Oyun ve Oyuncakların Çocukların Toplumsal ve Bilişsel Gelişimine Tesiri Nelerdir?
0 – 6 Yaş Çocuğun Gelişiminde çocuk için hayatı öğrenme aracı olan oyun büyük değere sahiptir. Oyun oynarken çocuk memnun olur. Çocuğun büyümesi ve sağlıklı gelişmesi için beslenme, sevgi, bakım ne kadar gerekli ise oyun ve oyuncaklar da o kadar gereklidir. Oyun çocuğun bedensel, duygusal, toplumsal, zihinsel ve lisan gelişiminde kıymetli rol oynar.
Oyun Oynamanın Çocuğun Gelişimindeki Tesirleri
Oyun yoluyla çocuk;
-
Düşünmeyi ve kendi başına karar vermeyi öğrenir, -
Sorumluluk almayı, işbirliği yapmayı ve paylaşmayı öğrenir, -
Hayal gücünü, maharetlerini ve yaratıcılığını geliştirir, -
Dikkatini bir noktaya toplamayı ve marifetlerini organize etmeyi öğrenir, -
Kendini tanımayı öğrenir, -
En güçlü ve doğal dürtülerinden biri olan, saldırganlık dürtüsünü boşaltma imkanı bulur, -
Değişik toplumsal rolleri deneme, hislerini dışa vurma imkanını bulur ve öbür objeler ya da beşerlerle bağlarının nasıl olduğu ile yüzleşir, -
Kas gelişimini hızlandırır ve güçlendirir, -
Etrafını araştırma, nesneleri tanıma ve sorun çözme imkanı sağlar, -
Kendisini söz etmeyi, kelamlı olarak tabir edilenleri anlamayı öğrenir, yeni sözcükler kazanır, -
Çocuk toplu ömür için gerekli olan kuralları öğrenir.
-
Karşılıklı gülümseyerek ve mümkün olduğunca göz göze gelerek, sevinçli bir atmosfer yaratmaya
-
Bebeğin el ve ayak parmaklarıyla oynayarak, bedenindeki organlara dokunarak ismini söyleyebilir, -
Aynada kendini ve anne-babayı görmesini sağlayıp, etrafta gördüklerinin ismini söyleyerek bebeğin
-
Anne,baba çocuğun farklı formlar, renkler görmesini ve sesler duymasını sağlayıp, eşyalara
olduğunu tekrarlayabilir,
-
Bebeğin elinde tutması için, mandal, plastik bardak, kaşık, çıngırak üzere değişik formlarda eşya ve
-
Yumuşak ses tonuyla konuşup, nazik hareketlerle yaklaşıp, müzikler söyleyebilir, -
Çocukla birlikte fotoğraflara, kitaplara bakıp, kitap okuyup, müzik dinletip, el çırptırırsa çocuk için en uygun oyun ortamını oluşturmuş olur. Oyun oynarken geçen vaktin memnun, sevinçli ve öğretici olmasınayardımcı olur.
Çocuğun yaş, ilgi ve gereksinmelerine nazaran oyun ve oyuncak tercihleri de değişmektedir.
Çocuğun Yaşına Uygun Oyun ve Oyuncaklar Nasıl Belirlenir?
0-6 aylık periyotta: Birinci altı ayında çocuk ses, biçim ve renklere karşı hassastır. Bu periyotta görsel ve işitsel duyulara yönelen hareketli oyuncaklar çocuğun dikkatini çeker ve neşelendirir. Çocuk yeni ve farklı olan her şeye bakmak, dokunmak, seyretmek ister. Bu çocuğun öğrenme yoludur. Yatağının üzerine asılabilen, sallanınca ses çıkaran, canlı renkleri olan nesneler ve rahatça tutulabilen çıngırak bu periyodun vazgeçilmez oyuncaklarıdır. Bu aylarda tekrar müzik kutuları, renkli halkalar, kumaştan ve plastikten kucaklanacak bebekler tercih edilebilir.
4.ayından sonra çeşitli uzunluklarda toplar, tutmalı çıngıraklar, bez bebekler, lastik ve plastik sıkmalı oyuncaklar, diş kaşıyıcı halkalar, iç içe geçen kutular seçilebilir ve radyo-teyp dinletilebilir.
7-12 aylık devirde: Oturmaya başladığı yedinci aylarından itibaren çocuk uzanabildiği her şeyi yakalamaya, yakaladığı her şeyi de ağzına götürmeye çalışır. En çok hoşlandıkları; bir elinden başkasına kolaylıkla geçirebildiği renkli halkalar, avuçlayabildiği plastik küpler, kemirebildiği kauçuk objeler, hırpalandığı vakit bozulmayan yumuşak bebek ve hayvancıklardır. Tutunarak da olsa ayağa kalkabildiğinde eline geçen herşeyi yere atmaktan zevk aldığından, zıplayan, yere fikir ses çıkaran oyuncaklar ilgi odağıdır. Uzunluk boy renkli toplar, iç içe geçebilen kutular, renkli makaralar, bebekler, kitaplar, renkli büyük fotoğraflar bu periyodun oyuncakları ortasında yer alır.
Ayrıyeten yedinci ayından itibaren oynanmaya başlanan, annenin tekrar kendine geri döneceğini öğrenmesini sağlayan “cee e” oyunu çocuğun anneden ayrılma korkusunu denetim etmesine fayda. Annenin her gözden kayboluşunda duyulan gerginlik, anne görüldükten sonra gerginlikten, memnuniyete dönüşür.
10-12. aylarında tef, davul, kapaklı kutular, düdük, kitaplar, fotoğraflar, kalın kalemler, bahçe ve kum oyuncakları, banyo oyuncakları, balonlar, toplar, itilen ya da çekilen tekerlekli oyuncaklar telefon çevirme üzere aktiflik setleri tercih edilebilir. Bu devirde oynanana bilecek kum ve su, çocuğun dokunma hissinin gelişimini sağlar ve çocuğa büyük haz verir. Tecrübe ve keşif imkanları sağlayan kum ve su sayesinde utangaç çocuk uyarılır, saldırgan çocuk sakinleşir.
13-18 aylık periyotta: Bu aylarda itmeli, çekmeli ses çıkaran oyuncaklar, üstüne ve içine oturulabilecek büyüklükte tahta yahut plastik büyük hayvan çeşidi oyuncaklar, boş tahta ve mukavva kutuları, küçük sandık, sepet ve tabureler ayrıyeten oyuncak süpürge, faraş ve bezler, hikaye kasetleri, çocuk şiir ve fotoğraf kitapları tercih edilebilir.
19-24 aylık devirde: Bu aylarında çocuk, bütünü modüllere ayırmaktan , kutuyu doldurup boşaltmaktan, kule ve köprü yapmaktan büyük zevk alır. Bu devirde çocuğun ilgisini çeken oyuncaklar ortasında mutfak eşyaları, farklı büyüklükteki plastik kesimler, saçları ve elbiseleri olan bebekler ve otomobiller yer alır. Bu periyodun sonuna hakikat çocuk, tahta kesimini arabaymış üzere hareket ettirebilir. Birtakım hareketleri ile anne-babayı taklit edebilir. Bu devirde minyatür marangoz oyuncakları (tahta çekiç ve çiviler), mutfak setleri beğenilen oyuncaklardır. Ayrıyeten bu devirde tekrar tahta, bez yahut plastik hayvanlar, konutta ve sokakta kurulan salıncaklar, kova, kürek, çocuk şiir kasetleri ve kitapları tercih edilebilir.
25-30 aylık devirde: Bu devirde çocuk, hayal gücüne dayanan oyunlardan hoşlanır. Oyuncakları ile konuşur, onlara kızıp bağırabilir. Bedensel olarak gelişmiş olduğundan rahatlıkla takla atar, topa tekme atar, çok etkin olduğundan yeni oyunlar yaratır ve bu oyunları uygular. Evcilik, bakkalcılık, postacılık ve doktorculuk oyunlarında çeşitli kıyafetlere girip, canlandırmayı sever. Bu periyotta çocuğun oyun gereçleri; sorun çözmeyi, yaratıcılığı ve hislerinin arıtılmasını, yansıtılmasını destekleyici oyun hamuru, kil ve inşa blokları üzere “yapılandırılmamış” oyun araçlarından oluşabilir.
Bu periyotta çocuğun oynaması için;
-
Parmak boyası, keskin olmayan makaslar ve kağıtlar, renkli çıkartmalar, -
Hikaye ve masal kitapları, teyp ve çocuk müzik kasetleri, -
Bebek, bebek otomobilleri üzere itmeli ve çekmeli tekerlekli araçlar, üç tekerlekli bisiklet, -
Kolay bilmeceler ve kestirim oyunları (hayvanları, ağaçları, çiçekleri bilmesi gibi), -
Küçük süpürge, faraş, küçük tencere, tabak, fincan üzere konut işi araçları, -
Tahtadan yahut plastikten çekiç, kerpeten, tornavida üzere araçlar, -
Hayvanat bahçesi seyahatleri yahut yakın etraf seyahatleri, -
Su, kum, kil üzere doğal oyun gereçleri çocuğun dokunma hissinin gelişimine, tecrübe ve keşif imkanlarının sağlanmasına, utangaç çocuğun uyarılmasına, saldırgan çocuğun sakinleşmesine ve çocuğun dikkatini bir husus üzerinde toplamasına yardımcı olduğu için tercih edilebilir. 49-60 aylık periyotta: Bu periyotta çocuk, küme oyunlarına ilgi duyar. Yavaş yavaş etrafını tanımaya başlar, yaşıtları ile arkadaşlık kurar. Oynadıkları oyunların kurallarına saygılı olmayı öğrenir.
-
Kesme-yapıştırma, çizim yapma, fotoğraf boyama ve hikaye, masal kitapları, -
Biçim verebileceği, el hünerini geliştirmenin yanında hayallerini gerçekleştirebileceği oyun hamuru, kum, kil, su üzere gereçler, -
Üç tekerlekli bisiklet, tekerlekli patenler, -
İp atlama, seksek, bilye, körebe, saklambaç, çember çevirme üzere oyunlar, -
Oyun parkları ve tabiat gezintileri önerilebilir.
-
Çocuğun gelişimine uygun oyuncaklar seçilmelidir, -
Oyuncağın tüyleri çocuğun ağzına, burnuna kaçmamalıdır, -
Zehirsiz boyalarla boyanmış olmalı, zehirli unsurlar içermemelidir, -
Yıkanabilir, sağlam, sağlam olmalıdır, -
Yutulacak ve basitçe kopup, çocuğun ağzına atacağı kadar küçük kesimleri olmamalıdır, -
Sivri uçları, kesici kenarları, parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri ve gözlerine ziyan verebilecek
-
Çocuğun vücuduna uygun büyüklükte ve tartıda olmalıdır, -
Oyuncaklar tertipli olarak gözden geçirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar tehlikeli olabilecekse atılmalıdır, -
Bozuk para, kibrit, çakmak, sigara üzere materyaller çocuğa ziyan verebileceğinden oynaması için verilmemelidir, -
Oyuncakların oyun kıymeti olmalı , bedensel, zihinsel, toplumsal ve lisan gelişim alanlarının tümünü birden
Anne – Babanın Çocuğa Hazırlayacağı Oyun Ortamının Özellikleri
-
Çocuğa, meskende kendisinin oynayabileceği, oyuncaklarını koyabileceği bir köşe hazırlamalıdır, -
Oyuncakları çocuğun rahatça alabileceği, oynamak istediğini seçebileceği ve geri koyabileceği biçimde düzenlemelidir, -
Bu köşenin çocuğun oynayabileceği kadar rahat, çok eşyadan arındırılmış, tehlike yaratmayan bir ortam olmasına dikkat etmelidir, -
Bu köşede oyuncak sepeti yahut oyuncak kutusu, minderler yahut çocuğun uzunluğuna uygun sandalyeler
-
Anne-baba, çocuğa “Oyuncaklarını toplasana” demek yerine, çocuğun dikkatini çekerek oyuncakları Birlikte toplayabilir, -
Çocuğa kendi oyuncaklarından kendisinin sorumlu olduğunu yavaş bir geçişle öğretmelidir. -
Çocuğa sokakta oyun oynaması için muhakkak bir mühlet vermelidir, -
Çocuk sokakta yalnız yahut arkadaşları ile birlikte oynarken oyun alanı tehlike içermemeli ve annenin görüş alanı içinde olmalıdır, -
Çocuğun götürüldüğü oyun alanının çakıl, taş ve gibisi şeylerden arındırılmış, kumla kaplı olmasına dikkat etmelidir, -
Oyun araçlarının inançlı ve sağlam olmasına, modülleri ziyan görmüş ya da paslanmış olmamasına dikkat etmelidir, -
Kaydırağın inançlı olduğundan emin olunmalıdır. Çocuğun kaydıraktan yere indiği yerin uygun genişlikte olmasına dikkat etmelidir, -
Salıncağın oturağı plastik, kauçuk ya da öbür yumuşak bir gereçten olmalıdır. Tahta ya da metal üzere materyaller çarptığında çocuğa ziyan verebilir, -
Oyun araçlarında çocuğun düşmesini engellemek için kısa aralıklı korkuluklar olmasına dikkat etmelidir, -
Oyun parklarında çocuklar yaşıtlarıyla bir arada oynamalıdır. -
Çocuk oyun sürecinden birden koparılmamalıdır. -
Anne-baba, çocuğa değerli oyuncaklar almak yerine, tahta bloklar, mutfak ve öteki mesken gereçleri, giysi eşyaları, top, ip, salıncak, tahterevalli, bahçe araçları üzere oyun gereçlerini tercih etmelidir. Bunlar, çocuğun kaslarını çalıştıracak, girişimciliğini ve hayal gücünü artıracaktır. -
Konutta çocukla birlikte yapılacak sünger bebek, kağıt uçurtma üzere oyuncaklar tercih edilmelidir. Çocuk üretiminde kendisinin de yardımcı olduğu sünger bebek, kağıt uçurtma üzere oyuncaklarla daha çok şey öğrenecek ve daha büyük bir zevkle oynayacaktır. -
Anne-baba çocuğun oyun oynamasını cesaretlendirmeli, yeni oyunlar öğretmeli ve çocuğa oyun oynarken eşlik etmelidir. Çocuğun anne-babası ile birlikte oyun oynaması, çocuğun oyununun daha uzun sürmesini ve zenginleşmesini sağlar. Anne-babayla oynanan oyun, çocuğun etrafını saran dünyayı keşfetmesi ve değişik roller deneyebilmesi için çocuğa inanç verir.
