Radyasyon, dalgalar ya da parçacıklar tarafından taşınan özel bir enerji türüdür. Özel cihazlarca üretilebilir ya da radyoaktif olarak adlandırılan maddeler tarafından salınabilir.
Radyasyonu hastalıklı organa yönlendirebilmek için özel cihazlara gereksinim vardır. Bu şekilde, yüksek dozdaki radyasyon enerjisinin tedavi amacı ile kullanılmasına “radyoterapi” ya da “ışın tedavisi” adı verilir.
Yüksek dozdaki radyasyon hücreleri öldürebilir veya bölünüp çoğalmalarını engelleyebilir. Radyasyon tedavisinde normal hücreler de etkilenebilir ancak kanser hücreleri normal hücrelere göre çok daha hızlı bölünüp çoğaldığından radyoterapi kanser hücreleri üzerinde normal hücrelerden daha etkili olmaktadır. Ayrıca normal hücrelerin toparlanıp eski haline gelmeleri kanser hücrelerine göre çok daha kolay ve hızlı olmaktadır.
“Planlama” denilen aşamada, doktorlar, hastalıklı dokuların en fazla, normal dokuların ise en az radyasyona maruz kalması için gerekli çizimleri yaparak tedaviyi yönlendirmektedir.
Radyoterapi Ne Zaman, Nerede Kullanılır?
Vücudun hemen hemen her bölgesindeki bir çok kanser tipinde radyoterapi kullanılmaktadır. Kanser hastalarının yarıdan fazlasında cerrahi ve ilaç tedavisi gibi tedavilere ek olarak radyoterapi de uygulanmaktadır.
Bazı kanser tiplerinde radyoterapi tek tedavi yöntemidir. Radyoterapi bazen cerrahi öncesinde tümörü küçültme amacı ile verilmektedir. Bazı tümörlerde ise cerrahi sonrasında kalmış olabilecek kanser hücrelerini temizleme amacı ile uygulanır. Cerrahi esnasında radyoterapinin uygulandığı yöntemler de vardır. Cerrahi olmadan radyoterapi ve kemoterapinin direkt uygulandığı kanser türleri de olabilir.
Hızlı Bir Randevu
Kanser teşhisi alan bir hastanın kendisine önerilen değişik tedavi seçeneklerini bilmek en doğal hakkıdır. Bu amaçla Radyasyon Onkoloğu Hekimi tarafından gerçekleştirilecek olan ilk muayene randevusu verilir. Bu randevu radyoterapiye ihtiyacınız olup olmadığını belirlemek ve radyoterapi almanıza karar verilmesi durumunda tedavinin ayrıntılarını, oluşabilecek yan etkileri ve bu etkilere karşı alınacak önlemleri konuşmak için ilk görüşmedir. Arzu ederseniz bu görüşmede yakınlarınızı yanınızda bulundurabilirsiniz.
Hazırlık Seansı
Tedaviye başlamadan önce, bilgisayarlı planlama tomografisi ile birlikte hazırlık seansı yapılır.
Amaç tedaviyi kişiye özel kılmak ve kanserin türüne ve yaygınlığına göre seçilmesi gereken ışınlama tekniğini belirlemektir.
Bu hazırlık seansı ve tedavinin kendisi hakkındaki ayrıntılar (özellikle seansların sıklığı ve süresi) size ilk muayene esnasında bildirilecektir.
Öncelikle radyoterapi seansları sırasında cihazın içindeki yatış pozisyonunuz belirlenir, daha sonra bu pozisyonda bilgisayarlı tomografi çekilir.
Tedavi planını bilgisayarlı tomografi ile yaparak tümörlü ve/veya tümörün yayılımı için en riskli bölgelerin belirlenmesinin yanısıra korunması gereken normal dokuların da tespiti yapılır.
Bu esnada da deri üzerinde işaretlemeler yapılarak bir radyoterapi seansından diğerine hedef hacmin aynı şartlarda ışınlanması sağlanmaktadır.
Radyoterapi seanslarında tanımlanan dozun en hassas şekilde verilip ışınların vücutta doğru yere ulaşması, tedavi boyunca hasta pozisyonunun bozulmayıp her tedavide aynı pozisyonun sağlanması ve hastanın rahatının en iyi şekilde sağlanması için ortamın hareketsiz hale getirilmesi önemlidir. “İmmobolizasyon” dediğimiz bu işlemde bazı aksesuarlar kullanılabilir. Hazırlık seansı bitiminden sonra tedavinizin gün ve saatleri tarafınıza bildirilecektir.
Hazırlık seansı ile ilk tedavi arasında birkaç günlük süre Radyasyon Onkoloğu liderliğinde Radyoterapi ekibinin tedaviyi size ve hastalığınıza özel en iyi şekilde hazırlığını yapıp en üst düzeyde sonuç almak için gereklidir.
TEDAVİ SEANSLARI
Tedavi Nasıl Verilir?
Normal doku toksisitesini en aza indirmek için radyoterapi seanslara bölünerek verilir.
Toplam seans sayısı her hasta için ayrı belirlenir. Bu belirleme kanserin tipine, evresine, ışınlamanın amacına ve hastanın genel sağlık durumuna göre toplam doz ve bu dozun kaç seansta verileceğine göre yapılır.
Özel durumlar dışında tedavi şemalarının çoğu günde bir keredir ve genelde hafta sonları dışında haftada 5 gün uygulanır. Haftada 2 gün yani hafta sonları sağlıklı hücrelerin kendisini toparlaması amacıyla tedavi uygulanmaz.
Radyoterapiyi kim verir?
Radyasyon ile hastalıkların tedavisi konusunda uzmanlaşmış bir hekim olan “Radyasyon Onkoloğu” sizin ihtiyacınız olan tedavi tipi ve planını belirler.
Tedaviniz süresince Radyasyon Onkologları, özel bir ekip ile çalışır. Bu ekipte bulunabilecek sağlık ekibi Medikal Fizik Mühendisi, Dozimetris ve Radyoterapi Teknikeridir.
Medikal Fizik Mühendisi: Cihazların doğru çalıştığını ve uygun dozda radyasyon verdiğini denetler.
Dozimetrist: Tedavilerdeki seans sayıları ve sürelerini belirler.
Radyoterapi Hemşiresi: Tedavi süresince hemşirelik hizmetleri verir ve yan etkiler ile başa çıkmanıza yardımcı olur.
Radyoterapi Teknikeri: Tedavi öncesi hazırlığınızı yapar, tedavi cihazlarının çalışmasını sağlar.
Bu ekip dışında diyetisyen, fizyoterapist, psikolog ve diğer sağlık çalışanlarından da yardım alabilirsiniz.
Seanslar Nasıl Gerçekleştirilir?
Kullanılan tekniğe göre değişmekle birlikte bir tedavi seansı 5 ila 45 dakika arası sürebilir.
Her seansda Radyasyon Onkolojisi Teknikerimiz size yardımcı olacaktır. Doktor ve Fizik Mühendisi tarafından bilgisayarda planlanan tedavinin uygulamasından sorumlu olan kişi Radyoterapi Teknikeridir.
Radyoterapi Teknikeri tedavi masasına sizi yerleştirmek için yardımcı olduktan sonra dışarı çıkıp makinayı çalıştırır.
Seans süresince, bir kontrol ekranı ve interkom sayesinde sizinle sürekli iletişimde kalır. Bir ihtiyacınız olursa cihazı durdurup isteğinizi karşılar.
Tedavi Süresince Dikkat Etmeniz Gereken Önemli Noktalar
Tedaviyi planlandığı gibi en iyi şekilde uygulamak için size verilen pozisyonda hareketsiz kalmanız önemlidir.
Işınlama esnasında huzmeleri görmez veya herhangi bir şey hissetmezsiniz, sadece cihazın çalıştığını duyarsınız.
Tedavi odalarında cihazların aşırı ısınmalarını önlemek için ısı bilinçli olarak düşük tutulmaktadır. Dolayısıyla tedavi alacağınız oda ısısı size soğuk gelebilir.
Günlük programımızı korumak için sizden randevularınıza tam zamanında gelmeniz istenecektir ve bizler de sizi tam zamanında tedavi seansına almak için gereken her şeyi önceden hazır hale getirmeye çalışırız. Ancak sık olmamakla birlikte bazen araya girebilecek acil hastalar yada cihazdan kaynaklanan sorunlar sebebiyle zaman zaman bekletilmeniz kaçınılmaz olmaktadır.
Herhangi bir sebeple tedaviye girememeniz durumunda ise o günkü seansınızı daha sonra alacak şekilde düzenlenecektir. Herhangi bir seansın tamamen iptal edilmesi söz konusu değildir. Önemli olan seansların gününde alınıp alınmamasından ziyade seansların toplamıdır, ki bu da tedavinin bütünü için hesaplanan ve alınması gereken ışın dozudur.
Rahatınız için tedavi seansına gelmeden önce kolay çıkarılıp giyilen elbiseler giymeniz tavsiye edilir.
Tedaviye aç gelmenize gerek yoktur. Radyoterapi sırasında daha önce kullandığınız ilaçları almaya devam ediniz.
Cildinizi korumak için size önerilen kremleri tedaviden önceki ve sonraki 2 saat içerisinde kullanmayınız.
Radyoterapi sırasında banyo yapabilirsiniz. Cildinizin temiz olması cillte yan etki gelişme olasılığını azaltacaktır.
Tedavinin Takibi
Tedavi süresince düzenli şekilde Hemşire veya Radyasyon Onkolojisi Doktoru tarafından takibiniz yapılır.
Tedaviye bağlı olarak muhtemel yan etkileri tespit edilip, gerektiğinde pratik tavsiye ve ilaçlarla bu istenmeyen etkilerin azaltılmasına veya engellenmesine çalışılmaktadır.
Tedavi sürecinde her zaman durumunuz hakkındaki soru ve endişelerinizi Doktorumuza veya takibinizi yapan Hemşirelerimizle paylaşmaktan çekinmeyiniz.
Tedavi sürecinde veya tedavi cihazında aşırı kaygı ve huzursuzluk hissediyorsanız psikolog desteği almanızı önermekteyiz.
Hastanede İzlem
Hastaların %95’den fazlası ayaktandır, bu nedenle ünitemizde yataklı servis bulunmamaktadır.
Yatırılarak tedavi edilmesi gereken hastalar, onkolojik tedavi ünitesine veya hastanenin diğer bir servisine yönlendirilirler.
Yan Etkiler
Yan etkiler genellikle ilk günlerde değil, ilerleyen günlerde, doz arttıkça başlayabilir. Her zaman meydana gelmeyeceği gibi kişilere göre de değişiklik gösterebilir.
Bu yan etkilerin bir kısmı halsizlik, yorgunluk gibi geneldir.
Tedavi edilen bölgeye özel yan etkiler ise sıklıkla tedavinin ikinci üçüncü haftasından sonra ortaya çıkabilirler.
Radyasyon Onkolojisi Doktoru ile ilk görüşmenizde yan etkiler ile ilgili bilgiler size aktarılacaktır.
Tedavi süresince doktor ve hemşireler ihtiyaç duyduğunuz anda süreci en rahat şekilde geçirmeniz için size yardımcı olacaklardır, düşüncelerinizi onlarla konuşmaktan çekinmeyiniz.