İngiltere başlattı sonra Avrupa Birliği (AB) ve ABD, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin'in yakın etrafında olduğu düşünülen oligarklara ya da Rus milyarder işadamlarına karşı yıkıcı yaptırımlar uygulayarak cevap verdi.
Putin, müttefiklerini, bilhassa de Kırım'ın ilhakından sonra ABD ve AB ülkeleriyle münasebetlerinin bozulmaya başlaması üzerine, bu tıp tedbirlere karşı kendilerini muhafazaları konusunda uyarmıştı.
Kim bu zenginler?
Putin'e yakın olan isimlerden kimileri, Putin'in tavsiyesine uyup Rusya'da yatırım yapmaya devam etti fakat öbürleri paralarını yurtdışındaki saray mülklerinde ya da futbol kulüplerinde tuttu. Şirketleri yabancı borsalarda süreç görmeye devam etti.
Şimdi bu isimler çağdaş çağlarda uygulamaya konan en kapsamlı ekonomik yaptırımlarla yüzleşirken varlıklarını ellerinde tutmak için çabalıyorlar.
Peki bu isimler hakkında ne biliyoruz? Kim bu Rus oligarklar? Ne kadar paraları var? Ne yaptırımla karşılaştılar? BBC'nin aktardığına göre Putin'in yakın dostları ve servetleri:
Alişer Usmanov: Varsayımı serveti 17,6 milyar dolar
Yaptırım uygulayan ülkeler: ABD, AB, İngiltere
Forbes'a nazaran, Putin'in en sevdiği oligarklardan biri olduğu söylenen Alişer Usmanov, birebir vakitte dünyanın en zenginleri listesinde ve varsayımı serveti 17.6 milyar dolar kıymetinde.
Eski bir profesyonel eskrimci olan Usmanov, AB tarafından 'yetkili-iş adamı' olarak tanımlanıyor. Bunun sebebi, Putin'in ticari meselelerini çözmesine yardımcı olduğunun düşünülmesi.
Henüz Sovyetler Birliği'nin bir parçasıyken Özbekistan'da doğan Usmanov, bugün Rusya'da devasa büyüklükte bir holding olan USM Holdings'i yönetiyor. Holding, Rusya'nın en büyük ikinci GSM ağı MegaFon da dahil olmak üzere bünyesinde madencilik ve telekom şirketlerini barındırıyor.
AB, Usmanov'a yönelik yaptırımlarını 28 Şubat'ta ilan etti ve onu ABD ve İngiltere izledi. Usmanov bu yaptırımları haksız olarak nitelendirdi ve aleyhindeki tüm argümanların yanlış olduğunu söyledi.
Usmanov'un holdingdeki hissesinin yüzde 50'den az olması nedeniyle USM, AB yaptırımlarından muaf tutulmayı umuyor.
Yaptırımlar açıklandığında Usmanov'un annesinin ismini taşıyan süperyat Dilbar, Hamburg'da bir tamirden geçiyordu ve burada yata el konulma riski var.
Usmanov'un İngiltere'de bilinen yatırımları emlak dalında ağırlaşıyor.
Londra'da, kentin merkezinde Beechwood Konağı olarak bilinen 65 milyon sterlinlik kır konutunun sahibi. Bununla birlikte Londra'nın çabucak dışındaki Surrey'de, Sutton Place isminde bir Tudor devri malikanesi var. Usmanov'un bu iki gayrimenkul üzerindeki hakları, İngiltere yaptırımlarıyla birlikte donduruldu.
Usmanov'un iş ortağı İngiliz-İranlı iş adamı Farhad Moşiri, İngiltere Premier League'de oynayan futbol kulübü Everton'ın sahibi. Usmanov'un şirketleri USM, MegaFon ve Yota kulübün ana sponsorlarıydı ve hatta iş adamının kulüple daha yakın bağları olduğu öne sürüldü. Everton Çarşamba günü kelam konusu sponsorluk mutabakatlarını askıya aldı. Moşiri, USM idare konseyi üyeliğinden ayrıldı.
Roman Abramoviç: Kestirimi serveti 12,4 milyar dolar
Yaptırım uygulayan ülkeler: Şimdi yok
Futbol kulübü Chelsea'nin harikulâde başarısı nedeniyle üst seviye Rus milyarderlerinden biri olan Roman Abramoviç, muhtemelen başka Putin müttefiklerinden daha az tesire sahip üzere göründüğü için şimdi yaptırımlara maruz kalmadı.
Abramoviç'in Kremlin'de ne kadar kelam sahibi olduğu çok tartışılan bir husus. Kimileri Abramoviç'in Putin tarafından güzel görüldüğünü öne sürerken kimileri ikili ortasındaki bağlantının bundan çok daha yakın olduğunu söylüyor.
Abramoviç, Putin yahut Kremlin ile yakın bağları olduğunu şiddetle reddediyor. Yaptırımların uygulanması senaryosunda iddiası 12.4 milyar dolarlık serveti savunmasız kalacak.
İş adamı, Çarşamba günü Chelsea'yi 3 milyar sterline satmak istediğini ve Londra'daki Kensington Bahçeleri'ndeki 150 milyon sterlinlik meskeninin satışa çıktığını duyurdu.
Abramoviç, Rusya'da Boris Yeltsin'in devlet başkanlığı periyodundaki oligarklardan biriydi ve servetini 1990'larda biriktirmeye başladı. Mesleğindeki en büyük kırılım, petrol şirketi Sibneft'i çok düşük bir fiyattan satın almasıydı.
Cuma günü İngiliz Virgin Adaları açıklarında seyreden dünyanın en uzun üçüncü yatı Eclipse ve Barcelona'da demirleyen bir diğer mega yat olan Solaris, varlıkları ortasında.
Roman Abramoviç, son yıllarda İngiltere'den uzaklaşmaya başladı. 2018'de İngiltere vizesini yenilemek için başvurmadı. Bunun yerine yeni edindiği İsrail pasaportunu Londra'yı ziyaret etmek için kullanıyor. Kriz öncesinde Chelsea'nin kendi alanındaki tüm maçlarına giden Abramoviç, son devirde kulübün Stamford Bridge stadyumundaki karşılaşmalarında nadiren görülüyor.
Oleg Deripaksa: Varsayımı serveti 3 milyar dolar
Yaptırım uygulayan ülkeler: ABD
Putin iktidara geldiğinde, Oleg Deripaksa 28 milyar dolarlık servetiyle son derece güçlü bir iş adamıydı. Geçen müddette servetinin azalarak bugün 3 milyar dolara dayandığı iddia ediliyor.
1990'larda, alüminyum sanayisinin amansız savaşında tepeye çıkarak servetini biriktirmeye başladı. ABD onun kara para aklama, rüşvet, gasp ve haraç alma cürümlerine karıştığını tez ediyor. Bununla birlikte 'bir iş adamının öldürülmesi buyruğunu verdiği ve bir Rus organize hata kümesiyle kontakları olduğu' tezleri da lisana getirildi. Deripaska bu argümanları reddetti.
Büyük ziyana uğradığı 2008 finansal krizinde Putin'den kendisini kurtarmasını bekledi. Devlet Lideri Putin ise 2009'da onu kamuoyunun önünde kalem çalmakla suçlayarak küçük düşürdü. O günden bu yana kendisini tekrar favori konuma getirecek çalışmalar yaptığı gözlendi.
Deripaska, Rusya'nın 2016 ABD başkanlık seçimlerine müdahale etme eforlarına ait ABD soruşturması sırasında hazırlanan Mueller Raporu'nda, ABD eski lideri Donald Trump'ın 'yakın müttefiki' olarak tanımlanıyordu.
Londra Menkul Değerler Borsası'nda süreç gören yeşil güç ve metal şirketi En+ Grup'u kurdu, lakin 2018'de ABD yaptırımlarına maruz kalmasıyla şirketteki hisselerini yüzde 50'nin altına indirdi. Deripaska'nın şirketi Basic Element, yaptırımları 'temelsiz, gülünç ve saçma' olarak nitelendiren bir bildiri yayınladı.
İngiliz-Rus ilişkileri Skripal olayından sonra kötüleşmeye başladığından beri Surrey, Weybridge'deki Hamstone Konutu isimli geniş arka deco mimari üslubundaki mülkünü, 18 milyon sterline satmaya çalışıyor. Ayrıyeten Çarşamba günü Maldivler'de olduğu tespit edilen Clio isimli bir yatın da sahibi.
Birçok oligarkın bilakis Deripaska, toplumsal medyada savaş hakkındaki görüşlerini lisana getirmeye devam etti. Barış davetinde bulunan Deripaska Twitter üzerinden, 'Müzakerelerin bir an evvel başlaması gerekiyor!' dedi.
İgor Seçin: İddiası serveti bilinmiyor
Yaptırım uygulayan ülkeler: ABD, AB
28 Şubat'ta İgor Seçin'e karşı yaptırımlar açıklayan AB'ye nazaran, Seçin'in Vladimir Putin ile uzun vakte yayılan derin kontakları var. Putin'in en sağlam ve en yakın danışmanlarından biri olmasının yayında bir arkadaşı olduğu da söyleniyor ve ikisinin günlük temas halinde olduğu düşünülüyor.
Rus basınındaki takma ismi Darth Vader olan Seçin'in yükselişi, rakiplerini zalimce kenara itilmesiyle sağlandı. 2008'de basına sızan bir ABD büyükelçiliği iletisi, onu, 'O kadar karanlık ki, aslında var olmayabilir. Kremlin tarafından endişe uyandırmak için icat edilen bir tıp kent efsanesi' olarak tanımlıyordu. ABD, 2014 yılında Seçin'in 'tamamen haksız ve yasa dışı' diye nitelediği yaptırımlar uyguladı. 24 Şubat'taysa Seçin'i amaç alan son yaptırımlar açıklandı.
Seçin, mesleğini siyaset ve ticaret ortasında gidip gelerek, bazen birebir anda her ikisinde de üst seviye işler yaparak geçirdi. Putin'in başbakanlığı periyodunda, başbakan yardımcısıydı ve artık kamuya ilişkin petrol devi Rosneft'i yönetiyor.
Seçin, 1990'larda St Petersburg'daki belediye liderinin ofisinde Putin ile birlikte çalıştı ve hiçbir vakit açıkça itiraf etmese de, çok korkulan istihbarat servisi KGB'de çalıştığına inanılıyor.
Rusya'da yaşayan Seçin'in ne kadar parası olduğunu kimse bilmiyor.
Fransızlar, ikinci eşi Olga Seçina'nın gemide kendi fotoğraflarını paylaşmasından sonra Amore Vero isimli bir yata el koydu. Boşanmış olsalar da yatın Seçin ile kontaklı olduğu düşünülüyor.
Bunun ötesinde, denizaşırı ülkelerdeki servetinin izini sürmek ve dondurmak sıkıntı olabilir.
Alexey Miller: İddiası serveti bilinmiyor
Yaptırım uygulayan ülkeler: ABD
Alexey Miller, Vladimir Putin'in eski bir arkadaşı. O da 1990'larda St Petersburg belediye başkanlığının dış alakalar komitesinde Putin'in yardımcısıyken başlayan mesleğini Devlet Lideri'ne sadakat üzerine inşa etti.
2001'den beri devlete ilişkin güçlü gaz şirketi Gazprom'u yönetiyor. Lakin Miller'ın bu konuma atanması bir sürprizdi. İş adamının yalnızca eski işvereninin buyruklarını yerine getirdiği yaygın olarak kabul ediliyor. 2009'da ABD'nin Moskova büyükelçisi Gazprom'u 'verimsiz, siyasi güdümlü ve yozlaşmış' olarak nitelendirdi.
Miller'a 2014'te Kırım'ın ilhakından sonra yaptırım uygulanmadı. Lakin 2018'de ABD'nin yaptırım listesine eklendiğini öğrendiğinde bunun gurur duyduğunu söyledi. Miller: 'İlk listede yer almadım. Hatta yanlışlık yapıldığına dair kuşkularım vardı. Fakat sonunda dahil oldum. Bu, her şeyi yanlışsız yaptığımız manasına geliyor' dedi.
Rusya dışındaki varlıkları basitçe tespit edilemiyor ve servetinin net bedeli hakkında hiçbir bilgi yok.
Pyotr Aven ve Mikhail Fridman: Kestirimi servetleri Aven 4,8 milyar dolar, Fridman 12,6 milyar dolar
Yaptırım uygulayan ülkeler: AB
AB, Pyotr Aven'ı (resimde solda) Lider Putin'e en yakın oligarklardan biri olarak tanımlıyor. Mikhail Fridman de Putin'in en yakın etrafında işleri halleden biri olarak niteleniyor. İki iş adamı birlikte bugün Rusya'nın en büyük özel bankası olan Alfa-Bank'ı kurdular.
Mueller Raporu'nda, Aven'in Kremlin'de yılda yaklaşık dört defa Putin ile bir ortaya geldiği belirtiliyordu. Bu toplantılar sırasında Aven'in, 'Putin'in yaptığı rastgele bir teklif yahut tenkidin üstü kapalı direktifler olduğunu anladığı ve uymaması durumunda kendisi için sonuçları olacağı' belirtiliyordu.
Putin ikiliyi 2016 yılında gelecekteki yaptırımlardan korunmaları konusunda uyardı. İkili, 28 Şubat'ta AB yaptırımları nedeniyle, yaklaşık 10 yıl evvel kurdukları Londra merkezli LetterOne yatırım kümesinden, payları dondurulduğu için bu hafta ayrıldı. Aven ayrıyeten Londra'daki Kraliyet Sanat Akademisi'nin mütevelli heyetinden de çekildi.
İki iş adamı, 'bu yaptırımların uygulanmasının geçersiz ve temelsiz temellere dayandığını ve şiddetle ve ellerindeki tüm araçlarla' bu kararlara itiraz edeceklerini söyledi.
Servetinin bedelinin yaklaşık 12 milyar dolar olduğu düşünülen Fridman, Londra'daki tarihi kriket alanı Lord's Cricket Ground'un yakınındaki bir meskende yaşıyor. Ayrıyeten 2016'da 65 milyon sterline satın aldığı Londra'nın kuzeyindeki Athlone Konağı isimli devasa bir mülkün sahibi.
Fridman Salı günü Londra'da düzenlediği basın toplantısında, Ukrayna savaşının 'büyük bir trajedi' olduğunu, lakin Kremlin'i direkt eleştirmediğini, bunun yüz binlerce çalışanın işini riske atabileceğini söyledi