Bu sendromu deneyimleyen şahısların adet öncesi periyotları birçok vakit güç geçer. Zira bu sendrom, bayanların bazen depresif hissetmesine ve gündelik işlerinde zorlanmasına neden olabilir. Belki okuyucularımız ortasında da bu sıkıntıdan muzdarip olan birçok kişi vardır. Birçok vakit bu sendromun, fizyolojik tesirlerine yoğunlaşıldığı için psikolojik etkileri es geçilir.
Konuyla ilgili danıştığım Klinik Psikolog Kemale Günhan'ın 'İlişki Doyumu ve Premenstrual Farkındalığın Premenstrual Sendrom ile Alakasının İncelenmesi' başlıklı bir tezi de bulunuyor. Tez yayıma açık değil lakin merak etmeyin yazının sonunda link verdiğimiz toplumsal medya hesabından uzmanımıza ulaşıp hususla ilgili merak ettiğiniz ayrıntıları sorabileceksiniz. İşte Kemale Günhan'ın yanıtları...
Kadınların, menstrüasyon yani adet devri başlamadan, ortalama 3 ile 5 gün öncesi yaşadığı değişimler premenstrual tecrübelerdir.
Bu değişimler bayanın vücudu, hisleri yahut zihinsel süreçleri ile ilgili olabilir. Fizikî değişimler; ödem, göğüslerde şişme, akne artışı, eklem ve kaslarda ağrı üzere belirtilerdir. Duygusal ve zihinsel belirtiler ise duygu dalgalanmaları, unutkanlık, dalgınlık, yorgunluk hissi üzere belirtilerdir. Hem dünyada hem ülkemizde yapılan araştırmalar, bayanların %80’inin bu değişimleri sıkıntı vermeyecek derecede yaşadığını göstermektedir.
Premenstrual sendrom (PMS) ise adet öncesi periyotta yaşanan bu tecrübelerin daha zahmet verici olan belirtilerini kapsıyor.
Örneğin, adet öncesi iştahlanma, şişkinlik, yorgunluk üzere belirtiler doğal olarak yaşanırken; PMS’yi deneyimleyen kadın belirtilerini günlük işlerindeki randımanı azaltacak derecede ağrılı yaşayabilir. PMS, kadının işine ve okuluna odaklanmakta zorlanmasına yol açabilir. Ayrıyeten toplumsal alandan çekilme (soyutlanma), yakın ilgilerde ağır hisler hissetme gerçekleşir ve bu durum kişinin çevresi ile bağlantısını bozabilir.
PMS belirtileri, her bayanda farklı deneyimlenmektedir. Bireyde, bir yıl içinde çok kere tekrarlanan ve en az beş biçimde görülen (DSM-5 / Mental bozuklukların tanısal ve istatistiksel el kitabının beşinci baskısına göre) belirtiler, bazen her ay tıpkı formda ortaya çıkmayabilir. Yani şöyle: Birtakım kadınlarda fizikî belirtiler ağır olarak yaşanırken, birtakım bayanlarda duygusal dalgalanmalar daha ağır yaşanıyor.
Premenstrual belirtilerin gelişmesi için yumurtlamanın gerçekleşmesi koşuldur.
PMS'nin neden olduğu konusunda kesin bir sonuca varılmamış olsa da birtakım teorilere nazaran bu durum hormonlar ve nörotransmitterlerden (nöronlar ortasında irtibat sağlayan kimyasallar) kaynaklanıyor. Kadınlarda yumurtalık hormonları olan östrojenin ve progesteronun, merkezi hudut sistemini tetikleyerek PMS tablosunu ortaya çıkardığı düşünülüyor. Biyolojik kaynaklı bu gelişim, bayan vücudunda seratonin düşüşüne ayrıyeten da mineral ve vitamin yetersizliklerine neden oluyor.
Bu sendrom, toplumda bayanın haksız yere etiketlenmesine de yol açabiliyor.
Mesela romantik münasebet içindeki bir bayan bu tecrübesi yaşıyorsa ve münasebetinde bir sorun varsa o sorunu çözmek için karşı tarafla konuşmak istediğinde, bayan premenstrual periyotta olduğu için sözleri, yersiz şikâyetler yahut his yoğunluğu olarak değerlendirilebiliyor. Ayrıyeten, bu sendrom bazen bayanın işinden yahut okulundan müsaade istemesine, bu nedenle performansına orta vermesine yol açıyor. Bu sefer bu müsaadelerin, bayanın hakkı olup olmadığı tartışılmaya başlıyor.
Hatta enteresan bir bilgi vermek gerekirse; birtakım ülkelerde kazaya yahut suça karışmış bayanın, PMS devrinde olup olmadığı dikkate alınarak yargılandığını, cezada indirimler aldığını biliyoruz. Ek olarak, birbirine emtapiyle yaklaşan çiftlerin bu sendromun yarattığı ruhsal süreci daha yumuşak yönetebildiğine dair araştırmalar da var olağan.
Benim yürüttüğüm “İlişki Doyumu ve Premenstrual Farkındalığın Premenstrual Sendrom ile Bağlantısının İncelenmesi” isimli araştırmada, evlilik alakası içindeki doyumu yüksek olan bayanların yaşadığı sendromun şiddetinin daha düşük olduğu gözlemlenmiştir. Genel olarak görünen o ki sosyal etraf, bu durumu yaşayan bireydeki fiziksel ve zihinsel değişimleri doğal formda karşıladığında ve işbirliği kurmaya açık olduğunda sendromun etkisi azalıyor. Yani bu durumu deneyimleyen şahısların etraflarıyla olan münasebetleri çok değerli.
Cinsel kimliğin ve cinselliğin konuşulmasının, utancı uyandırdığı toplumlarda PMS’ye bağlı tecrübelerin farkına varmak, bunları açıklamak ve pahalandırmak zordur.
Örneğin, Asya ve Afrika ülkelerinde bu sendromun belirtilerinin doğal karşılandığı düşünülerek farkına varılmadan yaşandığı, bundan şikâyet edilmediği yahut tedaviye gerek duyulmadığı gözlemlenmiş. Ülkemizde de bayanların birçoklarının bunu yaşamasına karşın sıhhat kuruluşlarına başvurmadığı, sorunu ağrı kesici ilaç alarak geçiştirdiği görülüyor. Yani bahsin ruhsal istikametinin göz gerisi edildiğini söyleyebiliriz.
Mesela PMS idaresi dediğimiz bir program var. Bu programda psikologlardan, diyetisyenlerden ve kadın hastalıkları uzmanlarından oluşan sıhhat ekipleri kadınları yönlendiriyor, böylece önemli ölçüde sendromun şiddeti azaltılabiliyor. Bayandan yumuşak idmanlar yapması, tuz, karbonhidrat ve şekerden uzak durması, etrafındakiler ile olumlu ve destekleyici ilgiler içinde bulunması isteniyor.
Ayrıca ruhsal açıdan kişinin hislerini ve fikirlerini daha rahat tabir etmesi, ağrı–bedensel yorgunluklar sırasında dinlenip kendine vakit ayırması, masaj ve aromaterapiden takviye alması da teklifler ortasında. Bireyler, hayat şartlarının müsaade verdiği ölçüde bu dayanaklardan ve davranış değişikliklerinden yararlanabilirlerse hem ruhsal hem de fizikî olarak daha sağlıklı olurlar. Böylelikle bu süreci rahatlıklar yönetebilecek hale gelirler.
Kemale Günhan'ı toplumsal medyadan takip etmek için: Instagram