terakki Cemiyeti ’nin kurucularından olan Hekim Abdullah Cevdet ve İshak Sükûti kadar 1897 ’de kurulmuştur II Abdülhamid rejimine şiddetli eleştiriler getirmiştir Gazete, 1904 ’te İsviçre ’de son sayısını yayınlamış ve kendiliğinde yayın hayatına son vermiştir
Meşveret
Ahmed Rıza ’nın 1895 ’de kurduğu Meşveret gazetesi Fransızca ve Türkçe yayınlanmıştır Ahmed Rıza gazetedeki yazılarında Meşrutiyet ’i ilerleme aracı olarak görmüştür İttihat ve Terakki ’nin yayın organı olan Meşveret 15 günde bir yayınlanıyordu Meşveret Gazetesi ’nin yazılarında dikkati çeken belli başlı unsur “şikayettir Gazetede “iyi bir toplum nasıl olmalıdır? yerine Osmanlı İmparatorluğu ’nun zaaflarından şikayetler görülür Ahmed Rıza Osmanlı Devleti aleyhine fazla ağır yazılar yazmış ve giderken Fransız hükümeti gazeteyi kapatmıştır
Volkan Gazetesi
9081909 aralarında İstanbul'da Derviş Vahdeti göre yayınlanan siyasi gazetedir
İttihadı Muhammedi Fırkası'nın fikirlerini savunmuş ve fırkanın yayın organı kabul edilmiştir 13 Nisan 1909 (Rumi 31 Mart 1323) tarihinde patlak veren 31 Mart İsyanını desteklediği bilinmektedir Derviş Vahdeti 31 Mart isyanını bastırmak için gelen Hareket Ordusu başarılı olduğunda İstanbul'u terkederek kaçmış, İzmir'de yakalanıp Divanı Harp'de yargılanıp idam edilmiştir Volkan Gazetesi, 31 Mart isyanının bastırılıp isyana karışanlar ve destekleyenler tutuklanmaya başlayınca yayınlarına son vermiştir
Gazetede 15 Aralık 1908 tarihinde çıkan yazıda İngiliz idaresinde ademi merkeziyetçi idare şekliyle Kıbrıs'ın küçük bir İsviçre olacağı savunulmuştur
İkdam
İstanbul'da 5 Temmuz 1894 31 Aralık 1928 arasında yayımlanan jurnal siyasal gazete
Sahibi ve başyazarı Ahmet Cevdet'ti (Oran) Türkiye'de rotatif baskı tekniği ile basılan ilk gazete olan İkdam, II Abdülhamid döneminde birkaç kere kapatıldı
İkinci Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonradan tirajını 40 bine dek yükseltti 14 Mart 1910'da Yeni İkdam adını aldı2 6 Şubat 1912'den sonradan da İktiham adıyla yayımlanmıştır 10 Ağustos 1912'den itibaren her yerde İkdam adını alan gazetenin başyazarlığını 5 Eylül 1912'de Ali Kemal üstlendi Gazete Mütareke döneminde Yakup Kadri'nin yönetiminde yayımlandı
1923'te gazetenin yönetimi Ahmet Cevdet'in sağlık durumu sorunları yüzünden Mecdi Sadrettin'e geçti
1 Aralık 1928'den itibaren Latin harfleriyle basılan İkdam, yayın yaşamının birincil yıllarından başlayarak dilde sadeleşme akımının öncülerinden ve Türkçülük akımının etkili savunucularından biri olmuştur
İkinci Meşrutiyet sonrasında İttihat ve Terakki yönetimine karşı eleştirel bir tutum aldı Mütareke yıllarında ise, Ulusal Mücadele'yi destekleyen yazılar yayımladı Ahmet Rasim, Cenab Şahabeddin, Halit Ziya Uşaklıgil, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Hüseyin Cahit Yalçın ve Ahmet Muhakkak Yalman gibi tanınmış yazarlar İkdam'ın yazı kadrosu içinde yer aldılar *
Osmanlı Gazete İsimleri
Yıllıki Vekayi
Takvimi Vekayi, Osmanlı Devleti sınırları dahilinde 1831'de yayınlanmaya başlanan ilk Osmanlı Türk gazetesi dir
Haftalık olarak yayınlanan ve Osmanlı Türkçesi dışarıya Arapça, Ermenice, Farsça, Fransızca, Rumca baskıları da yayımlanan bir gazeteydi Resmî ilânlar ve gayrı resmî duyurular dışında, iç ve dış gelişmelere ilişkin haberler de basılmaktaydı
Takvimi Vekayi resmî bir gazete olması dolayısıyla makaleler esas olarak devletin görüşlerini yansıtıyordu 1'tan itibaren yalnızca resmî duyurular ve kabul edilen yasa metinleri yayınlanır oldu
Betimlemei Efkâr
Tanımlamai Efkar; İbrahim Şinasi'nin 28 Haziran 1862'de yayınlamaya başladığı, havadis ve maarife dair Osmanlı gazetesidir
1865'de Şinasi Fransa'ya gittikten sonra gazeteyi Namık Kemal çıkardı O da Avrupa'ya gidince gazeteyi Recaizade Ekrem yayınladı Mayıs 1910'dan daha sonra gazete Yeni Tanımi Efkar adıyla Ebüzziya Tevfik tarafından devam ettirildi Kapatılmalarda adı Tevhidi Efkar, Tenviri Efkar, İntihabı Efkar, Tefsiri Efkar olarak değiştirildi Başyazarı bu dönemde Velid Ebüzziya oldu 1920'de Malta'ya sürülünce gazete kapandı, 1921'de her tarafta çıktı 1925'de İstiklal Mahkemesi'nce gazete kapatıldı
Ziyad Ebüzziya 1940'da gazeteyi her tarafta yayınladı 1945'de gazete Tanımlama adıyla, Cihad Baban yönetiminde 1949'a dek devam etti 1862'de yayınlama hayatına başlayan gazete daima kapatıldı, hükümlü oldu İktidarlara karşısında eleştirel tutumuyla basın tarihinde yer aldı
Tercümanı Ahvâl
Tercümanı Ahvâl, İstanbul'da 11866 arasında yayımlanan birincil özel gazetedir
22 Ekim 1'ta Agah Efendi ve Şinasi tarafından çıkarıldı Önceleri pazar günleri meydana çıkan gazete 22 Nisan 1861'deki 25 sayısıyla birlikte haftada üç gün yayımlanmaya başladı Gazete zamanla Ceridei Havadis gazetesiyle rekabet olabilmek için yayınını beş güne çıkardı Bahçekapı'da bir matbaada basılan gazete, matbaanın altındaki bir tütüncü dükkânından satılıyordu
Şinasi, Ahmed Vefik Paşa, Ziya Paşa, Refik Bey'in sıkça bu gazetede yazıları yer aldı Bu yazılarda Osmanlı toplumunun geri kalma nedenleri ve ülkede olup bitenler tartışılıyorduAncak 24sayisindan sonra Şinasi ayrilmistir
Hem yazınsal eserlerin de yayımlandığı gazetede, batılı anlamda ilk Türkçe oyun olan Şinaşi'nin Şair Evlenmesi de (1) dizi olarak yayınlamıştı
Gazete, Ziya Paşa'nın kaleme aldığı farzedilen ve eğitim sistemine sert eleştirilerde bulunan bir yazı yüzünden Mayıs 1861'de iki hafta süreyle kapatıldı Bu durum Türk basınında yayınlama durdurmanın birincil örneği oldu 792 rakam yayımlanan Çevirmenı Ahval 11 Mart 1866'da yayınına son verildi
Ceridei Havadis
Ceridei Havadis, Türk basın tarihinin birincil sanki resmî Türkçe gazetesi olarak kabul edilir Devletten kesin bir takviye alması nedeniyle gazete yarı resmî bir yapıya sahip olmuştur William Churchill adında bir İngiliz tarafından 1840 yılında çıkarılmaya başlanmıştır Sadece haber içerikli olan gazete ilk yayınlandığı günlerde hiç ilgi görmemiş, birincil üç sayı bedava dağıtılmıştır daha sonra Batı'dan makale ve şiirler çeviri edildi Osmanlıların batı dünyası hakkında fikirleri oldu Gazete sayısı artınca postayla birlikte gecikmeli de olsa anadoluya ulaştırıldı; 1'lardan itibâren Anadolu'da da kamuoyu oluşmaya başladı Gazete haftalık olarak çıkarılmaya başlanmış arkasında on günde bir çıkarılması kararlaştırılmıştır Ardından William Churchill siyasi nüfuz kullanarak devletten ayda 2500 kuruşluk yardım almayı başarmıştırGazetede , dış ülkelerden muhabirleri vasıtasıyla dış haberlere yer verilmiştir Bu özelliği sebebiyle gazete seçkin zümre kadar peşine düşüp takip edilmiştir Gazeteye İskenderiye ’den haber gönderen bir muhabir Türk basın tarihinin ilk muhabiri sayılmaktadır Gazetenin öteki bir özelliği ilanlara yer vermesidir Birincil vefat ilanları bu gazetede yer almıştır 1854 Kırım Savaşına, gazete savaş muhabirlerini göndermiştir Gazete 1864 yılında 1212 sayıyı geride bırakarak kapanmıştır
Osmanlı Gazetesi
Osmanlı Gazetesi, İttihad ve Terakki Cemiyeti ’nin kurucularından olan Hekim Abdullah Cevdet ve İshak Sükûti kadar 1897 ’de kurulmuştur II Abdülhamid rejimine şiddetli eleştiriler getirmiştir Gazete, 1904 ’te İsviçre ’de son sayısını yayınlamış ve kendiliğinde yayın hayatına son vermiştir
Meşveret
Ahmed Rıza ’nın 1895 ’de kurduğu Meşveret gazetesi Fransızca ve Türkçe yayınlanmıştır Ahmed Rıza gazetedeki yazılarında Meşrutiyet ’i ilerleme aracı olarak görmüştür İttihat ve Terakki ’nin yayın organı olan Meşveret 15 günde bir yayınlanıyordu Meşveret Gazetesi ’nin yazılarında dikkati çeken belli başlı unsur “şikayettir Gazetede “iyi bir toplum nasıl olmalıdır? yerine Osmanlı İmparatorluğu ’nun zaaflarından şikayetler görülür Ahmed Rıza Osmanlı Devleti aleyhine fazla ağır yazılar yazmış ve giderken Fransız hükümeti gazeteyi kapatmıştır
Volkan Gazetesi
9081909 aralarında İstanbul'da Derviş Vahdeti göre yayınlanan siyasi gazetedir
İttihadı Muhammedi Fırkası'nın fikirlerini savunmuş ve fırkanın yayın organı kabul edilmiştir 13 Nisan 1909 (Rumi 31 Mart 1323) tarihinde patlak veren 31 Mart İsyanını desteklediği bilinmektedir Derviş Vahdeti 31 Mart isyanını bastırmak için gelen Hareket Ordusu başarılı olduğunda İstanbul'u terkederek kaçmış, İzmir'de yakalanıp Divanı Harp'de yargılanıp idam edilmiştir Volkan Gazetesi, 31 Mart isyanının bastırılıp isyana karışanlar ve destekleyenler tutuklanmaya başlayınca yayınlarına son vermiştir
Gazetede 15 Aralık 1908 tarihinde çıkan yazıda İngiliz idaresinde ademi merkeziyetçi idare şekliyle Kıbrıs'ın küçük bir İsviçre olacağı savunulmuştur
İkdam
İstanbul'da 5 Temmuz 1894 31 Aralık 1928 arasında yayımlanan jurnal siyasal gazete
Sahibi ve başyazarı Ahmet Cevdet'ti (Oran) Türkiye'de rotatif baskı tekniği ile basılan ilk gazete olan İkdam, II Abdülhamid döneminde birkaç kere kapatıldı
İkinci Meşrutiyet'in ilanından (1908) sonradan tirajını 40 bine dek yükseltti 14 Mart 1910'da Yeni İkdam adını aldı2 6 Şubat 1912'den sonradan da İktiham adıyla yayımlanmıştır 10 Ağustos 1912'den itibaren her yerde İkdam adını alan gazetenin başyazarlığını 5 Eylül 1912'de Ali Kemal üstlendi Gazete Mütareke döneminde Yakup Kadri'nin yönetiminde yayımlandı
1923'te gazetenin yönetimi Ahmet Cevdet'in sağlık durumu sorunları yüzünden Mecdi Sadrettin'e geçti
1 Aralık 1928'den itibaren Latin harfleriyle basılan İkdam, yayın yaşamının birincil yıllarından başlayarak dilde sadeleşme akımının öncülerinden ve Türkçülük akımının etkili savunucularından biri olmuştur
İkinci Meşrutiyet sonrasında İttihat ve Terakki yönetimine karşı eleştirel bir tutum aldı Mütareke yıllarında ise, Ulusal Mücadele'yi destekleyen yazılar yayımladı Ahmet Rasim, Cenab Şahabeddin, Halit Ziya Uşaklıgil, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Hüseyin Cahit Yalçın ve Ahmet Muhakkak Yalman gibi tanınmış yazarlar İkdam'ın yazı kadrosu içinde yer aldılar *