Projeksiyon Aleti nedir
Projeksiyon Aleti ne işe yarar,
Projeksiyon Aleti nasıl kullanılır
Projeksiyon Aletinde Ne Tur Mercek Kulanılır
Buyutec, İnce kenarlı mercek kullanarak cisimleri buyutmeye yarayan arac Buyetecler, ışığın kırılma ozelliklerinden yararlanırlarCoklukla kucuk cisimleri daha buyuk gorebilmek icin, bu cisimlerle goz arasına konan yakınsak mercek, pertavız Buyuteclerde odak uzaklıkları kucuktur İncelenecek cisim buyutec ile bunun odaklarından birisi arasına yerleştirilir; obur odak tarafına da gozleyicinin gozu gelir Boylece cismin zahiri, buyuk ve doğru bir goruntusu gorulmuş olur
Mikroskop, cıplak gozle gorulemeyecek kadar kucuk cisimlerin birkac ceşit mercek yardımıyla buyutulerek goruntusunun incelenmesini sağlayan bir aletdir
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir
Durbun, uzaktaki cisimleri buyuterek daha yakından gorebilmeyi sağlayan optik alet İnce kenarlı mercekten yapılırUzaktaki cisimleri cok rahat goruruz
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek birarada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercek, ortak bir eksene sahip iki kırıcı yuzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam, kuvars veya ışık kırıcı herhangi bir maddeden saydam maddelerden yapılan optik alettir Mercekler icinden gecen ışınların yonunu değiştiren camlardır Mercek icinden gecen ışınlar birbirine yaklaştığında cismin goruntusu buyur ( Buyutec ), ışınlar birbirinde uzaklaştığında ise cismin goruntusu kuculur
Merceklerin iki yuzu kuresel ( dışbukey convex veya icbukey concav ) veya bir yuzu kuresel diğer yuzu duz olanları vardır
Cismin goruntusunden yansıyan ışınlar mercekten gectiğinde bir odak noktasına itilir Bu teori kullanılarak goruntu uzerinde gozlemler yapmak amacıyla teleskop, durbun, mikroskop gibi araclar, kaydetmek amacıyla lensler ve objektifler, gorme hatalarını gidermek icin gozluklerde mercekler kullanılmaktadır
Optik bilimi ışık ışınlarının bir ortamdan başka bir ortama gecerken kırılması olgusuna dayanır Cinliler daha İS X Yuzyılda, bukey yuzeyli cam parcalarının yani merceklerin ışığı nasıl kırdığını biliyorlardı Avrupa'da XIII Ve XIV Yuzyıllarda merceklerin ozellikleri gorme bozukluklarını duzeltme amacıyla kullanılmaya başlandı ve gozlukler ortaya cıktı Daha sonraları makyaj yapmada ve sac taramada yardımcı bir arac olarak kullanılmak icin parlak metalden aynalar yapıldı Ama cok kucuk şeyleri buyutmeyi ve uzaktaki nesneleri daha belirgin bir goruş odağına getirmeyi sağlayan daha guclu optik aletlerin yapımı, ancak XVII yuzyılda gercekleştirilebildi Bu donemin onemli gelişmeleri arasında yuzyılın başlarında ortaya cıkan teleskop ile 1650'ye doğru icat edilen mikroskop sayılabilir
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek bir arada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli goruntusunu verirler Bu goruntu, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha buyuk veya kucuk, gercek veya zahiri (gorunen) olabilir
Bir merceği sınırlayan yuzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini (optik eksen) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:
İnce kenarlı mercek
Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan mercektir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı icin bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplarlar Bu nokta merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur
İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin goruntuleri daima, gercek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin goruntuleri ise daima duz, zahiri ve cisimden buyuktur
Kalın kenarlı mercek
Kalın kenarlı mercek, ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı icin kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği goruntu daima duz, zahiri ve cisimden kucuktur
Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gucu denir Bu guc, kırıcılık gucudur Merceğin odak uzaklığı ne kadar kucukse gucu veya yakınsaması o kadar buyuk olur
Augustin Jean FRESNEL
Işığın capraz hareketlerle ilerlediği fikrinden yola cıkarak, 1815 yılında ışık hareketlerini inceledi Işık dalgalarının hem uzunlamasına hem de enlemesine olmak uzere yatay ve dikey her duzlemde ayrıca her acıda hareket ettiklerini ileri surdu
Fransız fizikci Augustin Fresnel tarafından geliştirilen Fresnel Lensin en onemli ozelliği ışık kaynağından değişik yonlerde gelen ışınları, tek bir doğrultuda gecirmesidir Bu sayede ışığın yonu kontrol altına alınmaktadır İlk zamanlar bu buluş deniz fenerlerinde kullanıldı Elektriğin olmadığı donemlerde duşuk ışık şiddeti veren lambalar, fresnel mercekler sayesinde uzaklardan gorulebilmekteydi
Bu lensin en onemli ozelliği ışık kaynağından değişik yonlerde gelen ışınları, tek bir doğrultuda gecirmesidir
Bu sayede ışığın yonu kontrol altına alınmaktadır İlk zamanlar bu buluş deniz fenerlerinde kullanılmıştır Elektriğin olmadığı donemlerde duşuk ışık şiddeti veren lambalar, fresnel mercekler sayesinde uzaklardan gorulebilmekteydi
Fresnel lensler daha sonra ışık veren bir cok kaynağın onunde kullanılmaya başlandı Fenerler, gaz lambaları fresnel lenslerden yapılmaya başlandı Fresnel lenslerin ters kullanımında ışık kaynağından gelen ışığın bir noktada toplanması teorisiyle kullanım alanları arttı Gunumuzde kullanılan profesyonel projektorler fresnel lens kullanmaktadır Frensel lensler gunumuzde, Televizyon ve Monitor gibi kaynaklardan gelen goruntuyu buyuterek dev ekran boyutlarında duvara veya perdeye yansıtmada dahil bir cok alanda kullanılmaktadır
MERCEKLER ve KULLANILABİLEN ALANLAR
()Miyop
Miyop bir gozun onarka capı normalden uzun olduğundan, goz merceği belirli bir uzaklığın otesindeki nesneleri ağ tabakada odaklayamazİcbukey(Konkav) mercekler miyop tedavisinde kullanılır
(+)Hipermetrop
Hipermetroplarda ise gozun onarka capı normalden kısadır Goz merceği yakındaki nesnelerin goruntulerini ağtabakanın uzerine duşurecek kadar eğriliğini değiştiremez Boylece, goruntu ağ tabakanın arkasında oluşur Yakınsak mercekle, kırılma derecesi artan ışınların toplanacağı odak uzaklığı kısalır ve goruntu ağ tabakanın uzerine duşerTedavisinde dışbukey(Konveks) mercekler kullanılır
(,+)Astigmat(,+)
Saydam tabaka eğriliğinin duzensizliğine bağlı bir gorme kusuru olan astigmatlığın duzeltilmesinde silindirik mercekler kullanılırAstigmatlıkta,saydam tabaka uzerinde birbirini dik olarak kestiği varsayılan iki eksenin eğriliği birbirinden farklıdır Boylelikle paralel iki ışık demeti, merceğin odağında bir nokta değil, cizgi oluşturur Bu ise goruntunun bozulmasına yol acar Silindirik mercekler bu iki eksende eğrilik farkını, her eksen icin farklı gucte kırarak ortadan kaldırır Bazı durumlarda,merceklerin guneş gozluğu işlevi de gorerek goze gelen ışınları suzmesi istenirBu amaca uygun ceşitli renkli mercekler vardırBunlar,ışık tayfının butun dalga butun dalga boylarını belirli olcude emerek ışık şiddetini azaltabilirTayftaki ışınların bir bolumunu gecirmeyen renkli merceklerde vardırBazı mercekler ise morotesi ışınları emerKayakcılar,morotesi ışınların zararlı etkisini onlemek icin bu mercekleri kullanır
Mikroskop
Galilei teleskoptan daha kucuk olculerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek occhialinoadını verdiği mikroskobu yaptı 1619 1624 yılları arasında bu aletten cok sayıda uretti
Teleskop
Aslında mercekleri kullanarak uzağı goren aletler Galilei'den daha once yapılmıştı Ancak bu aletleri, yıldızları ve gezegenleri inceleyecek kadar guclu hale getiren o oldu Silindirin goz dayanan kısmına ve diğer ucuna mercekler yerleştiren Galilei teleskopu bulmuş oldu 1609 yılında yaptığı teleskopla bircok astronomik gozlem gercekleştirdi Bunların arasında Ay'ın yuzeyindeki kraterlerin ilk kez tespit edilmesi de vardı
Buyutec, İnce kenarlı mercek kullanarak cisimleri buyutmeye yarayan arac Buyetecler, ışığın kırılma ozelliklerinden yararlanırlarCoklukla kucuk cisimleri daha buyuk gorebilmek icin, bu cisimlerle goz arasına konan yakınsak mercek, pertavız Buyuteclerde odak uzaklıkları kucuktur İncelenecek cisim buyutec ile bunun odaklarından birisi arasına yerleştirilir; obur odak tarafına da gozleyicinin gozu gelir Boylece cismin zahiri, buyuk ve doğru bir goruntusu gorulmuş olur
Mikroskop, cıplak gozle gorulemeyecek kadar kucuk cisimlerin birkac ceşit mercek yardımıyla buyutulerek goruntusunun incelenmesini sağlayan bir aletdir
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir
Durbun, uzaktaki cisimleri buyuterek daha yakından gorebilmeyi sağlayan optik alet İnce kenarlı mercekten yapılırUzaktaki cisimleri cok rahat goruruz
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek birarada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mikroskop objektifleri: Bu tip mercekler kucuk cisimleri buyutmek gayesiyle kullanılır Odak uzaklıkları genellikle 2 ila 4,8 mm arasında değişir Buyutme kapasitesi 1000 ila 5000 arasındadır
Teleskop objektifleri: Teleskop objektifleri uzak mesafedeki cisimleri incelemek gayesiyle kullanılır Bu mercekler buyuk caplara ve odak uzaklıklarına sahiptir Teleskop merceklerinde kurevi, koma, kromatik kusurlar duzeltilebilir Fakat astigmatik ve alan eğriliği genellikle duzeltilemez Burada mercekler buyuk olduğundan 50 cm veya daha fazla kromatik kusur ortaya cıkar, bunu da duzeltmek imkansızdır
Periskop: Genellikle denizaltında kullanılan turu en cok bilinenidir Fakat diğer endustri dallarında da kullanılır
Kamera objektifleri: Genellikle fotoğraf makinalarında ve televizyon kameralarında kullanılır Cisimlerin goruntulerini bir film uzerine duşurmeye yararlar
Gozlukler: Goz kusurlarını gidermek icin kullanılan mercek turleridir
Aydınlatma mercekleri: Genellikle ışığı toplamak ve odaklamak gayesiyle kullanılır Projektorlerde ve mikroskopların aydınlatılmasında bu tur mercekler kullanılır
Mercekler , Ceşitleri ve Kullanım Alanları
Mercek, ortak bir eksene sahip iki kırıcı yuzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam, kuvars veya ışık
kırıcı herhangi bir maddeden saydam maddelerden yapılan optik alettir Mercekler icinden gecen ışınların yonunu değiştiren camlardır Mercek icinden gecen ışınlar birbirine yaklaştığında cismin goruntusu buyur ( Buyutec ), ışınlar birbirinde uzaklaştığında ise cismin goruntusu kuculur
Merceklerin iki yuzu kuresel ( dışbukey convex veya icbukey concav ) veya bir yuzu kuresel diğer yuzu duz olanları vardır
Cismin goruntusunden yansıyan ışınlar mercekten gectiğinde bir odak noktasına itilir Bu teori kullanılarak goruntu uzerinde gozlemler yapmak amacıyla teleskop, durbun, mikroskop gibi araclar, kaydetmek amacıyla lensler ve objektifler, gorme hatalarını gidermek icin gozluklerde mercekler kullanılmaktadır
Optik bilimi ışık ışınlarının bir ortamdan başka bir ortama gecerken kırılması olgusuna dayanır Cinliler daha İS X Yuzyılda, bukey yuzeyli cam parcalarının yani merceklerin ışığı nasıl kırdığını biliyorlardı Avrupa'da XIII Ve XIV Yuzyıllarda merceklerin ozellikleri gorme bozukluklarını duzeltme amacıyla kullanılmaya başlandı ve gozlukler ortaya cıktı Daha sonraları makyaj yapmada ve sac taramada yardımcı bir arac olarak kullanılmak icin parlak metalden aynalar yapıldı Ama cok kucuk şeyleri buyutmeyi ve uzaktaki nesneleri daha belirgin bir goruş odağına getirmeyi sağlayan daha guclu optik aletlerin yapımı, ancak XVII yuzyılda gercekleştirilebildi Bu donemin onemli gelişmeleri arasında yuzyılın başlarında ortaya cıkan teleskop ile 1650'ye doğru icat edilen mikroskop sayılabilir Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek bir arada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli goruntusunu verirler Bu goruntu, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha buyuk veya kucuk, gercek veya zahiri (gorunen) olabilir Bir merceği sınırlayan yuzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini (optik eksen) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:
İnce kenarlı mercek
Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan mercektir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı icin bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplarlar Bu nokta merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur
Bulunduğu ortama gore kırılma indisi n olan saydam maddeden yapılmış ve kuresel yuzeylerinin eğrilik yarıcapları R1 ve R1 olan bir merceğin odak uzaklığı f ile gosterilirse:
bağıntısı mevcuttur
Yarı caplar, konveks (tumsek dış bukey) yuzeyler icin pozitif, konkav (cukur icbukey) yuzeyler icin negatif alınır Şayet herhangi bir yuzey duzlemse yarıcapı sonsuz alınır Odak uzaklığı, ince kenarlı merceklerde pozitif, kalın kenarlarda ise negatif olarak hesaplara dahil edilir Cisim ve goruntuden gercek olanların uzaklığı pozitif, zahiri (gorunen) olanlarınki negatif alınır İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin goruntuleri daima, gercek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin goruntuleri ise daima duz, zahiri ve cisimden buyuktur
Kalın kenarlı mercek
Kalın kenarlı mercek, ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı icin kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği goruntu daima duz, zahiri ve cisimden kucuktur
Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gucu denir Bu guc, kırıcılık gucudur Merceğin odak uzaklığı ne kadar kucukse gucu veya yakınsaması o kadar buyuk olur
MERCEKLER ve KULLANILABİLEN ALANLAR
()Miyop
Miyop bir gozun onarka capı normalden uzun olduğundan, goz merceği belirli bir uzaklığın otesindeki nesneleri ağ tabakada odaklayamazİcbukey(Konkav) mercekler miyop tedavisinde kullanılır
(+)Hipermetrop
Hipermetroplarda ise gozun onarka capı normalden kısadır Goz merceği yakındaki nesnelerin goruntulerini ağtabakanın uzerine duşurecek kadar eğriliğini değiştiremez Boylece, goruntu ağ tabakanın arkasında oluşur Yakınsak mercekle, kırılma derecesi artan ışınların toplanacağı odak uzaklığı kısalır ve goruntu ağ tabakanın uzerine duşerTedavisinde dışbukey(Konveks) mercekler kullanılır
(,+)Astigmat(,+)
Saydam tabaka eğriliğinin duzensizliğine bağlı bir gorme kusuru olan astigmatlığın duzeltilmesinde silindirik mercekler kullanılırAstigmatlıkta,saydam tabaka uzerinde birbirini dik olarak kestiği varsayılan iki eksenin eğriliği birbirinden farklıdır Boylelikle paralel iki ışık demeti, merceğin odağında bir nokta değil, cizgi oluşturur Bu ise goruntunun bozulmasına yol acar Silindirik mercekler bu iki eksende eğrilik farkını, her eksen icin farklı gucte kırarak ortadan kaldırır Bazı durumlarda,merceklerin guneş gozluğu işlevi de gorerek goze gelen ışınları suzmesi istenirBu amaca uygun ceşitli renkli mercekler vardırBunlar,ışık tayfının butun dalga butun dalga boylarını belirli olcude emerek ışık şiddetini azaltabilirTayftaki ışınların bir bolumunu gecirmeyen renkli merceklerde vardırBazı mercekler ise morotesi ışınları emerKayakcılar,morotesi ışınların zararlı etkisini onlemek icin bu mercekleri kullanır Mikroskop
Galilei teleskoptan daha kucuk olculerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek occhialinoadını verdiği mikroskobu yaptı 1619 1624 yılları arasında bu aletten cok sayıda uretti
Teleskop
Aslında mercekleri kullanarak uzağı goren aletler Galilei'den daha once yapılmıştı Ancak bu aletleri, yıldızları ve gezegenleri inceleyecek kadar guclu hale getiren o oldu Silindirin goz dayanan kısmına ve diğer ucuna mercekler yerleştiren Galilei teleskopu bulmuş oldu 1609 yılında yaptığı teleskopla bircok astronomik gozlem gercekleştirdi Bunların arasında Ay'ın yuzeyindeki kraterlerin ilk kez tespit edilmesi de vardı
alıntı
Projeksiyon Aleti ne işe yarar,
Projeksiyon Aleti nasıl kullanılır
Projeksiyon Aletinde Ne Tur Mercek Kulanılır
Buyutec, İnce kenarlı mercek kullanarak cisimleri buyutmeye yarayan arac Buyetecler, ışığın kırılma ozelliklerinden yararlanırlarCoklukla kucuk cisimleri daha buyuk gorebilmek icin, bu cisimlerle goz arasına konan yakınsak mercek, pertavız Buyuteclerde odak uzaklıkları kucuktur İncelenecek cisim buyutec ile bunun odaklarından birisi arasına yerleştirilir; obur odak tarafına da gozleyicinin gozu gelir Boylece cismin zahiri, buyuk ve doğru bir goruntusu gorulmuş olur
Mikroskop, cıplak gozle gorulemeyecek kadar kucuk cisimlerin birkac ceşit mercek yardımıyla buyutulerek goruntusunun incelenmesini sağlayan bir aletdir
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir
Durbun, uzaktaki cisimleri buyuterek daha yakından gorebilmeyi sağlayan optik alet İnce kenarlı mercekten yapılırUzaktaki cisimleri cok rahat goruruz
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek birarada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercek, ortak bir eksene sahip iki kırıcı yuzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam, kuvars veya ışık kırıcı herhangi bir maddeden saydam maddelerden yapılan optik alettir Mercekler icinden gecen ışınların yonunu değiştiren camlardır Mercek icinden gecen ışınlar birbirine yaklaştığında cismin goruntusu buyur ( Buyutec ), ışınlar birbirinde uzaklaştığında ise cismin goruntusu kuculur
Merceklerin iki yuzu kuresel ( dışbukey convex veya icbukey concav ) veya bir yuzu kuresel diğer yuzu duz olanları vardır
Cismin goruntusunden yansıyan ışınlar mercekten gectiğinde bir odak noktasına itilir Bu teori kullanılarak goruntu uzerinde gozlemler yapmak amacıyla teleskop, durbun, mikroskop gibi araclar, kaydetmek amacıyla lensler ve objektifler, gorme hatalarını gidermek icin gozluklerde mercekler kullanılmaktadır
Optik bilimi ışık ışınlarının bir ortamdan başka bir ortama gecerken kırılması olgusuna dayanır Cinliler daha İS X Yuzyılda, bukey yuzeyli cam parcalarının yani merceklerin ışığı nasıl kırdığını biliyorlardı Avrupa'da XIII Ve XIV Yuzyıllarda merceklerin ozellikleri gorme bozukluklarını duzeltme amacıyla kullanılmaya başlandı ve gozlukler ortaya cıktı Daha sonraları makyaj yapmada ve sac taramada yardımcı bir arac olarak kullanılmak icin parlak metalden aynalar yapıldı Ama cok kucuk şeyleri buyutmeyi ve uzaktaki nesneleri daha belirgin bir goruş odağına getirmeyi sağlayan daha guclu optik aletlerin yapımı, ancak XVII yuzyılda gercekleştirilebildi Bu donemin onemli gelişmeleri arasında yuzyılın başlarında ortaya cıkan teleskop ile 1650'ye doğru icat edilen mikroskop sayılabilir
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek bir arada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli goruntusunu verirler Bu goruntu, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha buyuk veya kucuk, gercek veya zahiri (gorunen) olabilir
Bir merceği sınırlayan yuzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini (optik eksen) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:
İnce kenarlı mercek
Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan mercektir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı icin bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplarlar Bu nokta merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur
İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin goruntuleri daima, gercek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin goruntuleri ise daima duz, zahiri ve cisimden buyuktur
Kalın kenarlı mercek
Kalın kenarlı mercek, ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı icin kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği goruntu daima duz, zahiri ve cisimden kucuktur
Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gucu denir Bu guc, kırıcılık gucudur Merceğin odak uzaklığı ne kadar kucukse gucu veya yakınsaması o kadar buyuk olur
Augustin Jean FRESNEL
Işığın capraz hareketlerle ilerlediği fikrinden yola cıkarak, 1815 yılında ışık hareketlerini inceledi Işık dalgalarının hem uzunlamasına hem de enlemesine olmak uzere yatay ve dikey her duzlemde ayrıca her acıda hareket ettiklerini ileri surdu
Fransız fizikci Augustin Fresnel tarafından geliştirilen Fresnel Lensin en onemli ozelliği ışık kaynağından değişik yonlerde gelen ışınları, tek bir doğrultuda gecirmesidir Bu sayede ışığın yonu kontrol altına alınmaktadır İlk zamanlar bu buluş deniz fenerlerinde kullanıldı Elektriğin olmadığı donemlerde duşuk ışık şiddeti veren lambalar, fresnel mercekler sayesinde uzaklardan gorulebilmekteydi
Bu lensin en onemli ozelliği ışık kaynağından değişik yonlerde gelen ışınları, tek bir doğrultuda gecirmesidir
Bu sayede ışığın yonu kontrol altına alınmaktadır İlk zamanlar bu buluş deniz fenerlerinde kullanılmıştır Elektriğin olmadığı donemlerde duşuk ışık şiddeti veren lambalar, fresnel mercekler sayesinde uzaklardan gorulebilmekteydi
Fresnel lensler daha sonra ışık veren bir cok kaynağın onunde kullanılmaya başlandı Fenerler, gaz lambaları fresnel lenslerden yapılmaya başlandı Fresnel lenslerin ters kullanımında ışık kaynağından gelen ışığın bir noktada toplanması teorisiyle kullanım alanları arttı Gunumuzde kullanılan profesyonel projektorler fresnel lens kullanmaktadır Frensel lensler gunumuzde, Televizyon ve Monitor gibi kaynaklardan gelen goruntuyu buyuterek dev ekran boyutlarında duvara veya perdeye yansıtmada dahil bir cok alanda kullanılmaktadır
MERCEKLER ve KULLANILABİLEN ALANLAR
()Miyop
Miyop bir gozun onarka capı normalden uzun olduğundan, goz merceği belirli bir uzaklığın otesindeki nesneleri ağ tabakada odaklayamazİcbukey(Konkav) mercekler miyop tedavisinde kullanılır
(+)Hipermetrop
Hipermetroplarda ise gozun onarka capı normalden kısadır Goz merceği yakındaki nesnelerin goruntulerini ağtabakanın uzerine duşurecek kadar eğriliğini değiştiremez Boylece, goruntu ağ tabakanın arkasında oluşur Yakınsak mercekle, kırılma derecesi artan ışınların toplanacağı odak uzaklığı kısalır ve goruntu ağ tabakanın uzerine duşerTedavisinde dışbukey(Konveks) mercekler kullanılır
(,+)Astigmat(,+)
Saydam tabaka eğriliğinin duzensizliğine bağlı bir gorme kusuru olan astigmatlığın duzeltilmesinde silindirik mercekler kullanılırAstigmatlıkta,saydam tabaka uzerinde birbirini dik olarak kestiği varsayılan iki eksenin eğriliği birbirinden farklıdır Boylelikle paralel iki ışık demeti, merceğin odağında bir nokta değil, cizgi oluşturur Bu ise goruntunun bozulmasına yol acar Silindirik mercekler bu iki eksende eğrilik farkını, her eksen icin farklı gucte kırarak ortadan kaldırır Bazı durumlarda,merceklerin guneş gozluğu işlevi de gorerek goze gelen ışınları suzmesi istenirBu amaca uygun ceşitli renkli mercekler vardırBunlar,ışık tayfının butun dalga butun dalga boylarını belirli olcude emerek ışık şiddetini azaltabilirTayftaki ışınların bir bolumunu gecirmeyen renkli merceklerde vardırBazı mercekler ise morotesi ışınları emerKayakcılar,morotesi ışınların zararlı etkisini onlemek icin bu mercekleri kullanır
Mikroskop
Galilei teleskoptan daha kucuk olculerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek occhialinoadını verdiği mikroskobu yaptı 1619 1624 yılları arasında bu aletten cok sayıda uretti
Teleskop
Aslında mercekleri kullanarak uzağı goren aletler Galilei'den daha once yapılmıştı Ancak bu aletleri, yıldızları ve gezegenleri inceleyecek kadar guclu hale getiren o oldu Silindirin goz dayanan kısmına ve diğer ucuna mercekler yerleştiren Galilei teleskopu bulmuş oldu 1609 yılında yaptığı teleskopla bircok astronomik gozlem gercekleştirdi Bunların arasında Ay'ın yuzeyindeki kraterlerin ilk kez tespit edilmesi de vardı
Buyutec, İnce kenarlı mercek kullanarak cisimleri buyutmeye yarayan arac Buyetecler, ışığın kırılma ozelliklerinden yararlanırlarCoklukla kucuk cisimleri daha buyuk gorebilmek icin, bu cisimlerle goz arasına konan yakınsak mercek, pertavız Buyuteclerde odak uzaklıkları kucuktur İncelenecek cisim buyutec ile bunun odaklarından birisi arasına yerleştirilir; obur odak tarafına da gozleyicinin gozu gelir Boylece cismin zahiri, buyuk ve doğru bir goruntusu gorulmuş olur
Mikroskop, cıplak gozle gorulemeyecek kadar kucuk cisimlerin birkac ceşit mercek yardımıyla buyutulerek goruntusunun incelenmesini sağlayan bir aletdir
Teleskop yapı olarak objektif, okuler ve bu mercekleri muhafaza eden bir tupten meydana gelmiştir
Durbun, uzaktaki cisimleri buyuterek daha yakından gorebilmeyi sağlayan optik alet İnce kenarlı mercekten yapılırUzaktaki cisimleri cok rahat goruruz
Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek birarada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mikroskop objektifleri: Bu tip mercekler kucuk cisimleri buyutmek gayesiyle kullanılır Odak uzaklıkları genellikle 2 ila 4,8 mm arasında değişir Buyutme kapasitesi 1000 ila 5000 arasındadır
Teleskop objektifleri: Teleskop objektifleri uzak mesafedeki cisimleri incelemek gayesiyle kullanılır Bu mercekler buyuk caplara ve odak uzaklıklarına sahiptir Teleskop merceklerinde kurevi, koma, kromatik kusurlar duzeltilebilir Fakat astigmatik ve alan eğriliği genellikle duzeltilemez Burada mercekler buyuk olduğundan 50 cm veya daha fazla kromatik kusur ortaya cıkar, bunu da duzeltmek imkansızdır
Periskop: Genellikle denizaltında kullanılan turu en cok bilinenidir Fakat diğer endustri dallarında da kullanılır
Kamera objektifleri: Genellikle fotoğraf makinalarında ve televizyon kameralarında kullanılır Cisimlerin goruntulerini bir film uzerine duşurmeye yararlar
Gozlukler: Goz kusurlarını gidermek icin kullanılan mercek turleridir
Aydınlatma mercekleri: Genellikle ışığı toplamak ve odaklamak gayesiyle kullanılır Projektorlerde ve mikroskopların aydınlatılmasında bu tur mercekler kullanılır
Mercekler , Ceşitleri ve Kullanım Alanları
Mercek, ortak bir eksene sahip iki kırıcı yuzey vasıtasıyla sınırlanmış, cam, kuvars veya ışık
kırıcı herhangi bir maddeden saydam maddelerden yapılan optik alettir Mercekler icinden gecen ışınların yonunu değiştiren camlardır Mercek icinden gecen ışınlar birbirine yaklaştığında cismin goruntusu buyur ( Buyutec ), ışınlar birbirinde uzaklaştığında ise cismin goruntusu kuculur
Merceklerin iki yuzu kuresel ( dışbukey convex veya icbukey concav ) veya bir yuzu kuresel diğer yuzu duz olanları vardır
Cismin goruntusunden yansıyan ışınlar mercekten gectiğinde bir odak noktasına itilir Bu teori kullanılarak goruntu uzerinde gozlemler yapmak amacıyla teleskop, durbun, mikroskop gibi araclar, kaydetmek amacıyla lensler ve objektifler, gorme hatalarını gidermek icin gozluklerde mercekler kullanılmaktadır
Optik bilimi ışık ışınlarının bir ortamdan başka bir ortama gecerken kırılması olgusuna dayanır Cinliler daha İS X Yuzyılda, bukey yuzeyli cam parcalarının yani merceklerin ışığı nasıl kırdığını biliyorlardı Avrupa'da XIII Ve XIV Yuzyıllarda merceklerin ozellikleri gorme bozukluklarını duzeltme amacıyla kullanılmaya başlandı ve gozlukler ortaya cıktı Daha sonraları makyaj yapmada ve sac taramada yardımcı bir arac olarak kullanılmak icin parlak metalden aynalar yapıldı Ama cok kucuk şeyleri buyutmeyi ve uzaktaki nesneleri daha belirgin bir goruş odağına getirmeyi sağlayan daha guclu optik aletlerin yapımı, ancak XVII yuzyılda gercekleştirilebildi Bu donemin onemli gelişmeleri arasında yuzyılın başlarında ortaya cıkan teleskop ile 1650'ye doğru icat edilen mikroskop sayılabilir Merceklerin en guzel orneği, gozumuzun yapısında bulunan goz billurudur Goz billuru ince kenarlı bir mercektir Gozluk camlarının tamamı da birer mercek teşkil eder Mercekler tek başlarına kullanıldıkları gibi birkac mercek bir arada bir optik aleti de meydana getirebilir Buyutec, goz billuru ve gozluk camları tek başlarına kullanılan merceklere misaldir Durbunler, mikroskop, teleskop, sinema makinaları, fotoğraf makinaları, mercek sistemlerinin meydana getirdiği optik duzenlerdir
Mercekler, incelenen cismin arzu edilen elverişli goruntusunu verirler Bu goruntu, istenilen duruma bağlı olarak cisimden daha buyuk veya kucuk, gercek veya zahiri (gorunen) olabilir Bir merceği sınırlayan yuzeylerin tepe noktalarını birleştiren doğru, merceğin asal eksenini (optik eksen) meydana getirir Mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı diye iki gruba ayrılır:
İnce kenarlı mercek
Ortası, kenarlarına nazaran kalın olan mercektir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını kırarak optik eksene yaklaştırdığı icin bu merceklere yakınsak mercek adı verilir Asal eksene paralel olarak gelen ışınları kırarak bir noktada toplarlar Bu nokta merceğin odak noktasıdır Aynı uzaklıkta ve ters tarafta ikinci bir odak noktası daha bulunur
Bulunduğu ortama gore kırılma indisi n olan saydam maddeden yapılmış ve kuresel yuzeylerinin eğrilik yarıcapları R1 ve R1 olan bir merceğin odak uzaklığı f ile gosterilirse:
bağıntısı mevcuttur
Yarı caplar, konveks (tumsek dış bukey) yuzeyler icin pozitif, konkav (cukur icbukey) yuzeyler icin negatif alınır Şayet herhangi bir yuzey duzlemse yarıcapı sonsuz alınır Odak uzaklığı, ince kenarlı merceklerde pozitif, kalın kenarlarda ise negatif olarak hesaplara dahil edilir Cisim ve goruntuden gercek olanların uzaklığı pozitif, zahiri (gorunen) olanlarınki negatif alınır İnce kenarlı merceklerde odak noktasından uzakta bulunan cisimlerin goruntuleri daima, gercek ve terstir Odak ile mercek arasındaki cisimlerin goruntuleri ise daima duz, zahiri ve cisimden buyuktur
Kalın kenarlı mercek
Kalın kenarlı mercek, ortası kenarlarından daha ince olan merceklere denir Merceğe herhangi bir şekilde gelen ışını, optik eksenden uzaklaştırdığı icin kalın kenarlı merceklere ıraksak mercek adı verilir Kalın kenarlı merceklerin meydana getirdiği goruntu daima duz, zahiri ve cisimden kucuktur
Bir merceğin odak uzaklığının metre cinsinden tersine o merceğin yakınsaması veya gucu denir Bu guc, kırıcılık gucudur Merceğin odak uzaklığı ne kadar kucukse gucu veya yakınsaması o kadar buyuk olur
MERCEKLER ve KULLANILABİLEN ALANLAR
()Miyop
Miyop bir gozun onarka capı normalden uzun olduğundan, goz merceği belirli bir uzaklığın otesindeki nesneleri ağ tabakada odaklayamazİcbukey(Konkav) mercekler miyop tedavisinde kullanılır
(+)Hipermetrop
Hipermetroplarda ise gozun onarka capı normalden kısadır Goz merceği yakındaki nesnelerin goruntulerini ağtabakanın uzerine duşurecek kadar eğriliğini değiştiremez Boylece, goruntu ağ tabakanın arkasında oluşur Yakınsak mercekle, kırılma derecesi artan ışınların toplanacağı odak uzaklığı kısalır ve goruntu ağ tabakanın uzerine duşerTedavisinde dışbukey(Konveks) mercekler kullanılır
(,+)Astigmat(,+)
Saydam tabaka eğriliğinin duzensizliğine bağlı bir gorme kusuru olan astigmatlığın duzeltilmesinde silindirik mercekler kullanılırAstigmatlıkta,saydam tabaka uzerinde birbirini dik olarak kestiği varsayılan iki eksenin eğriliği birbirinden farklıdır Boylelikle paralel iki ışık demeti, merceğin odağında bir nokta değil, cizgi oluşturur Bu ise goruntunun bozulmasına yol acar Silindirik mercekler bu iki eksende eğrilik farkını, her eksen icin farklı gucte kırarak ortadan kaldırır Bazı durumlarda,merceklerin guneş gozluğu işlevi de gorerek goze gelen ışınları suzmesi istenirBu amaca uygun ceşitli renkli mercekler vardırBunlar,ışık tayfının butun dalga butun dalga boylarını belirli olcude emerek ışık şiddetini azaltabilirTayftaki ışınların bir bolumunu gecirmeyen renkli merceklerde vardırBazı mercekler ise morotesi ışınları emerKayakcılar,morotesi ışınların zararlı etkisini onlemek icin bu mercekleri kullanır Mikroskop
Galilei teleskoptan daha kucuk olculerde bir silindire yine mercekler yerleştirerek occhialinoadını verdiği mikroskobu yaptı 1619 1624 yılları arasında bu aletten cok sayıda uretti
Teleskop
Aslında mercekleri kullanarak uzağı goren aletler Galilei'den daha once yapılmıştı Ancak bu aletleri, yıldızları ve gezegenleri inceleyecek kadar guclu hale getiren o oldu Silindirin goz dayanan kısmına ve diğer ucuna mercekler yerleştiren Galilei teleskopu bulmuş oldu 1609 yılında yaptığı teleskopla bircok astronomik gozlem gercekleştirdi Bunların arasında Ay'ın yuzeyindeki kraterlerin ilk kez tespit edilmesi de vardı
alıntı
