Rusya'nın dün başlattığı Ukrayna'ya yönelik harekât sürerken, 'Rusya dünya iktisadının bir modülü olmaya devam ediyor ve bu sisteme ziyan vermeyi planlamıyor' diyen Putin'e karşı milletlerarası çevrelerden yansılar geliyor. Uzmanlara nazaran Putin amacına ulaşmadan duracak üzere gözükmüyor.
Avrupa Birliği, ABD, İngiltere ve Japonya Rusya'ya yönelik finansal alan öncelikli sert yaptırımlar açıkladı. Bu yaptırımlarda SWIFT sisteminin özel bir yeri var. Bu mevzudaki gelişmeler nasıl şekilleniyor?
Avrupa, Rusya'ya ne yaptırımlar uygulayacak?
AB üyesi ülkeler, Rusya'ya karşı finans, güç, ulaşım, ihracat denetimi ve finansmanı ile vize siyaseti üzere çeşitli alanlarda uygulanacak daha evvelkilere ek olarak yeni yaptırımlar devreye aldı.
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, Rusya'nın en kıymetli sermaye piyasalarına erişimini önleyen mali yaptırımların bulunduğunu belirttiği açıklamasında şu sözleri kullandı:
Rusya bankacılık piyasasının yüzde 70'ini hedefleyen bu yaptırımlar, Rusya'nın borçlanma maliyetlerini artıracak, enflasyonu yükseltecek ve Rusya endüstrisinin temelini yıpratacak.
İngiltere tüm büyük Rus bankalarını, 5 Rus oligarkı ve 100'den fazla şirket ve kişiyi amaç alan yeni ek yaptırım paketini duyururken, Japonya da yaptırım paketinin kapsamını genişletti.
Biden, Rusya'ya yaptırımlar konusunda SWIFT için ne dedi?
ABD idaresi de Rusya'nın en büyük ikinci finans kurumu VTB Bank dahil 4 Rus bankasını yaptırım listesine eklerken, bu bankaların toplamda 1 trilyon dolarlık varlıklarını dondurdu. Sberbank ile Gazprom da dahil olmak üzere 13 büyük Rus kurumuna yönelik yeni borç ve öz sermaye kısıtlamaları getirildi.
ABD Lideri Joe Biden, yaptırımların Rus iktisadına önemli maliyetler getireceğini, Rusya'nın dolar, euro, sterlin ve Japon Yeni ile iş yapma kabiliyetini sınırlayacağının altını çizerek, 'Rusya'nın SWIFT sisteminden çıkarılması her vakit bir seçenek, fakat şu anda Avrupa'nın geri kalanının almak istediği bir karar değil.' dedi.
SWIFT nedir? SWIFT kodları ne içerir?
Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication’ın kısa ismi olan SWIFT, tüm dünyadaki bankalar ortasında elektronik fon transferi standardı sağlayan bir sistemdir. Bu sistem BIC (Bank Identifier Codes) kodu yani banka tanımlama kodu sayesinde her bankayı tanımlar. SWIFT sistemi 1973 yılında kurularak 1977 yılında çalışmaya başladı. Merkezi Belçika'da bulunan sistem 2020'de 36 milyon euro kar etti. Platform kar maksadından çok hizmet odaklı.
SWIFT sistemi bankayı belirten 8 yahut 11 haneli bir koddan ibaret olup, tüm dünya bankacılık sisteminde standart kodlardan oluşur. Yani memleketler arası para gönderimlerinde; Banka ismi yerine ÜLKE-BANKA-KOD kullanılarak paranın gideceği hesabın hangi ülke hangi banka olduğu anlaşılır.
200'den fazla ülkede 11 binden fazla mali kurum tarafından kullanılan SWIFT'in 25 üyeli idare şurasında Rusya Merkezi Takas Kurumu Lideri Rus ekonomist ve uzman Eddie Astanin de bulunuyor.
Rusya SWIFT sisteminden çıkarsa ne olur?
Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı Moskova'ya yönelik daha sıkı ekonomik yaptırım beklentilerini arttırırken, Rusya'nın dünyanın ana ödeme ağı olan SWIFT'ten çıkarılması ihtimali üzerinde duruluyor. Bu sistem tüm dünyada ödeme ağının kalbi pozisyonunda bulunuyor.
Euronews'in aktardığına göre, tahlillerde SWIFT sisteminden çıkarılmanın Rus ticaretine ağır darbe vuracağı ve Rus şirketlerin iş yapmasının önünde büyük mahzur oluşturacağı belirtiliyor.
Ancak Amerika Birleşik Başkanı Joe Biden'ın ve İngiltere Başbakanı Boris Johnson'ın açıkladıkları yeni yaptırım paketlerinde şimdi SWIFT'le ilgili adım atılmaması bu husustaki zorluklara işaret ediyor.
Rus bankaları SWIFT'ten çıkarılırsa bu ülkenin dünya finans piyasalarına erişimi kısıtlanacak. Ödemeler için farklı uygulamalar ya da elektronik postalar üzere öbür kanallar kullanılabilir lakin bu biçimde Rus bankaları yaptırım uygulamayan başka ülke bankalarına ödeme yapma imkanı bulsa da daha az faal ve inançlı olması sebebiyle süreç hacmi düşebilir ve maliyeti artabilir.
SWIFT sisteminden çıkarılan Rusya'nın başına gelecekler
Eğer Rus bankaları SWIFT'ten çıkarılırsa Rusya'ya mal göndermek daha riskli ve değerli hale gelebilir böylece Rusya bu yaptırımla dünya ticaretinden soyutlanmış olur.
Rusya, Avrupa Birliği üyesi ülkelere sattığı doğal gaz ve petrol ödemelerini bu sistem üzerinden alıyor. Rusya'nın bu sistemden çıkarılması halinde, doğalgaz ve petrol satışından doğan alacakların önüne geçilmiş olacak. Doğalgaz ve petrol satışı Rusya iktisadı için epey değerli.
Diğer yandan da yasak Rus eserlerini satın alan yabancı alıcıları potansiyel olarak alternatif tedarikçi arayışına yöneltebilir. Lakin Rus doğal gazı ve petrolü kelam konusu olduğunda yabancı alıcıların alternatif bulması güç olacak. AB kaynaklarına nazaran bu etapta Rusya'nın sistemden çıkarılmasının kabul edilmesinin önünde zahmetler bulunuyor.
Dünya Bankası bilgilerine nazaran Hollanda ve Almanya Rusya'nın ikinci ve üçüncü en büyük ticaret ortakları. Lakin Rusya'nın her iki ülke için en fazla ihracat yapılan birinci 10 ülke listesinde bulunmaması dikkat çekiyor.
Geçmişte SWIFT muhakkak ülkelere yasak getirilmesine karşı çıkmıştı. Kendini tarafsız olarak tanımlayan platform siyasi baskılar sonucu kurumların sistemden çıkarılması kararı almayacağını belirtiyor.
SWIFT'in Belçika merkezli olması platformu ekonomik yaptırımlar da dahil Belçika ve AB kurallarına bağlı hale getiriyor.
SWIFT'in internet sitesinde 'Yaptırımlar dünyadaki farklı yargı yetkisi altında bağımsız olarak dayatılıyorken SWIFT hangi yargı yetkisinin uyguladığı yaptırım rejimini takip edeceğini keyfi olarak seçemez' deniliyor.
Daha evvel SWIFT sisteminden çıkarılan oldu mu?
Mart 2012'de Avrupa Birliği SWIFT'i Tahran'ın nükleer programıyla kontaklı olarak uygulanan yaptırımlar kapsamındaki İranlı şirketlere ve bireylere hizmet vermesini engellemişti. Listede merkez bankası ve diğer büyük bankalar da bulunuyordu.
SWIFT'in Rusya'ya karşı alınabilecek yaptırımlar karşısında nasıl bir hal takınacağı şimdi bilinmiyor.
Rusya'nın SWIFT'e erişiminin engellenmesi davetleri Rusya 2014 yılında Kırım'ı ilhak ettiğinde de lisana getirilmiş lakin hayata geçirilmemişti.
Rusya SWIFT'e alternatif bir iletileşme sistemi olan SPFS'yi geliştirdi fakat şimdi yaygın bir sistem değil.
Çin ve Rusya ittifakı SWIFT'e alternatif olur mu?
Bu süreçte gözler bir de Çin Rusya ittifakına dönüyor. BBC'nin aktardığına göre, şimdi NATO gibisi bir ittifak değil fakat bu iki ülke, milletlerarası kurumlardaki pazarlıklarda birbirini, hatta ABD ve Batı'nın basıncı karşısında, İran üzere kendine yakın bulduğu ülkeleri kollayan koruyan bir ittifak olarak dikkat çekiyor.
Bu ittifak Çin'in 'Yol ve Jenerasyon İnisiyatifi' ve bu projenin coğrafyasıyla örtüşen Avrasya Ekonomik Birliği, Şanghay İşbirliği Örgütü üzere kurumlarla, askeri ve teknolojik bağlantılarla de destekleniyor. Ülkelerin birlikte, SWIFT sisteminin dışında yeni bir finansal süreçler irtibat ağı kurmak için çalışmaya karar verdiklerini açıklamaları da çok kıymetli.
SWIFT'ten bağımsız bir finansal süreçler irtibat ağı ABD'nin liderlik savları açısından stratejik değere sahip dolar egemenliğini 'by-pass' etme, ABD'nin uyuşmazlığa düştüğü ülkelere mali yaptırımlar uygulamasını zorlaştırma mümkünlüğünü getiriyor.