25 Kasım 1889da İstanbulda doğdu 7 Aralık 1956da Londrada öldü Ilk öğrenimini Çanakkale'de Mektebi İptidai'de yaptı Mektebi Sultani'de (Galatasaray Lisesi) ve İzmir'de bir Fransız okulunda öğrenim fark etti Sınavla girdiği Darülfünunı Osmani Ulumı Edebiyat Fakültesini 1912'de bitirdi Fransızca öğretmeni olarak Bursa Sultanisi'ne atandı 19161919'da İstanbul'da Vefa ve Erenköy liselerinde müdürlük yaptı 1931'de Milli Eğitim müfettişi oldu, bütün Anadolu'yu dolaştı 19391943 aralarında Çanakkale milletvekiliydi 1947'de Ulusal Eğitim Başmüfettişliği'ne getirildi 1950'de Paris'te Kültür Ateşesi ve UNESCO'da Türkiye temsilcisi oldu 1954'te emekliye ayrıldı Bir zaman İstanbul Kent Tiyatroları Yazınsal Kurul üyeliği yaptı Kanser tedavisi için gittiği Londra'da yaşamını yitirdi Cenazesi İstanbula getirildi, Karacaahmet Mezarlığında toprağa verildi Yazı hayatına Birinci Dünya Savaşı sonlarında başladı Ilk eseri Eski Ahbapisimli uzun öykü, 1917de Dikendergisinde yayınlandı 18191919'da Süre gazetesinde Temaşa Haftalarıbaşlığıyla tiyatro eleştirileri yazdı Bu dönemde Şair, Nedim, Büyük Mecmua, İnci, Diken dergileri ile Dersaadet ve Zaman gazetelerinde yayınlanan öykü, roman ve oyunlarında kendi adının yanısıra Hayrettin Rüştü, Mehmet Ferit, Cemil Nimetgibi takma isimler kullandı Espri ve magazin yazılarını da Ateşböceği, Ağustosböceği, Yıldızböceğigibi isimlerle yayınladı
1922'de Zaman Gazetesinde tefrika edilen ve aynı yıl katip olarak basılan Çalıkuşuromanıyla ünlendi Bu romanı önce İstanbul Kızıadıyla oyun olarak yazmıştı O dönem koşullarında sahneye konulması olanağı çıkmayınca romana dönüştürdü Türk edebiyatında gerçekçi romana yönelimin ilk örneklerinden olan Çalıkuşu, dili, anlatımdaki rahatlığı, şehvetli yanlarıyla uzun yıllar güncelliğini koruyan bir eser oldu Sinema ve televizyona da uyarlandı Romanda, iyi bir eğitim görmüş ve bir aşk nedeniyle hüsran yaşayan İstanbullu genç hoca bayan Feride'nin tanıklığıyla Anadolu'nun Kurtuluş Savaşı'ndaki hali yansıtılır Ayrı hayat biçimleri, bambaşka anlayışlar, farklı gelenek ve görenekler, toplumsal çatışmalar Feride'nin gündelik yaşamı ve duygu dünyasıyla iç içe verilir 1927'den sonraki romanlarında da üslubunun esas yapısını değiştirmeden toplumsal sorunlara eğildi Romanlarında sayısız insan tipi yarattı Başlıca erkek olan kahramanlarını, dış görünümlerinden çok psikolojik özellikleriyle yansıttı Mizaha daha geniş yer verdiği öykülerinde de aşk, yalnızlık, fedakarlık, dostluk, ihanet gibi temalar kullandı Anadolu gezileri sırasındaki gözlemlerini Anadolu Notlarıadıyla kitaplaştırdı Öğrenciler için kitaplar yazdı, çeviriler yaptı
Romanları
Çalıkuşu (1922)
Rahat El (1924)
Damga (1924)
Dudaktan Kalbe (1925)
Akşam Güneşi (1926)
Bir Bayan Düşmanı (1927)
Yeşil Gece (1928)
Acımak (1928)
Yaprak Dökümü (1930)
Kızılcık Dalları (1932)
Gökyüzü (1935)
Eski Rahatsızlık (1938)
Ateş Gecesi (1942)
Değirmen (1944)
Miskinler Tekkesi (1946)
Harabelerin Çiçeği (1953)
Kavak Yelleri (ölümünden sonra 1961)
Son Barınak (ölümünden sonra 1961)
Kan Davası (ölümünden daha sonra 1962)
Öyküleri
Gençlik ve Alımlılık (1919)
Roçild Bey (1919)
Eski Ahbap (1919)
Tanrı Misafiri (1927)
Sönmüş Yıldızlar (1928)
Leyla ile Mecnun (1928)
Herzamanki İşler (1930)
Oyunları
Hançer (1920)
Eski Rüya (1922)
Ümidin Güneşi (1924)
Gazeteci DüşmanıŞemsiye HırsızıYaşlı Serseri (Üç oyun birarada, 1925)
Taş Parçası (1926)
Hülleci (1926)
Bir Köy Hocası (1928)
Babür Şah'ın Seccadesi (1931)
Bir Kır Eğlencesi (1931)
Ümit Mektebinde (1931)
Facia AleyhindeKorkutmaEski Borç (Üç oyun birarada, 1931)
İstiklal (1933)
Vergi Hırsızı (1933)
Bir Yağmur Gecesi (1943) *
1922'de Zaman Gazetesinde tefrika edilen ve aynı yıl katip olarak basılan Çalıkuşuromanıyla ünlendi Bu romanı önce İstanbul Kızıadıyla oyun olarak yazmıştı O dönem koşullarında sahneye konulması olanağı çıkmayınca romana dönüştürdü Türk edebiyatında gerçekçi romana yönelimin ilk örneklerinden olan Çalıkuşu, dili, anlatımdaki rahatlığı, şehvetli yanlarıyla uzun yıllar güncelliğini koruyan bir eser oldu Sinema ve televizyona da uyarlandı Romanda, iyi bir eğitim görmüş ve bir aşk nedeniyle hüsran yaşayan İstanbullu genç hoca bayan Feride'nin tanıklığıyla Anadolu'nun Kurtuluş Savaşı'ndaki hali yansıtılır Ayrı hayat biçimleri, bambaşka anlayışlar, farklı gelenek ve görenekler, toplumsal çatışmalar Feride'nin gündelik yaşamı ve duygu dünyasıyla iç içe verilir 1927'den sonraki romanlarında da üslubunun esas yapısını değiştirmeden toplumsal sorunlara eğildi Romanlarında sayısız insan tipi yarattı Başlıca erkek olan kahramanlarını, dış görünümlerinden çok psikolojik özellikleriyle yansıttı Mizaha daha geniş yer verdiği öykülerinde de aşk, yalnızlık, fedakarlık, dostluk, ihanet gibi temalar kullandı Anadolu gezileri sırasındaki gözlemlerini Anadolu Notlarıadıyla kitaplaştırdı Öğrenciler için kitaplar yazdı, çeviriler yaptı
Romanları
Çalıkuşu (1922)
Rahat El (1924)
Damga (1924)
Dudaktan Kalbe (1925)
Akşam Güneşi (1926)
Bir Bayan Düşmanı (1927)
Yeşil Gece (1928)
Acımak (1928)
Yaprak Dökümü (1930)
Kızılcık Dalları (1932)
Gökyüzü (1935)
Eski Rahatsızlık (1938)
Ateş Gecesi (1942)
Değirmen (1944)
Miskinler Tekkesi (1946)
Harabelerin Çiçeği (1953)
Kavak Yelleri (ölümünden sonra 1961)
Son Barınak (ölümünden sonra 1961)
Kan Davası (ölümünden daha sonra 1962)
Öyküleri
Gençlik ve Alımlılık (1919)
Roçild Bey (1919)
Eski Ahbap (1919)
Tanrı Misafiri (1927)
Sönmüş Yıldızlar (1928)
Leyla ile Mecnun (1928)
Herzamanki İşler (1930)
Oyunları
Hançer (1920)
Eski Rüya (1922)
Ümidin Güneşi (1924)
Gazeteci DüşmanıŞemsiye HırsızıYaşlı Serseri (Üç oyun birarada, 1925)
Taş Parçası (1926)
Hülleci (1926)
Bir Köy Hocası (1928)
Babür Şah'ın Seccadesi (1931)
Bir Kır Eğlencesi (1931)
Ümit Mektebinde (1931)
Facia AleyhindeKorkutmaEski Borç (Üç oyun birarada, 1931)
İstiklal (1933)
Vergi Hırsızı (1933)
Bir Yağmur Gecesi (1943) *