Osmanli Padisahlari neden hacca gitmemislerdir ?,Osmanli padisahlari neden hacca gitmiyorlardı,Genç Osman ’in öldürülmesinde hacca gitmek istemesinin rolü var midir ?
Bu soru oldukça çok sorulmaktadir Oysa bu sorunun cevaplandirilacagi en güzel yer, II Osman meselesidir Zira II Osman ’in katli olayinda bu sorunun cevabi da verilmistir Evvela haccin farz olmasinin sartlarini özetleyelim: Müslüman elde etmek; akilli elde etmek; ergen edinmek; hac yolu için keza gida ve keza de yol masraflarini karsilayabilecek kadar zengin olmak; haccin farz oldugunu anlayışlı olmak; yol emniyeti bulunmak
Bu kisa izahlardan sonradan, Osmanli Padisahlarinin neden hacca gitmediklerinin cevabini arayalim :
1) Islâm Hukukuna tarafından, cihâd, Müslümanlar için farzi kifâyedir Bu sebeple fert olarak bir Müslüman, açik bir düsman tehlikesi bulunmadigi müddetçe, farzi ayn olan hacci farzi kifâye olan cihâda seçim edebilecektir Cihâd, fert olarak Müslümanlarin hac ibadetine engel olmayacaktir Bunun tek istisnasi, düsmanin bertaraf edilebilmesi için hacca gidecek Müslümanlara da ihtiyaç olmasidir Iste bu noktada halife ve sultânlarin hükmü, Müslüman fertlerden farklidir ve onlar için cihâd yani düsmanlarin hücumunu bertaraf ederek Müslümanlarin emniyetini saglamak ve bunun için icabında savasmak, farzi ayndir Hz Peygamber ’e hangi amelin daha erdemli oldugu soruldugunda, sirasiyla, Allah ’a ve Peygamberine iman, Allah yolunda cihad ve hacci mebrûr cevabini vermistir Sebebi bellidir; Müslümanlarin canini, malini ve namusunu korumak hukukullah da denilen kamu haklarindandir; yani cemiyete ait bir ibadettir Bazan kamu haklarindan olan bir mesele, sahsî farzlardan daha ehemmiyetli ülkü gelmektedir Iste burada da durum budur
Osmanli Padisahlarinin II Selim ’e kadar gelenlerinin tamami, ömürlerinin yarisini Allah yolunda cihâd için seferlerde geçirmislerdir Üzerlerine farzi ayn olan ve hukukullah mahiyetinde yer alan cihâdi ve nizâmi âlemin devamini, sahsî farz olan hacca tercih etmeleri için, Seyhülislâmlar fetvâ vermislerdir II Bâyezid Amasya ’da vali iken hacca gitmeye niyetlenirken, sadrazam ve diger devlet erkâninin imzasi ile gönderilen mektupta, derhal gelip tahta geçmesi gerektigini, hacca gitmeyi halka ve devleti idare etme isi olmayanlara birakmasi icab ettigini nasihat etmisler; somurtkan takdirde düsmanin cesaretlenerek Müslümanlara saldirmasina sebep olacagini ikaz eylemislerdir
Ayni sekilde israrla hacca gitmek isteyen ve bu niyetinin bedelini caniyla ödeyen II Osman ’a, Kayinpederi veosman001 (47760 Byte) Seyhülislâm olan Es ’ad Efendi aynen su fetvâyi vermis ve fikihtaki bu hükmü özetlemistir: Padisahlara hac lâzim degildir; oturup adl eylemek evlâdir Câiz oysa, bir fitne zuhûr eyleye Verilen bu fetvâyi onay eden asrinin kutbu Aziz Mahmûd Hüdâyî Hazretleri de, II Osman ’i fetvâya uymasi için önemli uyarı eylemistir Hatta bu meseleden dolayi Padisah ’in askeri kışkırtma ettiniz tarzinda tahkirine kasıt olan ve sonradan Seyhülislâmlik makamina gelen Yahya Efendi ’nin ifadeleri de tamamen fikhin ölçülerine uygundur:
Padisahim! Hâsâ ancak, ulema duacilariniz eskiyayi kışkırtma ede Fakat dürüst gelerek bu niyetinizi istemezdik Sebebi budur ki, ecdadiniz etmemisler, bu tarike gitmemisler, günahimiz varsa ol kadarcadir
Nitekim ırk ve asker arasinda yayilan dedikoduyu özetleyen su cümleler de meseleyi açiklamaktadir:
Nizâmi evren içün padisahlar hacci terk edegelmistir Düsmanin ortaya çikmasi ve düsmanlarin memleketi karistirma ihtimali var iken, Memâliki Mahrûse ’yi koyup gitmek hatadir
2) Bazi Islâm hukukçulari, bedeni sihhatli olma sartini açarak, sihhatli olsa bile esir olma ya da kendisini hacdan alikoyan zâlim idareciden korkmanin da haccin edâsini engelleyecegini ifade ederken, sultân ve o manadaki devlet yetkililerinin de mahbus yani tutuklu gibi kabul edilecegini; sadece beytülmal disinda kendine ait malindan haccin farz olacagini ve bu özür devam ettigi müddetçe ölünceye değin hacca gidemeyebilecegini hükme baglamislardir Günümüzdeki gibi ulasim imkânlarinin gelismedigi ve bir hac görevinin en az üç ay sürecegi bir asirda, Osmanli Padisahlarinin hacca gitmeleri gerektigini düsünmek, Islâm Hukukunu bilmemek olur Kaldi ancak, ömürlerinin yarisini cephede geçiren Padisahlarin, niçin Misir ’a dek cihâda gidip de hacca varmadiklari da ileri sürülemez; zira ordunun basinda mücahid bir komutan olarak sefere dışarı giden padisahla, kendi sahsî ibadeti için üç ay memleketini yalniz birakan padisah bir tutulamaz Bunun en müsahhas misâli II Osman ’a karsi askerin ve hatta halkin duydugu tepkidir Islâm âlimleri, haccin sartlarindan olan yol emniyetini ihlal eden Karamita grubunun isyani nedeniyle, 326937 tarihinden itibaren 20 yil kadar haccin farz olmadigini, çünkü yollarda anarsi yasanabilecegini açıklama etmislerdir
Özetle Osmanli Padisahlarina dinen kişisel olarak hacca gitmeleri farz olmamistir Fakat kendi yerlerine değerinde olarak baskalarini mutlaka göndermislerdir Ayrica Sultân Abdülaziz ’in el altından tebdili kiyafet ederek hacca gittigi söylenmektedir Oysa elimizde bunu dogrulayacak bir vesika bulunmamaktadir
Özel Baskı Kaynak: Prof Ahmet Akgündüz, Bilinmeyen Osmanli *
Bu soru oldukça çok sorulmaktadir Oysa bu sorunun cevaplandirilacagi en güzel yer, II Osman meselesidir Zira II Osman ’in katli olayinda bu sorunun cevabi da verilmistir Evvela haccin farz olmasinin sartlarini özetleyelim: Müslüman elde etmek; akilli elde etmek; ergen edinmek; hac yolu için keza gida ve keza de yol masraflarini karsilayabilecek kadar zengin olmak; haccin farz oldugunu anlayışlı olmak; yol emniyeti bulunmak
Bu kisa izahlardan sonradan, Osmanli Padisahlarinin neden hacca gitmediklerinin cevabini arayalim :
1) Islâm Hukukuna tarafından, cihâd, Müslümanlar için farzi kifâyedir Bu sebeple fert olarak bir Müslüman, açik bir düsman tehlikesi bulunmadigi müddetçe, farzi ayn olan hacci farzi kifâye olan cihâda seçim edebilecektir Cihâd, fert olarak Müslümanlarin hac ibadetine engel olmayacaktir Bunun tek istisnasi, düsmanin bertaraf edilebilmesi için hacca gidecek Müslümanlara da ihtiyaç olmasidir Iste bu noktada halife ve sultânlarin hükmü, Müslüman fertlerden farklidir ve onlar için cihâd yani düsmanlarin hücumunu bertaraf ederek Müslümanlarin emniyetini saglamak ve bunun için icabında savasmak, farzi ayndir Hz Peygamber ’e hangi amelin daha erdemli oldugu soruldugunda, sirasiyla, Allah ’a ve Peygamberine iman, Allah yolunda cihad ve hacci mebrûr cevabini vermistir Sebebi bellidir; Müslümanlarin canini, malini ve namusunu korumak hukukullah da denilen kamu haklarindandir; yani cemiyete ait bir ibadettir Bazan kamu haklarindan olan bir mesele, sahsî farzlardan daha ehemmiyetli ülkü gelmektedir Iste burada da durum budur
Osmanli Padisahlarinin II Selim ’e kadar gelenlerinin tamami, ömürlerinin yarisini Allah yolunda cihâd için seferlerde geçirmislerdir Üzerlerine farzi ayn olan ve hukukullah mahiyetinde yer alan cihâdi ve nizâmi âlemin devamini, sahsî farz olan hacca tercih etmeleri için, Seyhülislâmlar fetvâ vermislerdir II Bâyezid Amasya ’da vali iken hacca gitmeye niyetlenirken, sadrazam ve diger devlet erkâninin imzasi ile gönderilen mektupta, derhal gelip tahta geçmesi gerektigini, hacca gitmeyi halka ve devleti idare etme isi olmayanlara birakmasi icab ettigini nasihat etmisler; somurtkan takdirde düsmanin cesaretlenerek Müslümanlara saldirmasina sebep olacagini ikaz eylemislerdir
Ayni sekilde israrla hacca gitmek isteyen ve bu niyetinin bedelini caniyla ödeyen II Osman ’a, Kayinpederi veosman001 (47760 Byte) Seyhülislâm olan Es ’ad Efendi aynen su fetvâyi vermis ve fikihtaki bu hükmü özetlemistir: Padisahlara hac lâzim degildir; oturup adl eylemek evlâdir Câiz oysa, bir fitne zuhûr eyleye Verilen bu fetvâyi onay eden asrinin kutbu Aziz Mahmûd Hüdâyî Hazretleri de, II Osman ’i fetvâya uymasi için önemli uyarı eylemistir Hatta bu meseleden dolayi Padisah ’in askeri kışkırtma ettiniz tarzinda tahkirine kasıt olan ve sonradan Seyhülislâmlik makamina gelen Yahya Efendi ’nin ifadeleri de tamamen fikhin ölçülerine uygundur:
Padisahim! Hâsâ ancak, ulema duacilariniz eskiyayi kışkırtma ede Fakat dürüst gelerek bu niyetinizi istemezdik Sebebi budur ki, ecdadiniz etmemisler, bu tarike gitmemisler, günahimiz varsa ol kadarcadir
Nitekim ırk ve asker arasinda yayilan dedikoduyu özetleyen su cümleler de meseleyi açiklamaktadir:
Nizâmi evren içün padisahlar hacci terk edegelmistir Düsmanin ortaya çikmasi ve düsmanlarin memleketi karistirma ihtimali var iken, Memâliki Mahrûse ’yi koyup gitmek hatadir
2) Bazi Islâm hukukçulari, bedeni sihhatli olma sartini açarak, sihhatli olsa bile esir olma ya da kendisini hacdan alikoyan zâlim idareciden korkmanin da haccin edâsini engelleyecegini ifade ederken, sultân ve o manadaki devlet yetkililerinin de mahbus yani tutuklu gibi kabul edilecegini; sadece beytülmal disinda kendine ait malindan haccin farz olacagini ve bu özür devam ettigi müddetçe ölünceye değin hacca gidemeyebilecegini hükme baglamislardir Günümüzdeki gibi ulasim imkânlarinin gelismedigi ve bir hac görevinin en az üç ay sürecegi bir asirda, Osmanli Padisahlarinin hacca gitmeleri gerektigini düsünmek, Islâm Hukukunu bilmemek olur Kaldi ancak, ömürlerinin yarisini cephede geçiren Padisahlarin, niçin Misir ’a dek cihâda gidip de hacca varmadiklari da ileri sürülemez; zira ordunun basinda mücahid bir komutan olarak sefere dışarı giden padisahla, kendi sahsî ibadeti için üç ay memleketini yalniz birakan padisah bir tutulamaz Bunun en müsahhas misâli II Osman ’a karsi askerin ve hatta halkin duydugu tepkidir Islâm âlimleri, haccin sartlarindan olan yol emniyetini ihlal eden Karamita grubunun isyani nedeniyle, 326937 tarihinden itibaren 20 yil kadar haccin farz olmadigini, çünkü yollarda anarsi yasanabilecegini açıklama etmislerdir
Özetle Osmanli Padisahlarina dinen kişisel olarak hacca gitmeleri farz olmamistir Fakat kendi yerlerine değerinde olarak baskalarini mutlaka göndermislerdir Ayrica Sultân Abdülaziz ’in el altından tebdili kiyafet ederek hacca gittigi söylenmektedir Oysa elimizde bunu dogrulayacak bir vesika bulunmamaktadir
Özel Baskı Kaynak: Prof Ahmet Akgündüz, Bilinmeyen Osmanli *