İç organları, kol ve bacakları besleyen damarlar periferik damarlar olarak adlandırılmaktadır. Periferik damar hastalıkları sıklıkla bacakları besleyen damarlarda ateroskleroza bağlı daralma veya tam tıkanma sonucunda oluşur.Sıklıkla alt extremiteleri besleyen damarlarda görülür. Kendini eforla bacaklarda oluşan ağrı ve kramp ile belli eder, hastalık ilerledikçe ıstırahat bacak ağrısı ve ayakta gangren gelişir.
Sıklık ve risk faktörleri:
En önemli risk faktörleri sigara ve şeker hastalığıdır. Erkeklerde kadınlara göre beş kat daha sık görülmektedir. Erişkin popülasyonda sıklığı %10 civarındadır. Yaşlılarda ise %12 ile %20 arasında değişmektedir. Hastaların %40-50 sinde birlikte koroner damar hastalığı mevcuttur. %15 inde ise şah damarında darlık mevcuttur.
Periferik damar hastalığında altta yatan mekanizma
Periferik damar hastalıklarında kliniğin ağırlığını damar darlığının derecesi ,kollateral damarların yeterli olup olmaması belirler. Çok iyi kollateral gelişmiş hastalar belirti vermeyebilir. Darlık %90 ın üzerinde ise nabız alınamaz. Muayene sırasında bacakta solukluk, soğukluk, nekroz veya gangren bulguları saptanabilir.
Tanı:
Fizik muayene, ankle/brakial index, DSA (digital substraksiyon anjiyografi) ile konur.
Tedavi:
Sigara mutlaka bıraktırılmalı, kan basıncı, kan şekeri ve kolesterol regüle edilmeli. Tıkanıklık perkutan veya cerrahi olarak tedavi edilebilir. Perkutan tedavide lezyonun tipine ve yerine göre farklı teknikler kullanılır.
Perkutan tranluminal anjiyoplasti işleminde balon ve/veya stent işlemi yapılacak damarın bulunduğu yere göre farklı bölgelerden(kasık veya koldan) girilerek,kataterler ile lezyon bölgesine ulaşılır.Total tıkanıklık veya darlık guide wire(kılavuz tel) ile geçildikten sonra balon ile dilate edildikten sonra gerekirse stent yerleştirilir.İşlem kararı vermeden önce lezyonun işlem için uygunluğunun değerlendirilmesi çok önemlidir.Lezyon bölgesinde pıhtı olması,aşırı kireçli olması,lezyon öncesi damarda aşırı tortuyosite(kıvrım) olması işlem başarısını ve işlem sırasında komplikasyon riskini artırır.
Diabetik ayak(şeker hastalığına bağlı ayakta açılan yaralar) hastalarında,tıkanıklık genellikle dizaltı damarlarda olmaktadır.Eğer ayakta yara var ise mutlaka anjiyografi ile değerlendirilmesi,uygun ise anjiyoplasti işlemi yapılmalıdır.Ayağa yeterli kan ulaşmadan yara tedavisi mümkün değildir.