iltasyazilim
Yeni Üye
PARAGRAFTA ESAS ZIHIN
Yazarın parçada anlatmak istediği düşünceye ana düşünce denir Yazıda birçok hafiza bulunabilir Fakat esas anlatılmak istenen hafiza tektir Ana hafiza, özetle, parçanın bir cümlelik özetidir Asil hafiza bazen parçanın içinde bir tümce halinde verilmiş olabilir Bu durumda o cümleye belli başli akil cümlesi diyebiliriz Belli Başli hafiza parçada tümce halinde verilmemişse parçanın bütününden belli başli fikri kendimiz çıkarmamız gerekir Bazı parçalarda birdenbire fazla belli başli akil var gibi görünebilir İyi hazır bir parçada muhakkak tek ana zihin vardır İkinci asil akil dediğiniz ikinci gösterme, esas başlica fikri teşvik etmek için vardır
Başlica akıl Nasıl Belirlenir?
Asil düşünceyi vermek, bir sözcüğün cümlede kazandığı anlamı, yaptığı görevi, cümlelerin ilettikleri yargıyı kavramaya bağlıdır Belli Başli düşünceyi belirlemede yanılgıya düşmemek için parçayı bütün olarak kavramayı amaçlayarak okumak gerekir Parça okunduktan daha sonra, Bu parçada yazarın asıl anlatılmak istediği nedir?sorusuna dürüst bir cevap alınırsa, başlica düşünce kesin olur
Asil Düşünce Cümlesinin Yeri
Ana düşünce cümlesi, yazarın amacını belirleyen cümledir Paragrafta anlatılan her şeye bu cümle yön verir Esas fikir cümlesi yazarın tutumuna tabi olarak paragrafın başında, ortasında veya sonunda bulunabilir Kimi paragraflarda ise başlica akıl fiziksel olarak paragrafın herhangi bir yerinde görülmez; paragrafın tümüne sindirilmiş olur
* Paragraf sonuç yöntemiyle oluşturulmuşsa belli başli zihin cümlesi öncelikle yer alır; ilk cümle keza konuyu keza esas düşünceyi yansıtır
Örnek: Tiyatro, sınırları o kadar geniş bir data ve egzersiz alanı fakat insanın bir ömrü değil, yüz ömrü bile olsa, onu iyice öğrenmeye yetmez Öyle ki insan, bütün bir yaşamını tiyatroya ayırmış olsa da ömrünün sonunda tıpatıp başlangıçtaki gibi abes ve bilgisiz görür kendini Çünkü yaşam, nasıl yeni günler getiriyorsa, yeni günler de tiyatroya yeni yeni üsluplar, yeni yeni düşünceler, yeni yeni deneyimler getiriyor
Bu parçanın ana düşüncesi birincil cümlede belirtilmiştir Yazara kadar, Tiyatro böylece geniş bir çalışma alanıdır fakat onu tüm yönleriyle öğrenmeye bir insanın ömrü yetmez
* Paragraf tümevarım yöntemiyle kurulmuşsa ana hafıza cümlesi sonda olur Bu durumda netice cümlesi, parçada anlatılanların tümünü özetler
Örnek: Dil, bir toplumu diğer bir toplumdan ayıran en önemli öğedir Şair ise dildeki sözcüklere yeni anlamlar, modern yorumlar katan kişidir Bir toplum, yeni şairlerini anladığı ölçüde daha çağdaş bir toplum olma çizgisine ulaşır Kısacası şair, toplumun dilini, dolambaçlı olarak da duyarlığını zenginleştirir ve canlı miktar
Verilen parçanın son cümlesi Kısacasıbiçiminde başlıyor Buradan anlıyoruz ancak yazan, parçada anlattığı her şeyi burada özet olarak belirtecek Parçanın son cümlesi, başlica düşüncedir
* Belli Başli zihin kimi vakit da paragrafın orta bölümünde yer alabilir
Misal: (I) Sanatın insanoğluyla yaşıt olduğu söylenebilir (II) Insanoğlu, geçirdiği evrimlere uygun bir şekilde sanatı da değiştirmiş, geliştirmiştir (III) Ilk sanat örneklerini incelediğimizde sanatın ilkel bir nitelik taşıdığını görürüz (IV) İnsanın, yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte kültür düzeyi de yükselmiştir (V) Bu da ister istemez sanata yeni nitelikler, yeni boyutlar kazandırmıştır
Bu parçayı dikkatlice okursak (II) numaralı cümlenin belli başli düşünceyi yansıttığını görebiliriz
Esas us Cümlesinin İşlevi ve Nitelikleri
Başlica fikir cümlesi, anlatacaklarımızı bulgu işini kolaylaştırır Yazıya birlik, tamlık kazandırır Çünkü yazının örgüsü, asil akıl cümlesi üstüne kurulur İyi bir ana fikir cümlesinde şu nitelikler bulunur:
* Belli Başli zihin cümlesi konu yok, akıl belirtmelidir
Örnek: Yaban romanı Konu lakin ana düşünce cümlesi yok
Yaban, köy ve köylü sorununa parmak basan realist bir romanımızdır Ana fikir cümlesi
* Esas us cümlesi, açık ve kısa ve öz olmalıdır
Misal: Yaban romanı Anadolu halkının yaşayışı üzerine yazarın türlü görüşlerini kapsar fakat herkes okuyanı ve halkı acı acı düşündürür Ne açık ne de veciz
Yaban'da Türk köylüsüyle Türk aydını arasındaki derin uçurum ortaya konmuştur Asil akıl cümlesi
* Başlica düşünce cümlesi açık ve kavranabilir olmalı, öbür yorumlara yol açmamalıdır
Misal: Bu yaz, Anadolu'da yaptığım bir geziden türlü izlenimler edindim ki, herkes bölgesel bir bedel ve renk taşımaktadır Açık ve kavranabilir yok
Anadolu'daki gezimden Doğu Anadolu köylerindeki ev tipleriyle Batı Anadolu'dakiler arasında büyük farklılıklar olduğunu öğrendim Ana us cümlesi
* Başlica fikir cümlesi açıklama yapmamıza, misal vermemize, karşılaştırmalara, nedenleri belirtmemize, etki ve sonuçları göstermemize, kısacası geliştirilmeye yerinde olmalıdır
Örnek: İstanbul Boğazı, Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlar Geliştirilmeye uygun yok
İstanbul Boğazı'nın Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlamasının askeri yönden değeri büyüktür Geliştirilmeye yerinde, asil us cümlesi olabilir
Misal: Tutunamayanlar, Türk romanının vakitsiz doğmuş çocuğudur 1961'de ölen çok değerli Ahmet Hamdi Tanpınar'ı bile ölümünden nice süre sonradan tanımaya ve anlamaya başlayan Türkiye, Oğuz Atay'a ve hacimli romanı Tutunamayanlar'a zaman ayıramazdı Yediden yetmişe kendilerini memleketi kurtarmakla görevli ukala insanların kişisel sorunlara ayıracak zamanları yoktu
Parçanın konusu Tutunamayanlar ve belli başli fikri de Tutunamayanlar romanının değerinin anlaşılamamış olması olmalıdır
Misal: Goethe, Faust'ta ne çağırmak istiyorsunuz?diye soran bir okuruna, Ben de bilmiyorumdemiş Faust'ta ne çağrıda bulunmak istediğini bilmediğinden yok, hiçbir sanat yapıtının bütünüyleaçıklanamayacağını bildiğinden Evet, evet gerçekten de hiç önemi değil, birçok kimsenin Hamlet'i öve öve bitirememesinin ya da Eliot'ın onu yerin dibine batırmasının Hiç ama hiç önemi değil, Nihavent Saz Semaisi'ni dinler ya da Guernica'ya bakarken sizin ne duyup anladığınızla, Mesut Cemil ya da Picasso'nun ne açıklamak istediğinin Çünkü sanatçının anlatmak istediğiile bizim anladığımızdiğer diğer şeyler çoğu vakit
Konu: Sanat yapıtının anlattıkları
Esas düşünce: sanat yapıtının tam olarak açıklanamayacağıdır *
Yazarın parçada anlatmak istediği düşünceye ana düşünce denir Yazıda birçok hafiza bulunabilir Fakat esas anlatılmak istenen hafiza tektir Ana hafiza, özetle, parçanın bir cümlelik özetidir Asil hafiza bazen parçanın içinde bir tümce halinde verilmiş olabilir Bu durumda o cümleye belli başli akil cümlesi diyebiliriz Belli Başli hafiza parçada tümce halinde verilmemişse parçanın bütününden belli başli fikri kendimiz çıkarmamız gerekir Bazı parçalarda birdenbire fazla belli başli akil var gibi görünebilir İyi hazır bir parçada muhakkak tek ana zihin vardır İkinci asil akil dediğiniz ikinci gösterme, esas başlica fikri teşvik etmek için vardır
Başlica akıl Nasıl Belirlenir?
Asil düşünceyi vermek, bir sözcüğün cümlede kazandığı anlamı, yaptığı görevi, cümlelerin ilettikleri yargıyı kavramaya bağlıdır Belli Başli düşünceyi belirlemede yanılgıya düşmemek için parçayı bütün olarak kavramayı amaçlayarak okumak gerekir Parça okunduktan daha sonra, Bu parçada yazarın asıl anlatılmak istediği nedir?sorusuna dürüst bir cevap alınırsa, başlica düşünce kesin olur
Asil Düşünce Cümlesinin Yeri
Ana düşünce cümlesi, yazarın amacını belirleyen cümledir Paragrafta anlatılan her şeye bu cümle yön verir Esas fikir cümlesi yazarın tutumuna tabi olarak paragrafın başında, ortasında veya sonunda bulunabilir Kimi paragraflarda ise başlica akıl fiziksel olarak paragrafın herhangi bir yerinde görülmez; paragrafın tümüne sindirilmiş olur
* Paragraf sonuç yöntemiyle oluşturulmuşsa belli başli zihin cümlesi öncelikle yer alır; ilk cümle keza konuyu keza esas düşünceyi yansıtır
Örnek: Tiyatro, sınırları o kadar geniş bir data ve egzersiz alanı fakat insanın bir ömrü değil, yüz ömrü bile olsa, onu iyice öğrenmeye yetmez Öyle ki insan, bütün bir yaşamını tiyatroya ayırmış olsa da ömrünün sonunda tıpatıp başlangıçtaki gibi abes ve bilgisiz görür kendini Çünkü yaşam, nasıl yeni günler getiriyorsa, yeni günler de tiyatroya yeni yeni üsluplar, yeni yeni düşünceler, yeni yeni deneyimler getiriyor
Bu parçanın ana düşüncesi birincil cümlede belirtilmiştir Yazara kadar, Tiyatro böylece geniş bir çalışma alanıdır fakat onu tüm yönleriyle öğrenmeye bir insanın ömrü yetmez
* Paragraf tümevarım yöntemiyle kurulmuşsa ana hafıza cümlesi sonda olur Bu durumda netice cümlesi, parçada anlatılanların tümünü özetler
Örnek: Dil, bir toplumu diğer bir toplumdan ayıran en önemli öğedir Şair ise dildeki sözcüklere yeni anlamlar, modern yorumlar katan kişidir Bir toplum, yeni şairlerini anladığı ölçüde daha çağdaş bir toplum olma çizgisine ulaşır Kısacası şair, toplumun dilini, dolambaçlı olarak da duyarlığını zenginleştirir ve canlı miktar
Verilen parçanın son cümlesi Kısacasıbiçiminde başlıyor Buradan anlıyoruz ancak yazan, parçada anlattığı her şeyi burada özet olarak belirtecek Parçanın son cümlesi, başlica düşüncedir
* Belli Başli zihin kimi vakit da paragrafın orta bölümünde yer alabilir
Misal: (I) Sanatın insanoğluyla yaşıt olduğu söylenebilir (II) Insanoğlu, geçirdiği evrimlere uygun bir şekilde sanatı da değiştirmiş, geliştirmiştir (III) Ilk sanat örneklerini incelediğimizde sanatın ilkel bir nitelik taşıdığını görürüz (IV) İnsanın, yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte kültür düzeyi de yükselmiştir (V) Bu da ister istemez sanata yeni nitelikler, yeni boyutlar kazandırmıştır
Bu parçayı dikkatlice okursak (II) numaralı cümlenin belli başli düşünceyi yansıttığını görebiliriz
Esas us Cümlesinin İşlevi ve Nitelikleri
Başlica fikir cümlesi, anlatacaklarımızı bulgu işini kolaylaştırır Yazıya birlik, tamlık kazandırır Çünkü yazının örgüsü, asil akıl cümlesi üstüne kurulur İyi bir ana fikir cümlesinde şu nitelikler bulunur:
* Belli Başli zihin cümlesi konu yok, akıl belirtmelidir
Örnek: Yaban romanı Konu lakin ana düşünce cümlesi yok
Yaban, köy ve köylü sorununa parmak basan realist bir romanımızdır Ana fikir cümlesi
* Esas us cümlesi, açık ve kısa ve öz olmalıdır
Misal: Yaban romanı Anadolu halkının yaşayışı üzerine yazarın türlü görüşlerini kapsar fakat herkes okuyanı ve halkı acı acı düşündürür Ne açık ne de veciz
Yaban'da Türk köylüsüyle Türk aydını arasındaki derin uçurum ortaya konmuştur Asil akıl cümlesi
* Başlica düşünce cümlesi açık ve kavranabilir olmalı, öbür yorumlara yol açmamalıdır
Misal: Bu yaz, Anadolu'da yaptığım bir geziden türlü izlenimler edindim ki, herkes bölgesel bir bedel ve renk taşımaktadır Açık ve kavranabilir yok
Anadolu'daki gezimden Doğu Anadolu köylerindeki ev tipleriyle Batı Anadolu'dakiler arasında büyük farklılıklar olduğunu öğrendim Ana us cümlesi
* Başlica fikir cümlesi açıklama yapmamıza, misal vermemize, karşılaştırmalara, nedenleri belirtmemize, etki ve sonuçları göstermemize, kısacası geliştirilmeye yerinde olmalıdır
Örnek: İstanbul Boğazı, Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlar Geliştirilmeye uygun yok
İstanbul Boğazı'nın Asya ile Avrupa'yı birbirine bağlamasının askeri yönden değeri büyüktür Geliştirilmeye yerinde, asil us cümlesi olabilir
Misal: Tutunamayanlar, Türk romanının vakitsiz doğmuş çocuğudur 1961'de ölen çok değerli Ahmet Hamdi Tanpınar'ı bile ölümünden nice süre sonradan tanımaya ve anlamaya başlayan Türkiye, Oğuz Atay'a ve hacimli romanı Tutunamayanlar'a zaman ayıramazdı Yediden yetmişe kendilerini memleketi kurtarmakla görevli ukala insanların kişisel sorunlara ayıracak zamanları yoktu
Parçanın konusu Tutunamayanlar ve belli başli fikri de Tutunamayanlar romanının değerinin anlaşılamamış olması olmalıdır
Misal: Goethe, Faust'ta ne çağırmak istiyorsunuz?diye soran bir okuruna, Ben de bilmiyorumdemiş Faust'ta ne çağrıda bulunmak istediğini bilmediğinden yok, hiçbir sanat yapıtının bütünüyleaçıklanamayacağını bildiğinden Evet, evet gerçekten de hiç önemi değil, birçok kimsenin Hamlet'i öve öve bitirememesinin ya da Eliot'ın onu yerin dibine batırmasının Hiç ama hiç önemi değil, Nihavent Saz Semaisi'ni dinler ya da Guernica'ya bakarken sizin ne duyup anladığınızla, Mesut Cemil ya da Picasso'nun ne açıklamak istediğinin Çünkü sanatçının anlatmak istediğiile bizim anladığımızdiğer diğer şeyler çoğu vakit
Konu: Sanat yapıtının anlattıkları
Esas düşünce: sanat yapıtının tam olarak açıklanamayacağıdır *