Pediatrik gastroenteroloji çocuklarda sindirim sistemi (yemek borusu, mide, barsaklar, karaciğer, pankreas ve safra kesesi) hastalıkları ile ilgilenen bir hekimlik dalıdır. Gelişmiş batı Avrupa ülkelerinde uzun yıllardan bu yana varolmasına rağmen yurdumuzda Sağlık Bakanlığı ve YÖK tarafından 90’lı yılların başında bir bilim dalı olarak kabul edilmiştir.
Sindirim sistemini oluşturan çok sayıda organ olduğu için doğal olarak çok sayıda hastalık söz konusudur. Bu hastalıkları olan çocuklar çeşitli belirtilerle hekime gelebilir. Bunların başında kusma, ishal, kabızlık, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo almada azalma, boy kısalığı ve sarılık gelir.
Kusma çocuklarda en sık görülen belirtilerden biridir. En sık gastroözofageal reflü adı verilen hastalıkta görülür. Bu hastalık çocuklarda % 8-9 oranında karşımıza çıkar. Yemek borusu ve midenin birleştiği yerde bulunan kapakçığın gevşekliği bu hastalığa yol açar. Aşırı kusmalar sonucunda kilo almada yavaşlama, yemek borusunda özofajit adı verilen ülserler (yaralar), kusulan besinlerin solunum yollarına gitmesi ile pnömoni (zatürre), tekrarlayan astım atakları, bronşit, bronşiyolit, tekrarlayan solunum yolları enfeksiyonları (farenjit, larenjit, orta kulak iltihabı), hatta ses kısıklığı dahi görülebilir. Kusma ayrıca tüm enfeksiyon hastalıkları, ishal, hepatit (sarılık hastalığı), safra kesesi hastalıkları, gastrit ve ülsere eşlik edebilir.
Gelişmekte olan ülkelerde 2 –3 yaş altındaki çocuklar yılda 2-3 kez ishalli bir hastalığa yakalanabilir. İshalin, yani sık kaka yapma durumunun uzaması ile kilo almada azalma, büyümede gerilik ve çeşitli vitaminlerin eksikliği ortaya çıkabilir. Uzayan bir ishal durumunda barsak parazitleri, vücudun bağışıklık sisteminin yetersizliği, çölyak hastalığı (unlu gıdalara allerji), besin allerjileri, bazı besinlerin (şeker, protein ve yağlar) sindiriminin veya emiliminin bozulması gibi hastalıkların araştırılması gereklidir.
Kabızlık küçük bebeklerde günde 1 kezden az, büyük çocuklarda haftada 3 kezden az kaka yapma, veya zor ve sert kaka yapma durumudur. Karın ağrısı, iştahsızlık, kanama gibi bulgulara yol açabilir. Çok sık görüldüğü halde yeteri kadar önem verilmeyen bir hastalıktır. Uygun şekilde tedavisi yapılan çocukların yaşam konforu düzelir, iştahı ve kilosu kısa sürede artar.
İştahsızlık, yemek yeme problemleri çocuklarda sık görülen bir durumdur. İştahsızlık çok sayıda hastalığa eşlik edebileceği gibi, annenin aşırı zorlaması sonucunda çocuk yemek yemeyi azaltıp kusmaya başlayabilir. Kilo almada yavaşlama olan bebeklerin (ayda 500 gramın altında) mutlaka ciddi bir şekilde muayenesi gerekir. Kilo almanın yavaşlaması veya kilo kaybı, boy uzamasının yavaşlaması sindirim sistemi hastalıklarında sık olarak görülür. Örneğin çölyak hastalığı adını verdiğimiz hastalık sadece kısa boyla karşımıza çıkabilir.
Karın ağrısı çocuklarda % 25-40 oranında görülebilir. Gastrit, ülser, safra kesesi ve pankreas hastalıkları, sarılık, çölyak hastalığı, gibi çok sayıda hastalığa eşlik edebilir. Karın ağrısının tekrarlaması, kusmanın eşlik etmesi, karın ağrısının çocuğun oyununa, okuluna engel olması, yemekle ilişkili olması, gece uykudan uyandırması gibi durumlarda sindirim sistemi ile ilgili olma şansı yüksektir. Bu belirtiler yanında karın ağrısının mide hizasında olması, yemek borusu, mide ve oniki parmak barsağı ile ilişkili olduğunu düşündürür. Yurdumuzda yapılan çalışmalar tekrarlayan ve nedeni bulunamayan karın ağrısı olan çocukların endoskopi (sindirim sisteminin bir kamera yardımı ile incelenmesi) ile araştırılması durumunda % 65’inde Helicobacter pylori adı verilen bir bakterinin oluşturduğu gastritin varlığını göstermiştir. Midede yaşayan bu mikrobun tedavi edilmemesi durumunda ülser, sindirim sistemi kanaması ve kanser gibi hastalıklara neden olabildiği çok iyi bilinmektedir.
Sarılık her yaşta çocukta görülür. Nadiren kan hastalıklarına eşlik edebilirse de çoğunlukla karaciğer ve safra kesesi hastalığı bulgusudur. Yurdumuzda enfeksiyon kaynaklı sarılıklar çok sık görülür. Bunların başında hepatit A gelir. Yirmi yaşından önce insanlarımızın % 90’ı bu virusla karşılaşır. Hepatit A genellikle iyileşirse de Amerikan istatistiklerine göre % 0,3 oranında karaciğer koması ile ölüme yol açar. Bundan başka hepatit B, C, D, E gibi alfabenin harfleri ile gösterilen çok sayıda hepatit virusu vardır. Sarılıklı her çocuk potansiyel tehlikeler nedeni ile çok iyi şekilde ve ehil ellerde izlenmelidir.
