Polonya Sinemasından Mutlaka Görmeniz Gereken Başyapıt Niteliğindeki 20 Yapım

Avrupa sinemasının en kendine has örneklerinden kimilerini veren Polonya sinemasından birbirinden özgün 20 sineması sizin için derledik. Âlâ okumalar!


1. Córki dancingu (2015)



Varşova'da bir kabareye bir çift denizkızı kızkardeşi kabul edilir. Tıpkı vakitte vampir olan denizkızı kız kardeşlerden biri insanlarda sevgiyi ararken, oburu kentin insanlarını yemek istemektedir.Agnieszka Smoczynska'nın yönettiği ve  Robert Bolesto'nun yazdığı sinemanın başrollerinde Marta Mazurek, Michalina Olszanska ve Kinga Preis yer alıyor.

IMDb: 6,3

2. Katyn (2007)



1939'da Polonya'nın yetenekli erkekleri, mühendisler, mimarlar, öğretmenler, sanatkarlar üzere toplumun yetişmiş kademesini temsil eden aydınları, işçileri cepheye yollanır. Savaşta zeka ve el hüneri gerektirecek konumlarda vazife almayı beklerken, uçsuz bucaksız üzere görünen Katin Ormanı'nda aç ve çaresiz kalırlar. Ancak kendilerini bekleyen temel felaket düşman ile yapılan savaştan da acımasızdır... İkinci Dünya Savaşı sırasında, Polonya'nın Rusya hududunda Katin Ormanı'nda yaşanan büyük katliamı, mühendis bir askerin ferdî öyküsü üzerinden ele alan sinemam direktörlüğünü Polonyalı usta sinemacı Andrzej Wajda üstleniyor.

IMDb: 7

3. Sala samobójców. Hejter (2020)



Hukuk öğrencisi olan Tomasz Giemza, kalbini genç bir kız olan Gabi’ye kaptırır. Gabi’nin dikkatini çekmeye çalışan Tomasz, birebir vakitte ailesinin hürmetini kazanmak için de gayretler. Bu sırada Tomasz, tanınan olan fakat ahlaki açıdan kuşkulu tekniklerle çalışan bir PR ajansında iş bulur. Bu sayede Gabi’yi etkilemeyi umut eden genç adam, kısa müddette işinde hayli başarılı olduğunu ispatlar. Toplumsal medya karalama taktiklerinin karanlık dünyasında başarıyı yakalayan Tomasz, bir mühlet sonra işin olumsuz sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalır.

IMDb: 7,1

4. Ucieczka z kina 'Wolnosc' (1990)



Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla gayretinin öyküsünü anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir periyodun sonu hakkında şiirsel bir hiciv, hem de insanlığa dair kozmik bir masal.

IMDb: 7,2

5. In Darkness (2011)



Kimsenin kimseye güvenmediği, yoksulların kendilerinden daha yoksullardan çalarak hayat çabası verdiği Nazi işgali altındaki Polonya kenti Lvov'da, lağım personelliği ve küçük çapta hırsızlıklar ile ailesine bakmaya çalışan Leopold Socha'nın kıssası Karanlıkta Kalanlar.Getto'nun basılması sonucu lağıma sığınmaktan diğer dermanları olmayan bir küme Yahudi'yi fiyat karşılığı saklamayı kabul eden Socha, içinden çıkılması güç bir riske girmektedir. 14 ay boyunca hayatta kalma uğraşı veren beşerler ve onları saklamak ile ele vermek ortasında gidip gelen Socha'nın hayat çabalarını anlatan Karanlıkta Kalanlar, Agnieszka Holland'ın Oscar adayı olan sineması.

IMDb: 7,3

6. Na srebrnym globie (1988)



Polonyalı usta direktör Andrzej Zulawski’nin yasaklanan ve yıllar uzunluğu tamamlanamayan sineması, yeni bir medeniyet kurmak için dünyayı terk eden bir küme astronotun öyküsünü anlatıyor. Jerzy Zulawski'nin kitabından Andrzej Zulawski tarafından senaryoya uyarlanan farklı bilim-kurgunun başrollerinde ise Andrzej Seweryn, Jerzy Trela, Iwona Bielska, Grazyna Dylag ve Waldemar Kownacki yer alıyor.

IMDb: 7,3

7. Ida (2013)



1960'lı yılların Polonya'sında geçen öykü, inanç ve din kavramlarını tutkuyla keşfeden ve kendini Allah'a adayarak rahibe olmaya karar veren Anna'nın öyküsünü ele alıyor. Genç bayan, yıllardır hazırlığını yaptığı rahibelik yemini etmeye çok az bir mühlet kala ailesiyle ilgili büyük bir sırra vakıf olur. Polonya'daki Nazı İstilası sırasında tüm ailesini kaybeden Anna, modülleri birleştirip yıllardır kurduğu hayalin sona erişine şahit olur. İnandığı ve savaştığı kıymetler bilmediği geçmişinin ortaya çıkmasıyla değişime uğradığında, Anna kendini büyük bir boşluğun tam ortasında bulur.

IMDb: 7,4

8. Noce i dnie (1975)



1976 yılında düzenlenen Oscar ödüllerinde En Uygun Yabancı Sinema kolunda aday gösterilen sinema, Niechic ailesinin yıllara yayılan hüzünlü ve epik öyküsünü bahis ediniyor.

IMDb: 7,4

9. Czlowiek z zelaza (1981)



Mermer Adam'ın devamı niteliğindeki Demir Adam'da Mateusz Birkut'un oğlu Maciek Tomcyk'in (Jerzy Radziwiłowicz) kıssası ön plana alınıyor. Gdańsk Tersanesi'nde kaynakçı olarak çalışan Tomczyk'in 1980 tersane grevlerinde ön saflarda yer alması üzerine, bâtın servisler tarafından radyo editörü Winkel (Marian Opania), Tomczyk'le ilgili prestij zedeleyici bir haber yapmakla görevlendirilir. Lakin Tomczyk'i tanıyan beşerlerle yaptığı görüşmeler, Winkel'in mevzuyla ilgili fikirlerini değiştirecektir.

IMDb: 7,4

10. Nóz w wodzie (1962)



Polonya’nın çıkardığı en büyük direktörlerden biri olan Roman Polanski’nin filmografisindeki Polonya imali tek sinema olan Knife in the Water, bir tekne seyahatine çıkmak üzere yola çıkan bir çift ve davet ettikleri gizemli yabancıdan oluşan bir üçlü ortasında oluşan tansiyonlu ortamı merkezine alıyor. İki erkek ve bir bayan ortasında meydana gelen bu cinsel tansiyonu yüksek atmosfer, bir ucu karakterler ortasındaki sınıfsal çatışmalara öbür ucu ise yüksek egoların savaş alanına dönen güç şovlarına varan bir skalada kendine has bu üç karakterin nabzını tutuyor.Gösterildiği sene En Düzgün Yabancı Sinema kısmında Oscar adaylığı bulunan sinemanın, Roman Polanski’nin istikrarlı mesleğinde çok özel bir yerde konumlandığı aşikâr.

IMDb: 7,5

11. Sanatorium pod Klepsydra (1973)



Hayranları ortasında David Lynch, Francis Ford Coppola ve Quay kardeşler üzere isimler bulunan Polonyalı direktör Wojciech Has hâlâ şiddetle keşfedilmeyi bekleyen usta bir direktör. Direktörün 1973 imali fantastik ve gerçeküstü sinemanın nadide örneklerinden biri sayılan sineması S’anatorium pod klepsydra / The Hourglass Sanatorium’ kısım kapsamında izleyiciyle buluşacak yapıtlardan. Vaktinde Polonya’dan yurtdışına çıkarılması yasaklanan The Hourglass Sanatorium, gizlice gönderilen kopyasıyla 1973’te Cannes’da gösterildi ve Heyet Özel Mükafatı kazandı. 2000’lerde kopyası Martin Scorsese sayesinde restore edilen sinemayla ilgili olarak Variety’nin efsane eleştirmeni Derek Elley, “Akıllara sakinlik veren bir çalışma, Mahler’in bütün senfonilerinin bir ortaya toplanmasının sinematografik muadili” diyor. Sinema, babasını ziyaret etmek üzere sanatoryuma giden bir adamın oda oda gezerken karşılaştığı tuhaf karakterleri, gerçeklikle hayal dünyasını birleştiren anıları, hezeyanları, Polonya’nın geçmişinden imgeler ve sıra dışı müzik bandıyla eşsiz bir sinemasal tecrübe sunuyor.

IMDb: 7,6

12. Zimna wojna (2018)



Soğuk Savaş, birbirinden büsbütün farklı farklı karakterlere sahip bir bayan ve bir erkek ortasındaki tutkulu ancak imkansız bir aşkın hikayesini anlatıyor. Zula ve Wiktor birbirinden büsbütün farklı karakterlere sahip olan iki aşıktır. Her ne kadar birbirleriyle anlaşamayacak tipler olsalar da mukadderat onların yollarını ayrılmayacak formda birbirine bağlar. Soğuk Savaş sırasında Polonya’dan Berlin’e, Yugoslavya’dan Paris’in gece kulüplerine uzanan sinemada, siyasi görüş, karakter ve yazgının cilvesiyle savrulan Zula ve Wiktor’un tutkulu aşkı ele alınıyor. Romantik dram sineması Soğuk Savaş'ın direktörlüğünü Ida, Aşk Yazım ve Gizemli Bayan sinemalarının direktörü Pawel Pawlikowski üstleniyor. Joanna Kulig, Tomasz Kot, Borys Szyc ve Agata Kulesza üzere isimleri takımında bulunduran sinema, 2018 Cannes Sinema Şenliği'nden En Düzgün Direktör mükafatı ile döndü.

IMDb: 7,6

13. Potop (1974)



17. yüzyılda İsveç, Litvanya, Polonya ortasındaki savaşları, barışları, bağları anlatan bu tarihi drama; En Uygun Yabancı Sinema kısmında Oscar adayı olmuştu.

IMDb: 7,7

14. Boze Cialo (2020)



Corpus Christi, rahip olmak isteyen bir gencin ömrüne odaklanıyor. 20 yaşındaki Daniel, rahip olmayı isteyen bir gençtir. Lakin Daniel’in sabıka kaydının olması, onun rahip olmasına mahzur olur. Daniel, kurallı tahliye edilip, özgürlüğüne kavuşmasının akabinde, küçük bir kasabada bulunan bir marangoz atölyesine çalışmaya gönderilir. Hayalinden vazgeçmeye niyeti olmayan Daniel, kasabaya rahip kıyafetleri giyip masraf. Bu sırada meydana gelen bir karışıklık, Daniel’in bir anda kendisini kasabanın vaizi olarak bulmasına neden olur.

IMDb: 7,7

15. Popiól i diament (1958)



Yıl 1945. İkinci Dünya Savaşı'nın bitimi, Polonya. Direnişçiler ortasında yer alan Maciek'e sıkıntı bir misyon düşer. Szczuka'yı öldürmesi gerekmektedir. Aslında daha evvelkilerin yanında bu vazifenin de pek bir zorluğu yoktur. Ancak Szczuka onun eski bir arkadaşıdır. Maciek, bu durumda epeyce riskli bir karar alır...

IMDb: 7,8

16. Czlowiek z marmuru (1977)



Woody Allen’ın Kahire’nin Mor Gülü isimli sinemasının 1980’lerin sonunda komünist rejimin sona ermekte olduğu Polonya’ya uyarlanması olan bu sinema, taşralı bir sinema eleştirmeninin ve onun isyankâr bir küme oyuncuyla gayretinin kıssasını anlatıyor. “Özgürlük” sinemasında Gün Ağarırken isimli sinemanın gösterimi sırasında perdedeki oyuncular greve gidiyor, rollerini bırakıyor ve özgürlük istiyorlar, seyircilerden taleplerde bulunuyorlar. Sansür memuru durumu denetim altına alamayınca üst seviye parti yetkilileri çağırılıyor. Bu sinema, yapıldığı on yıldaki en özgün Polonya sinemalarından biri; hem baskıcı bir periyodun sonu hakkında şiirsel bir hiciv, hem de insanlığa dair üniversal bir masal.

IMDb: 7,8

17. Amator (1979)



Dünya sinemasının değerli direktörlerinden biri olan Krzysztof Kieslowski’nin vizöründen Moskova Memleketler arası Sinema Şenliği Büyük Mükafatı ve Fibresci’ye layık görülen “Amatör” isimli sinema ekrana geliyor. Üretimde Jerzy Stuhr ve Tadeusz Huk rol alıyor. Sıradan bir personel olan Filip, birinci çocuğunun doğumu öncesinde onu sinemaya çekebilmek için bir kamera alır. Fakat bir mühlet sonra bu kamera hayatını değiştirir. Kendini sinema çekmenin büyüsüne kaptıran Filip, kısa müddette muvaffakiyet ve ün kazanır, ancak elindekileri de yavaş yavaş kaybetmeye başlar…

IMDb: 7,9

18. Krótki sinema o zabijaniu (1988)



Toplumdan son derece kopuk bir hayat süren Jacek, beşerlerle irtibat kurmakta zorlanan bir insandır. Bir gün bindiği bir taksinin sürücüsünü öldürür ve yakalanarak mahkemeye çıkartılır.

Görünüşte, cinayeti büsbütün sebepsiz yere işlemiştir. Lehine olabilecek de tek bir kanıt dahi yoktur. Avukatlık dokümanını yeni kazanmış idealist avukat Piotr, bütün bu aleyhte durumlara karşın Jacek’in savunmasını üstlenir. İdealizm mi gerçekler mi galip gelecektir? Tüm yaşananlar sonucunda, ’soğukkanlı bir halde idam buyruğu veren sistemin de, sıradan katillerden bir farkı var mı?’ sorusu tüm yükü ile ortada durmaktadır.

Polonya’nın ve dünya sinema tarihinin en usta sinemacılarından olan Krzysztof Kieslowski’nin en unutulmaz sinemalarından olan A Short Sinema About Killing, aşk üzerine olan çalışması A Short Sinema About Love ile art geriye çekildi. On Emir’den hareketle yola çıktığı on kısa sinemasından ("Dekalog") ikisini bu formda uzun metrajlı olarak sinemalaştıran direktör, bu sineması ile yalnızca vefatı değil, toplumsal pahaları de sorguluyor.

IMDb: 8,1

19. Krótki sinema o milosci (1988)



Tomek, hayatını postanede çalışarak kazanan genç bir posta memurudur. Epey sıradan ve sade yansıyan hayatının derinliklerinde ise epeyce girdaplı ve takıntılı bir ruh durumu vardır. Karşı binasından komşu olduğu Magda'ya derin ve takıntılı bir aşk besleyen Tomek, bayanın hayatına dair her şeyi en ince ayrıntısına kadar bilmektedir. Bir gün Magda'ya ilan-ı aşk eder lakin alacağı yanıt onu hayli üzecektir.Kieslowski'nin kısa filmografisinin en değerli noktalarından biri olan Aşk Üzerine Kısa Bir Sinema direktörün derin aşk tanımlamasına dikkat çekiyor.

IMDb: 8,2

20. Dekalog (1989-1990)



Polonya sinemasının en ünlü direktörlerinden olan Kieslowski'nin değerli yapıtlarından olan Dekalog, Musevi inancındaki birinci 10 Emir'e tekabül eden, 10 orta metrajlı sinemanın bir ortaya gelmesiyle oluşmuş muazzam bir çalışmadır. İlah katından gelen ve maksadı toplumun temel nizam pratiklerini kurmak olan 10 Buyruğu Kieslowski, 55 dakikalık 10 farklı sinemada, farklı insan hikayeleriyle ele alır. Dini anlatımın her hangi bir halde su yüzüne çıkmadan art planda, alt metin olarak kaldığı sinemalar, 20yy.'daki bireyin ve bireyselleşmenin, ferdî ahlâk çıtasında geldiği noktayı irdeler.Kieslowski daha sonra bu sinemalardan ikisine ek çekimler yaparak (yine listemizde yer alan) "Aşk Üzerine Kısa Bir Film" ve "Öldürmek Üzerine Kısa Bir Film" isimli iki uzun metraja daha imza atmıştır.

IMDb: 9