Sabah Ağrıları
Her tarafım ağrıyor, gece uyumama rağmen yorgun kalkıyorum diyorsanız fibromiyalji denilen ozel tipte bir romatizmal hastalığınız olabilir Bu hastalıkta şikayetler yağmurla birlikte artıyor
Yorgunluk, halsizlik Eklem cevrelerinde şişlik Yağmurla birlikte artan ve sebebi belirlenemeyen ağrıların ardında fibromiyalji adı verilen bir rotamizmal hastalık olabilir Prof Dr Murat İnanc anlattı:
Nedeni tam olarak belirlenmemiş yaygın ağrıların romatizmayla ilişkisi olabilir mi?
Nedeni bilinmeyen yaygın ağrılara fibromiyalji sendromu diyoruz Fibromiyalji tıbbın uzun suredir uğraştığı, hala tam cozemediği sık gorulen bir sorun Bazı bilim adamları fibromiyaljinin bir hastalık olarak tanımlanacak ozelliklere sahip olmadığını ve birbiriyle ilgisi olmayan belirtilerden ibaret olduğunu ileri suruyor Gercekten de yaygın ağrılardan şikayet eden kişilerde yapılan ayrıntılı incelemelerde bu ağrıya neden olabilecek organlarla, dokularla ilgili bir anormalliğe rastlanmıyor Ama bu kişilerde yaygın ağrılarla birlikte sebebi acıklanamayan yorgunluk, uyku bozuklukları, sindirim sistemiyle ilgili şikayetler bulunuyor Aynı zamanda ruhsal gerilim veya baskı yaratan faktorlerin olduğu goruluyor Onceki yıllarda bu durum psikojenik romatizma veya fibrozit adıyla inceleniyordu Son yıllarda benzer tablolar fibromiyalji ana başlığı altında toplanıyor İltihaplı romatizmal hastalıkları olanlarda da fibromiyalji ek bir sorun olarak ortaya cıkabiliyor
Kimlerde daha sık gorulur?
Fibromiyalji sıklıkla orta yaş donemindeki kadınlarda gundeme gelir Cocuklarda ve yaşlılarda daha nadirdir Fibromiyaljiyi gosteren kesin bir test yok Ayrıca belirtilerin cok ceşitli olması nedeniyle toplumdaki sıklığını ortaya cıkarmak zor Yapılan araştırmalar hastaların yuzde 90 kadın olduğunu ve erişkin kadınların yuzde 510unda bu tip şikayetler bulunduğunu ortaya koyuyor Erkeklerde sıklığı yuzde 5in altında
Belirtileri nelerdir?
Hastalar boyun, sırt, bacaklar gibi kasiskelet sisteminin ceşitli bolgelerinde yaygın ağrılardan şikayet eder Bir hekim tarafından değerlendirildiğinde hastalarda herhangi bir doku, organ hasarı, belli bir romatizma ya da romatizma dışı hastalık saptanamaz Yapılan muayenede yaygın ağrıya ek olarak belli bolgelerde kasların hassas olduğu saptanır
Bu hastalarda ayrıca sabahları kısa suren eklemleri hareket ettirme gucluğu bulunabilir Hastalar genellikle eklem ve cevrelerinde şişlikten şikayet eder Ancak hekimler muayenede objektif olarak şişliği saptayamaz Yağmurlu hava gibi hava değişiklikleri de hastanın şikayetlerinde artışa yol acabilir
Başka ne tur sorunlar olur?
Ağrılar dışında en sık yorgunluk, halsizlik ve uyku bozukluları goruluyor Uykusuzluk, yeterli ya da dinlendirici uyuyamama sıktır Bazı hastalarda bu durum uyku sırasında gorulen solunum sorunlarına bağlı olabilir
Ek olarak hastalarda migren ve gerilim tipi baş ağrıları, bağırsak bozuklukları, adet donemlerinde sorunlar, sık idrara cıkma, el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, ellerde morarma gibi şikayetler gorulebilir Hastalar soğuk, nem gibi hava şartlarına daha duyarlı olabilir Şikayetleri dağınık ve birbiriyle ilişkisiz gibi olduğundan hastalar ceşitli uzmanlık dallarından hekimlere başvurabilir Maalesef bu hastalarda şikayetlerin nedenini aydınlatmak icin cok sayıda kan tetkiki ve goruntuleme yontemleri istenir Fakat genellikle bir sonuc elde edilemez Ote yandan her turlu şikayetin fibromiyaljiye bağlanması durumunda da yeni ortaya cıkan hastalıklar gozden kacabilir ve hasta hekime başvurmaktan kacınabilir
Ateşli hastalık ve stres
Sebepleri nedir?
Muzmin bircok sağlık sorununda olduğu gibi fibromiyaljide de kalıtsal faktorlerin rolu var Ailede benzer ağrıları olan bireylerin bulunması fibromiyalji gelişme riskini artırıyor Vucudumuzda ağrı ozel mekanizmalarla iletilir Fibromiyalji tanısı konan hastalarda ağrı iletimiyle ilgili mekanizmaların bozuk olduğundan şupheleniliyor Ayrıntıları tam acıklığa kavuşturulamadı ama beyin, hormonlar, kaslar ve cevre sinir sistemindeki bozuklukların yaygın ağrı tablosunun gelişmesine katkıda bulunduğu duşunuluyor Hastalar genellikle şikayetlerinin başlangıcında ateşli bir hastalık, ameliyat, kaza gibi travma veya yaşamlarında stres yaratan onemli bir olayın etkili olduğunu ifade ediyor
Nedensiz ağrılar uzerinde stresin nasıl bir rolu var?
Fibromiyalji teşhisi konan hastaların onemli bir bolumunde stres yaratan faktorler on plandadır Bazen hastalığın başlangıcı hastada şiddetli stres yaratan bir olayla ilişkilendirilebilir Orneğin ailede bir kayıp, kaza bu rahatsızlıkta etkili olabilir Hastaların bir bolumunde endişe ve depresyon ceşitli derecelerde saptanabilir Tabii bu durum yaygın ağrıların nedeni değil sonucu olarak da ortaya cıkmış olabilir Yapılan araştırmalar psikolojik sıkıntıları olan hastaların oranının hekime başvuran hastalarda daha yuksek olduğunu gosteriyor Hekimler fibromiyalji duşundukleri hastaları incelerken psikiyatri uzmanlarına danışmaları gerekip gerekmediğini de değerlendirirler
Nasıl teşhis edilir?
Fibromiyalji teşhisi hekimin klinik değerlendirmesiyle konur Hastadaki belirtilere ve ağrının dağılım ve yerine gore ek tetkikler yapılması gerekir Kural olarak yapılan tetkiklerin fiziksel bir hasar gostermemesi ve normal olması lazım
Tedavisi nasıl yapılır?
Hastalığı kolayca ve kısa surede ortadan kaldıran bir ilac ya da tedavi yontemi yok Tedavide depresyon ilaclarının, kas gevşeticilerin ve endişeyi azaltan ilacların yararı olabiliyor Ağrı kesicilerden de yararlanılabilir Sinir sistemini etkileyen ilaclar uzerinde calışmalar suruyor Sonucları kanıtlanamamış olmakla birlikte meditasyon, masaj ve diyetten yararlanan hastalar da var Bazı hastalar davranış terapilerinden yarar gorebilir Kullanılan yontemler icinde fibromiyaljisi olan hastalarda en yararlı tedavi yonteminin uygun ve surdurulebilen bir egzersiz programı olduğunu soyleyebiliriz Ozellikle aerobik egzersiz yontemleri tercih edilmeli Hastalıkla ilgili kotumser tavırlar tedavi sonucları uzerinde olumsuz etki yapıyor Bu nedenle hastanın fibromiyalji ile ilgili yeteri kadar bilgi edinmesi ve ağrıların temelinde organ ve dokularında kalıcı bir hasar olmadığını kavraması cok onemli
Uc aydan uzun suren bel ağrısına dikkat!
Deprem uzmanı Prof Dr Ahmet Mete Işıkara ve merhum tiyatro sanatcısı Suna Pekuysalın hastalığı olarak bilinen ankilozan spondilitin en onemli belirtisi belin alt tarafında ortaya cıkan ağrı
Prof Dr Murat İnanc hastalıkla ilgili merak edilenleri anlattı:
Ankilozan spondilit nedir?
Muzmin ve ilerleyici iltihaplı bir romatizmal hastalıktır Ankilozan, Yunanca bukulmuş eklemin hareketsiz kalışını tanımlar Spondilit ise omurganın iltihabı anlamına gelir Hastalığın başlangıc yaşı genellikle 1530 arasındadır Fakat daha erken ya da gec başlaması da mumkun
Erkeklerde daha mı sık goruluyor?
Evet, ankilozan spondilit (AS) erkeklerde ikiuc kat daha fazladır Kadınlarda hastalığın belirtileri daha siliktir AS goz, akciğer, kalp, bobreği de etkileyebilir
Belirtileri nelerdir?
Surekli bel ağrısı ve tutukluk AS nin en onemli belirtisi Toplumda bel ağrısı olan hastalar incelendiğinde bunların onemli bir bolumunde uzun sureli tedavi gerektirecek bir hastalık bulunmayabilir Fakat ASde bel ağrısı cok onemli ozellikler gosterir İltihaplı hastalık olduğunu gosteren bu ozellikler şunlar: Bel ağrısının uc aydan uzun suredir devam etmesi, genc yaşta ortaya cıkması, sabahları şiddetli tutuklukla birlikte olması, hareketle ve gunluk aktivitelerle azalması, başlangıcının sinsi olması ve omurgada hareket kısıtlılığı hatta derin nefes alma guclukle birlikte olması Topuk bolgesinde uzun suren ağrıların olması
Neden ortaya cıkar?
Kalıtsal bir yatkınlıktan soz edilebilir Hastaların yaklaşık yuzde 20sinde ailede başka bir hasta veya hastalar bulunuyor
Nasıl teşhis edilir?
Kan testleri yapılarak kanda iltihapla ilgili tetkiklerde bozulma saptanır Goruntuleme yontemleriyle hastalığın yaptığı değişiklikler ortaya konabilir Radyografiler uzun suredir hastalığı devam eden hastalarda genellikle yeterli olur Hastalığın erken donemlerinde manyetik rezonans ile goruntuleme erken tanı ve hastalığın tutuğu bolgelerin gosterilmesinde yararlıdır Gereken hastalarda HLAB27 testi ile kalıtsal yatkınlık ortaya konabilir
Tedavisi nasıl yapılır?
AS tedavisinde hastalığı tamamen ortadan kaldıran bir tedavi yok Ancak gunumuzde duzenli ilac tedavilerinin hastalığın ilerlemesini yavaşlattığı yonundeki veriler artıyor Buna ek olarak standart ilaclara yanıt vermeyenlerde uygulanabilecek yeni ilaclar (biyolojik ilaclar) uretildi ASli hastanın hastalığıyla ilgili bilgilendirilmesi gerekir Hastanın ilacların tedavideki rolunu ve duzenli egzersizin onemini kavraması bu yontemlerin surdurulebilmesi icin şart AS tedavisinde hemen her hastada antiinflamatuar ilacların kullanılması gerekiyor Bu ilacların uzun sure kullanımında istenmeyen etkilerin izlenmesi cok onemli Bu ilaclar hastaların ozellikle sabahları daha ağrısız ve kolay hareket etmelerini sağlar Antiinflamatuarın yanında kas gevşetici de verilebilir İltihap belirtilerinin guclu olduğu hastalarda sulfasalazin, metotreksat gibi uzun donemde etkili olabilecek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatan ilaclar kullanılabilir Hekim gerek gorduğunde kısa veya uzun donem kortikosteroid (kortizon) iceren ilacları tedavide uygulayabilir Gerekirse romatoloji merkezlerinde biyolojik ilaclar uygulanır
Ozgur Gokmen Celenk Radikal
Her tarafım ağrıyor, gece uyumama rağmen yorgun kalkıyorum diyorsanız fibromiyalji denilen ozel tipte bir romatizmal hastalığınız olabilir Bu hastalıkta şikayetler yağmurla birlikte artıyor
Yorgunluk, halsizlik Eklem cevrelerinde şişlik Yağmurla birlikte artan ve sebebi belirlenemeyen ağrıların ardında fibromiyalji adı verilen bir rotamizmal hastalık olabilir Prof Dr Murat İnanc anlattı:
Nedeni tam olarak belirlenmemiş yaygın ağrıların romatizmayla ilişkisi olabilir mi?
Nedeni bilinmeyen yaygın ağrılara fibromiyalji sendromu diyoruz Fibromiyalji tıbbın uzun suredir uğraştığı, hala tam cozemediği sık gorulen bir sorun Bazı bilim adamları fibromiyaljinin bir hastalık olarak tanımlanacak ozelliklere sahip olmadığını ve birbiriyle ilgisi olmayan belirtilerden ibaret olduğunu ileri suruyor Gercekten de yaygın ağrılardan şikayet eden kişilerde yapılan ayrıntılı incelemelerde bu ağrıya neden olabilecek organlarla, dokularla ilgili bir anormalliğe rastlanmıyor Ama bu kişilerde yaygın ağrılarla birlikte sebebi acıklanamayan yorgunluk, uyku bozuklukları, sindirim sistemiyle ilgili şikayetler bulunuyor Aynı zamanda ruhsal gerilim veya baskı yaratan faktorlerin olduğu goruluyor Onceki yıllarda bu durum psikojenik romatizma veya fibrozit adıyla inceleniyordu Son yıllarda benzer tablolar fibromiyalji ana başlığı altında toplanıyor İltihaplı romatizmal hastalıkları olanlarda da fibromiyalji ek bir sorun olarak ortaya cıkabiliyor
Kimlerde daha sık gorulur?
Fibromiyalji sıklıkla orta yaş donemindeki kadınlarda gundeme gelir Cocuklarda ve yaşlılarda daha nadirdir Fibromiyaljiyi gosteren kesin bir test yok Ayrıca belirtilerin cok ceşitli olması nedeniyle toplumdaki sıklığını ortaya cıkarmak zor Yapılan araştırmalar hastaların yuzde 90 kadın olduğunu ve erişkin kadınların yuzde 510unda bu tip şikayetler bulunduğunu ortaya koyuyor Erkeklerde sıklığı yuzde 5in altında
Belirtileri nelerdir?
Hastalar boyun, sırt, bacaklar gibi kasiskelet sisteminin ceşitli bolgelerinde yaygın ağrılardan şikayet eder Bir hekim tarafından değerlendirildiğinde hastalarda herhangi bir doku, organ hasarı, belli bir romatizma ya da romatizma dışı hastalık saptanamaz Yapılan muayenede yaygın ağrıya ek olarak belli bolgelerde kasların hassas olduğu saptanır
Bu hastalarda ayrıca sabahları kısa suren eklemleri hareket ettirme gucluğu bulunabilir Hastalar genellikle eklem ve cevrelerinde şişlikten şikayet eder Ancak hekimler muayenede objektif olarak şişliği saptayamaz Yağmurlu hava gibi hava değişiklikleri de hastanın şikayetlerinde artışa yol acabilir
Başka ne tur sorunlar olur?
Ağrılar dışında en sık yorgunluk, halsizlik ve uyku bozukluları goruluyor Uykusuzluk, yeterli ya da dinlendirici uyuyamama sıktır Bazı hastalarda bu durum uyku sırasında gorulen solunum sorunlarına bağlı olabilir
Ek olarak hastalarda migren ve gerilim tipi baş ağrıları, bağırsak bozuklukları, adet donemlerinde sorunlar, sık idrara cıkma, el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, ellerde morarma gibi şikayetler gorulebilir Hastalar soğuk, nem gibi hava şartlarına daha duyarlı olabilir Şikayetleri dağınık ve birbiriyle ilişkisiz gibi olduğundan hastalar ceşitli uzmanlık dallarından hekimlere başvurabilir Maalesef bu hastalarda şikayetlerin nedenini aydınlatmak icin cok sayıda kan tetkiki ve goruntuleme yontemleri istenir Fakat genellikle bir sonuc elde edilemez Ote yandan her turlu şikayetin fibromiyaljiye bağlanması durumunda da yeni ortaya cıkan hastalıklar gozden kacabilir ve hasta hekime başvurmaktan kacınabilir
Ateşli hastalık ve stres
Sebepleri nedir?
Muzmin bircok sağlık sorununda olduğu gibi fibromiyaljide de kalıtsal faktorlerin rolu var Ailede benzer ağrıları olan bireylerin bulunması fibromiyalji gelişme riskini artırıyor Vucudumuzda ağrı ozel mekanizmalarla iletilir Fibromiyalji tanısı konan hastalarda ağrı iletimiyle ilgili mekanizmaların bozuk olduğundan şupheleniliyor Ayrıntıları tam acıklığa kavuşturulamadı ama beyin, hormonlar, kaslar ve cevre sinir sistemindeki bozuklukların yaygın ağrı tablosunun gelişmesine katkıda bulunduğu duşunuluyor Hastalar genellikle şikayetlerinin başlangıcında ateşli bir hastalık, ameliyat, kaza gibi travma veya yaşamlarında stres yaratan onemli bir olayın etkili olduğunu ifade ediyor
Nedensiz ağrılar uzerinde stresin nasıl bir rolu var?
Fibromiyalji teşhisi konan hastaların onemli bir bolumunde stres yaratan faktorler on plandadır Bazen hastalığın başlangıcı hastada şiddetli stres yaratan bir olayla ilişkilendirilebilir Orneğin ailede bir kayıp, kaza bu rahatsızlıkta etkili olabilir Hastaların bir bolumunde endişe ve depresyon ceşitli derecelerde saptanabilir Tabii bu durum yaygın ağrıların nedeni değil sonucu olarak da ortaya cıkmış olabilir Yapılan araştırmalar psikolojik sıkıntıları olan hastaların oranının hekime başvuran hastalarda daha yuksek olduğunu gosteriyor Hekimler fibromiyalji duşundukleri hastaları incelerken psikiyatri uzmanlarına danışmaları gerekip gerekmediğini de değerlendirirler
Nasıl teşhis edilir?
Fibromiyalji teşhisi hekimin klinik değerlendirmesiyle konur Hastadaki belirtilere ve ağrının dağılım ve yerine gore ek tetkikler yapılması gerekir Kural olarak yapılan tetkiklerin fiziksel bir hasar gostermemesi ve normal olması lazım
Tedavisi nasıl yapılır?
Hastalığı kolayca ve kısa surede ortadan kaldıran bir ilac ya da tedavi yontemi yok Tedavide depresyon ilaclarının, kas gevşeticilerin ve endişeyi azaltan ilacların yararı olabiliyor Ağrı kesicilerden de yararlanılabilir Sinir sistemini etkileyen ilaclar uzerinde calışmalar suruyor Sonucları kanıtlanamamış olmakla birlikte meditasyon, masaj ve diyetten yararlanan hastalar da var Bazı hastalar davranış terapilerinden yarar gorebilir Kullanılan yontemler icinde fibromiyaljisi olan hastalarda en yararlı tedavi yonteminin uygun ve surdurulebilen bir egzersiz programı olduğunu soyleyebiliriz Ozellikle aerobik egzersiz yontemleri tercih edilmeli Hastalıkla ilgili kotumser tavırlar tedavi sonucları uzerinde olumsuz etki yapıyor Bu nedenle hastanın fibromiyalji ile ilgili yeteri kadar bilgi edinmesi ve ağrıların temelinde organ ve dokularında kalıcı bir hasar olmadığını kavraması cok onemli
Uc aydan uzun suren bel ağrısına dikkat!
Deprem uzmanı Prof Dr Ahmet Mete Işıkara ve merhum tiyatro sanatcısı Suna Pekuysalın hastalığı olarak bilinen ankilozan spondilitin en onemli belirtisi belin alt tarafında ortaya cıkan ağrı
Prof Dr Murat İnanc hastalıkla ilgili merak edilenleri anlattı:
Ankilozan spondilit nedir?
Muzmin ve ilerleyici iltihaplı bir romatizmal hastalıktır Ankilozan, Yunanca bukulmuş eklemin hareketsiz kalışını tanımlar Spondilit ise omurganın iltihabı anlamına gelir Hastalığın başlangıc yaşı genellikle 1530 arasındadır Fakat daha erken ya da gec başlaması da mumkun
Erkeklerde daha mı sık goruluyor?
Evet, ankilozan spondilit (AS) erkeklerde ikiuc kat daha fazladır Kadınlarda hastalığın belirtileri daha siliktir AS goz, akciğer, kalp, bobreği de etkileyebilir
Belirtileri nelerdir?
Surekli bel ağrısı ve tutukluk AS nin en onemli belirtisi Toplumda bel ağrısı olan hastalar incelendiğinde bunların onemli bir bolumunde uzun sureli tedavi gerektirecek bir hastalık bulunmayabilir Fakat ASde bel ağrısı cok onemli ozellikler gosterir İltihaplı hastalık olduğunu gosteren bu ozellikler şunlar: Bel ağrısının uc aydan uzun suredir devam etmesi, genc yaşta ortaya cıkması, sabahları şiddetli tutuklukla birlikte olması, hareketle ve gunluk aktivitelerle azalması, başlangıcının sinsi olması ve omurgada hareket kısıtlılığı hatta derin nefes alma guclukle birlikte olması Topuk bolgesinde uzun suren ağrıların olması
Neden ortaya cıkar?
Kalıtsal bir yatkınlıktan soz edilebilir Hastaların yaklaşık yuzde 20sinde ailede başka bir hasta veya hastalar bulunuyor
Nasıl teşhis edilir?
Kan testleri yapılarak kanda iltihapla ilgili tetkiklerde bozulma saptanır Goruntuleme yontemleriyle hastalığın yaptığı değişiklikler ortaya konabilir Radyografiler uzun suredir hastalığı devam eden hastalarda genellikle yeterli olur Hastalığın erken donemlerinde manyetik rezonans ile goruntuleme erken tanı ve hastalığın tutuğu bolgelerin gosterilmesinde yararlıdır Gereken hastalarda HLAB27 testi ile kalıtsal yatkınlık ortaya konabilir
Tedavisi nasıl yapılır?
AS tedavisinde hastalığı tamamen ortadan kaldıran bir tedavi yok Ancak gunumuzde duzenli ilac tedavilerinin hastalığın ilerlemesini yavaşlattığı yonundeki veriler artıyor Buna ek olarak standart ilaclara yanıt vermeyenlerde uygulanabilecek yeni ilaclar (biyolojik ilaclar) uretildi ASli hastanın hastalığıyla ilgili bilgilendirilmesi gerekir Hastanın ilacların tedavideki rolunu ve duzenli egzersizin onemini kavraması bu yontemlerin surdurulebilmesi icin şart AS tedavisinde hemen her hastada antiinflamatuar ilacların kullanılması gerekiyor Bu ilacların uzun sure kullanımında istenmeyen etkilerin izlenmesi cok onemli Bu ilaclar hastaların ozellikle sabahları daha ağrısız ve kolay hareket etmelerini sağlar Antiinflamatuarın yanında kas gevşetici de verilebilir İltihap belirtilerinin guclu olduğu hastalarda sulfasalazin, metotreksat gibi uzun donemde etkili olabilecek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatan ilaclar kullanılabilir Hekim gerek gorduğunde kısa veya uzun donem kortikosteroid (kortizon) iceren ilacları tedavide uygulayabilir Gerekirse romatoloji merkezlerinde biyolojik ilaclar uygulanır
Ozgur Gokmen Celenk Radikal