Piri Reis kimdir?

PİRİ REİS


Piri Reis, 1465 doğumlu, Amerika'yı gösteren Dünya haritaları ve Kitabı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla belli, Osmanlı denizcisi, kaptanı ve kartografı


1465 yılında Karaman'da, Hacı Ali Mehmed'in oğlu ve Türk denizciliği ekolünün ustası olarak tanıdık, Karaman'lı Kemal Reis'in yeğeni olarak dünyaya gelen Piri Reis ’in başlıca adı, Muhiddin ’dir

O dönemde Osmanlı İmparatorluğu sınırlarına katılan Karamanoğulları Beyliği ’nin ileri gelenlerinin Fatih Sultan Mehmed'in emriyle İstanbul Kanatlarımın Altında'a göç ettirilenleri arasında olan Kemal Reis ve ailesi, önce İstanbul'a, sonradan da, Gelibolu'ya gitgide artarak yerleşti 1481 ’de Akdeniz'de korsanlık yapmaya başlayan Piri ve amcası Kemal Reis, 1491 ’den sonra Sicilya, Sardunya, Korsika adalarına ve Güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldılar 1486'da Granada ’nın Osmanlı Devleti'nden destek istemesi üstüne, 1487 1493 yılları aralarında, gemilerle Granada ’lı Müslümanlar ’ı İspanya'dan Kuzey Afrika'ya taşımakla görevlendirildiler

1499 1502 yıllarında Osmanlı Donanması'nın, Venedik Donanması'na aleyhinde sağlamaya çalıştığı deniz kontrolü mücadelesinde, Osmanlı gemi komutanılığı görevini üstlenen Piri Reis, Akdeniz'de yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve başından geçenleri, daha daha sonra Kitabı Bahriye adıyla kaleme alacağı ve dünya denizciliğinin ilk kılavuz kitabı olma özelliğini taşıyacak olan kitabının taslağı olarak yazdı

1511 ’de amcasının ölümünün arkasında, bir vakit için açık denizlere açılmayan ve Gelibolu'ya yerleşerek burada, 1513 tarihli ilk dünya haritasını çizen Piri Reis, bu haritasında Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrika'nın batısı ile yeni dünya Amerika'nın doğu kıyılarını kapsayan haritayı çizdi Orijinal çizimin elde yer alan üçte birlik parçasına, dünya çapında siklet kazandıran, Kristof Kolomb'un 1498'de çizdiği ve hala bulunamamış olan Amerika haritasındaki bilgileri kapsamasıdır

Piri Reis bu haritayı, 1517'deki Darı seferi sırasında, dönemin padişahı Yavuz Sultan Selim'e sundu

Piri Reis seferin arkasından, tuttuğu notlardan yararlanarak Bahriye için bir kitap yapmak nedeniyle Gelibolu'ya dönen Piri Reis, düzenleği denizcilik notlarını, 1521'de, Kitabı Bahriye'de bir araya getirdi

Kanuni Sultan Süleyman döneminde, 1523'deki Rodos seferi sırasında da Osmanlı Donanması'nda yer almasının arkasında, 1524'de Darı seyrinde kılavuzluğunu yaptığı sadrazam Pergeli İbrahim Paşa'nın beğenisini kazanınca, 1526'da, yeniden düzenlediği Kitabı Bahriye'yi Kanuni'ye sunan Piri Reis ’in, 1528'de çizdiği, bugün elimizde bulunan Kuzey Amerika haritasının da bir parçasını oluşturduğu, ilk haritadan daha büyük ölçekli ve gelişmiş olan ikinci haritası, teknik olarak döneminin en ileri örneğidir

Osmanlı Donanması ’ndaki son yıllarını güney sularında devlet için çalışarak geçiren Piri Reis, bu dönemde, Hint Kaptanlığı yaptı, Umman Denizi, Kızıl Deniz ve Basra Körfezi'ndeki deniz görevlerinde bulundu

Portekiz'lilerin Aden'i alması üzerine, Süveyş'teki Osmanlı donanmasına kaptan olan atanan Piri Reis, 26 Şubat 1548'de Aden'i geri aldı 1552'de manâlı bir Portekiz üssü olan Maskat'ı ve gerisinde Kişm Adası'nı alarak Hürmüz Kalesi'ni kuşatan ve Portekiz'lilerin Basra Körfezi'ni kapatmak istedikleri haberini almasının arkasından kuzeye yönelen Piri Reis, Katar Yarımadası'na ve Bahreyn Adası'na baskın oldu

Osmanlı donanmasında yaptığı son devir, acı olaylarla biten Mısır Kaptanlığı olan Piri Reis, 1552'de çıktığı ikinci seferin sonunda durulan Basra'da, tamire ve dinlenmeye yoksul donanmayı bırakıp ganimet yüklü üç gemi ile Mısır'a döndüğü için, hapsedildi Donanmayı Basra'da bırakan, Basra valisi Kubat Paşa'ya ganimetten istediği haracı vermeyen ve 1554'te, Mısır Beylerbeyi Mehmet Paşa tarafından, hizmette hata gerekçesiyle suçlanmasının ardındaki Kahire'de idam edilen Piri Reis geride, tarihçilerce döneme damgasını vurduğu düşünülen iki dünya haritası ve modern denizciliğin birincil manâlı yapıtlarından biri olarak tanımlanan, Kitabı Bahriye adlı eserini bıraktı *