Radyasyon Nedir ?
Hepimizin bildiği gibi maddenin yapı taşı atomdur Atom ise proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşmaktadır Eğer herhangi bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı proton sayısından fazla ise çekirdekte tutarsızlık oluşur ve artı nötronlar parçalanır Bu dağılma sırasında ortaya alfa, beta, gama adı bahşedilen ve çıplak gözle görülmeyen ışınlar çıkar Bu ışınlara “radyasyon denir
Malesef günümüzde doğal olarak veya teknolojik gelişmeler sonucu üretilen bir fazla cihaz radyasyon yaymaktadır Radyasyon yayan bu maddelere ise radyoaktif madde denir Biz hiç farkında olan olmadan organlarımız, dokularımız sürekli olarak radyasyonla etkileşime girmektedir Bu etkileşim bazen gözle görülür durumlarda olurken bazen de hiç haberemiz olmadan vücudumuzu etkilemektedir
Radyasyon, dalga, parçacık veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri ile yayılan enerjidir ve daima doğada var olan, birlikte yaşadığımız bir olgudur Radyo ve televizyon iletişimini mümkün kılan radyodalgaları, endüstride kullanılan xışınları ve güneş ışınları günlük hayatımızda alışılmış olduğumuz radyasyon çeşitleridir
Radyasyon birincil çağlardan beri vardır ama insanlığın radyasyonu keşfetmesi 1896 ’da Fransız fizikçi Henri Becquerel ’ın uranyum tuzunun ışınlar yaydığını farketmesiyle gerçekleşmiştir Teknolojinin ve sanayinin gelişmesiyle de uranyum elementi kullanılmaya başlanmış ve radyasyonun etkileri artan bir şekilde artmıştır
Radyasyon Çeşitleri
Aİyonlaştırıcı Radyasyon: Girdiği ortama iyonları ayrıştıran radyasyonlara denir İki herif iyonlaştırıcı radyasyon vardır;
1) Elektromanyetik radyasyonlar: Gama (Y) ve X ışınları elektromanyetik radyasyonlardır Bunlar yüksek frekanslı görünen ışık ve radyo dalgaları gibi elektromanyetik dalgalardır ve dalga boyları fazla minik olmasına karşın enerjileri yüksektir
Gama (Y) Işınları: Manyetik alanda sapmadıkları için belirtilmiş bir elektrikle yüklü değillerdir Gama ışınları elektromanyetik dalgalardan meydana gelmiştir Radyoaktif bozunmalar ya da nükleer reaksiyonlar sonucu oluşan güvenilmez atom çekirdeklerinden yayılan bir çeşit elektromanyetik ışınlardır X Işınları: Hızlandırılmış yüksek atom numaralı elektronlar gaye seçilen atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında, yavaşlamalar olur Bu yavaşlamalar sonucu x ışınları oluşur 2) Parçacıklı Radyasyon:
Alfa (?) Işınları: (+) yüklü parçacıklardan oluşur Bu yöndeki incelemeler alfa ışınlarının fazla yüklü helyum çekirdeklerinden (He++) meydana geldiğini göstermiştir Bir kağıt parçası ya da cildimiz tarafından durdurulabilir Beta (?) Işınları: (+) ve () elektrik yüklerinden meydana gelmişlerdir İnce bir su,metal levha yada cam tabakası bu elektronları durdurmak için yeterlidir Alfa ve beta ışınları atomun çekirdeğinden kaynaklanan radyoaktif ışınlardır Her iki ışın da kayıtlı bir kütleye sahiptir Alfa ve beta ışınları kütleleri ve elektriksel yüklerinden dolayı, X ve gama ışınlarına kadar, maddelere daha az nüfuz ederler Oysa, bu ışınların iyonlaştırıcı etkileri daha fazladır Nötron ve proton ise kütleleri alfa ışınlarının dörtte biri kadar olan nükleer taneciklerdir Değişik nükleer reaksiyonlar sırasında çekirdekten kopan nötron ve protonlar insan sağlığı için en güvenli olmayan radyasyonlardır Özellikle nötron, elektrik yükü olmadığından çok büyük nüfuz etme özelliğine sahiptir Radyoaktif ışınların insan vücuduna etkisi bu ışınların hareketleriyle ilgilidir
Özgürlük Nötronlar: Bunlar radyasyonla oluşan yüksüz parçacıklardırböylece her maddeye kolayca girebilirlerBunların aracısız iyonlaştırıcı özellikleri yoktur Ama bu özgür nötronların,girdikleri maddelerin nötronları ile etkileşimleri sonucu, ? ? ? ve x ışınları gibi ışınımlar oluştururlar Bu ışınlar ise etkileşme sonucu girdiği maddenin atomundan koparak iyonlaşmayı gerçekleştirir
Bİyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar:
1Optik Radyasyonlar:
Ultraviyole ışınları: Belli Başlı kaynağı güneştir UV ışınları güneş bütün doğarken oldukça çok yayılmaktadır UV ışınları beyaz elbise giyilerek engellenebilir Ara Sıra bu ışınlar kar veya kumdan yansıyarak kar ve güneş körlüğü yapabilir UV ’nin derine inmesi (giriciliği) az olduğu için büyük oranda deri ve gözleri etkilemektedir bu nedenle deri kanserlerinin %80 ’i UV ışınlarından kaynaklanmaktadır
2EMR Nitelikli Radyasyonlar: Radyo dalgaları, mikrodalgalar, mobil ve cep telefonları, radyo FM ve TV vericileri, radarlar, trafolar, bilgisayarlar, cereyan içeren kablolar bu gruba girmektedirler
Radyasyonun Zararları
Yukarıda bahsettiğimiz iyonlaştırıcı radyasyon, hücrenin genetik materyali olan DNA ’yı parçalayabilecek değin enerji taşımakta ve DNA ’nın parçalanmasıyla hücreler ölmektedir Bunun sonucunda doğal olarak dokular zarar görür ve kansere yol açabilir
Çevreye rastgele atılan radyoaktif maddeler insan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etkiler yaparak çevreyi ve ekolojik dengeyi bozmaktadır Hem radyasyon canlıda kalıtımsal değişikliklere ya da vücutta daimi değişikliklere sebep olabilir Radyasyonun etkileri cins, yaş ve organa tarafından değişmekle birlikte, çocuklar ve gelişme çağındaki gençlerde genelde gözü etkileyerek görme bozukluğu, katarakt gibi rahatsızlıklara neden olmaktadır
Radyasyonun etkileri zamanla ortaya çıkmaktadır Geçmişte yapılan nükleer tabanca denemelerinden nedeniyle radyoaktif maddelerle yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek, radyoaktif yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, bilhassa üstünkörü suların kirlenmesine sebep olmaktadır
Radyasyonun çevreye zararları hudut tanımaksızın yayılmakta ve kilometrelerce uzağa etki etmektedir En basit örnekle ukraynadaki çernobil kazası yalnızca ukraynada oluşan bir kaza olarak kalmamış çoğu bölgeyi etkiledeği gibi Karadeniz bölgesini de etkilemiştir
Hepimizin bildiği gibi maddenin yapı taşı atomdur Atom ise proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşmaktadır Eğer herhangi bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı proton sayısından fazla ise çekirdekte tutarsızlık oluşur ve artı nötronlar parçalanır Bu dağılma sırasında ortaya alfa, beta, gama adı bahşedilen ve çıplak gözle görülmeyen ışınlar çıkar Bu ışınlara “radyasyon denir
Malesef günümüzde doğal olarak veya teknolojik gelişmeler sonucu üretilen bir fazla cihaz radyasyon yaymaktadır Radyasyon yayan bu maddelere ise radyoaktif madde denir Biz hiç farkında olan olmadan organlarımız, dokularımız sürekli olarak radyasyonla etkileşime girmektedir Bu etkileşim bazen gözle görülür durumlarda olurken bazen de hiç haberemiz olmadan vücudumuzu etkilemektedir
Radyasyon, dalga, parçacık veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri ile yayılan enerjidir ve daima doğada var olan, birlikte yaşadığımız bir olgudur Radyo ve televizyon iletişimini mümkün kılan radyodalgaları, endüstride kullanılan xışınları ve güneş ışınları günlük hayatımızda alışılmış olduğumuz radyasyon çeşitleridir
Radyasyon birincil çağlardan beri vardır ama insanlığın radyasyonu keşfetmesi 1896 ’da Fransız fizikçi Henri Becquerel ’ın uranyum tuzunun ışınlar yaydığını farketmesiyle gerçekleşmiştir Teknolojinin ve sanayinin gelişmesiyle de uranyum elementi kullanılmaya başlanmış ve radyasyonun etkileri artan bir şekilde artmıştır
Radyasyon Çeşitleri
Aİyonlaştırıcı Radyasyon: Girdiği ortama iyonları ayrıştıran radyasyonlara denir İki herif iyonlaştırıcı radyasyon vardır;
1) Elektromanyetik radyasyonlar: Gama (Y) ve X ışınları elektromanyetik radyasyonlardır Bunlar yüksek frekanslı görünen ışık ve radyo dalgaları gibi elektromanyetik dalgalardır ve dalga boyları fazla minik olmasına karşın enerjileri yüksektir
Gama (Y) Işınları: Manyetik alanda sapmadıkları için belirtilmiş bir elektrikle yüklü değillerdir Gama ışınları elektromanyetik dalgalardan meydana gelmiştir Radyoaktif bozunmalar ya da nükleer reaksiyonlar sonucu oluşan güvenilmez atom çekirdeklerinden yayılan bir çeşit elektromanyetik ışınlardır X Işınları: Hızlandırılmış yüksek atom numaralı elektronlar gaye seçilen atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında, yavaşlamalar olur Bu yavaşlamalar sonucu x ışınları oluşur 2) Parçacıklı Radyasyon:
Alfa (?) Işınları: (+) yüklü parçacıklardan oluşur Bu yöndeki incelemeler alfa ışınlarının fazla yüklü helyum çekirdeklerinden (He++) meydana geldiğini göstermiştir Bir kağıt parçası ya da cildimiz tarafından durdurulabilir Beta (?) Işınları: (+) ve () elektrik yüklerinden meydana gelmişlerdir İnce bir su,metal levha yada cam tabakası bu elektronları durdurmak için yeterlidir Alfa ve beta ışınları atomun çekirdeğinden kaynaklanan radyoaktif ışınlardır Her iki ışın da kayıtlı bir kütleye sahiptir Alfa ve beta ışınları kütleleri ve elektriksel yüklerinden dolayı, X ve gama ışınlarına kadar, maddelere daha az nüfuz ederler Oysa, bu ışınların iyonlaştırıcı etkileri daha fazladır Nötron ve proton ise kütleleri alfa ışınlarının dörtte biri kadar olan nükleer taneciklerdir Değişik nükleer reaksiyonlar sırasında çekirdekten kopan nötron ve protonlar insan sağlığı için en güvenli olmayan radyasyonlardır Özellikle nötron, elektrik yükü olmadığından çok büyük nüfuz etme özelliğine sahiptir Radyoaktif ışınların insan vücuduna etkisi bu ışınların hareketleriyle ilgilidir
Özgürlük Nötronlar: Bunlar radyasyonla oluşan yüksüz parçacıklardırböylece her maddeye kolayca girebilirlerBunların aracısız iyonlaştırıcı özellikleri yoktur Ama bu özgür nötronların,girdikleri maddelerin nötronları ile etkileşimleri sonucu, ? ? ? ve x ışınları gibi ışınımlar oluştururlar Bu ışınlar ise etkileşme sonucu girdiği maddenin atomundan koparak iyonlaşmayı gerçekleştirir
Bİyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar:
1Optik Radyasyonlar:
Ultraviyole ışınları: Belli Başlı kaynağı güneştir UV ışınları güneş bütün doğarken oldukça çok yayılmaktadır UV ışınları beyaz elbise giyilerek engellenebilir Ara Sıra bu ışınlar kar veya kumdan yansıyarak kar ve güneş körlüğü yapabilir UV ’nin derine inmesi (giriciliği) az olduğu için büyük oranda deri ve gözleri etkilemektedir bu nedenle deri kanserlerinin %80 ’i UV ışınlarından kaynaklanmaktadır
2EMR Nitelikli Radyasyonlar: Radyo dalgaları, mikrodalgalar, mobil ve cep telefonları, radyo FM ve TV vericileri, radarlar, trafolar, bilgisayarlar, cereyan içeren kablolar bu gruba girmektedirler
Radyasyonun Zararları
Yukarıda bahsettiğimiz iyonlaştırıcı radyasyon, hücrenin genetik materyali olan DNA ’yı parçalayabilecek değin enerji taşımakta ve DNA ’nın parçalanmasıyla hücreler ölmektedir Bunun sonucunda doğal olarak dokular zarar görür ve kansere yol açabilir
Çevreye rastgele atılan radyoaktif maddeler insan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etkiler yaparak çevreyi ve ekolojik dengeyi bozmaktadır Hem radyasyon canlıda kalıtımsal değişikliklere ya da vücutta daimi değişikliklere sebep olabilir Radyasyonun etkileri cins, yaş ve organa tarafından değişmekle birlikte, çocuklar ve gelişme çağındaki gençlerde genelde gözü etkileyerek görme bozukluğu, katarakt gibi rahatsızlıklara neden olmaktadır
Radyasyonun etkileri zamanla ortaya çıkmaktadır Geçmişte yapılan nükleer tabanca denemelerinden nedeniyle radyoaktif maddelerle yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek, radyoaktif yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, bilhassa üstünkörü suların kirlenmesine sebep olmaktadır
Radyasyonun çevreye zararları hudut tanımaksızın yayılmakta ve kilometrelerce uzağa etki etmektedir En basit örnekle ukraynadaki çernobil kazası yalnızca ukraynada oluşan bir kaza olarak kalmamış çoğu bölgeyi etkiledeği gibi Karadeniz bölgesini de etkilemiştir