Safra kesesi karnın sağ ve üst bölgesinde karaciğerin çabucak altında bulunan bir organdır. Ana vazifesi, karaciğerde üretilen safrayı depolayarak konsantre etmek ve safrayı safra kanalına boşaltarak sindirime katkıda bulunmaktır.
Karaciğerden günde yaklaşık olarak günde 1 litre safra üretilir. Bu safra kesesinde depolanır ve konsantre edilir. Safra yağ sindirimi ve vitamin emilimini sağlamak emelli sindirime takviye olur. Bilhassa yağlı yiyecekler tüketilmesinden sonra safra kesesi içerisindeki konsantre olmuş safrayı safra kanalı yoluyla onikiparmak bağırsağına akıtır, böylelikle yağ sindirimi başlamış olur.
Safranın akışkanlığının azalması ile safra çamuru ve sonrasında da safra taşı ortaya çıkar. Safra kesesi taşı, bayanlarda erkeklere oranla daha fazla görülür. Safra kesesi taşı sayısı ve boyutları şahıstan şahsa farklılık gösterebilir. Safrada çok kolesterol varlığı, safrada aşrı bilurubin varlığı, safra kesesinin boşalma sorununun olması, safra taşı oluşumuna neden olur. Safra kesesi taşları başlangıçta hiç belirti vermeyebilir. Büyük çoğunluğu bu formda sessiz seyreder. Bu taşlar ekseriyetle rastlantısal biçimde saptanır. Safra kesesi içerisindeki taşlar safra kesesinin çıkışını tıkayıp, safra kesesi boşalmasını engellemeye başladığı anda semptomlar ortaya çıkar. Şayet safra taşları, safra kesesi kanalından geçecek kadar küçük ise safra kanalına geçerek tıkanma sarılığı üzere daha zahmetli tablolara yol açabilirler. Ateş, ağrı, sarılık, idrar renginin kahverengi olması, bulantı, kusma üzere semptomlar ortaya çıkabilir.
Taşın, kanalı tıkaması ile birkaç saat içerisinde safra kesesi iltihabı (kolesistit) görülür. Şayet bu tabloya enfeksiyonda eklenirse önemli sorunlara yol açabilir. Ana safra yollarına düşen taşlar safra kesesi ile birlikte pankreas bezini de etkileyebilir. Taşın safra kanalını tıkaması ile hastalar ani, süratli başlangıçlı ve ağrı kesicilere çok âlâ yanıt vermeyen karın ağrısı hissedebilirler. Bu ağrı, sırta-omuza yayılabilir. Beraberinde bulantı, kusma, idrar renginde yoğunlaşma, açık dışkı rengi, ishal ya da çok gaz ve sindirim sorunları görülebilir.
Safra kesesi taşları daima safra kesesinin iç duvarını tahriş ederek kronik bir iltihaplanmaya sebep olarak uzun devirde safra kesesi kanserine dönüşebilir. Safra kesesi taşlarında sıklıkla safra kesesi iltihabı, ortak safra kanalının tıkanması, pankreas kanalının tıkanması, ileri devirde de safra kesesi kanseri oluşumuna neden olabilirler.
Safra kesesi taşı , bayanlarda daha sık görülmekle birlikte 40 yaşın üzerinde olmak, çok kilolu olmak, hareketsiz ömür üslubu, hamilelik, yağdan varlıklı beslenme, liften yoksul diyet, aile kıssası, ailesinde safra kesesi taşı olması, şeker hastalığı, süratli kilo verme, doğum denetim hapı, karaciğer hastalıkları ve kan hastalıklarında görülme sıklığı artar.
Hastanın tanısı, klasik muayene bulguları, kan ve idrar analizleri ve USG ile konulur. Az olarak tomografi ya da MR’a muhtaçlık duyulur. Safra kanalı içerisindeki taşlar için safra yolları MR’ı (MRCP) gereğinde de endoskopik girişimsel (ERCP) yapılır.
Safra kesesi taşı olan hastalar acil servise yağlı bir yemek sonrası (genellikle akşam yemeği) 2-4 saat sonra şiddetli karın ağrısıyla başvururlar. Bulantı ve kusma olabilir. Yapılan muayenede sağ üst kadranda ağrı ve hassasiyet mevcuttur. Birinci yapılacak tanısal tetkik ultrasondur. Bu tetkik ile safra kesesi taşı, duvar kalınlığı ve etraf sıvısı saptanarak enfeksiyon tanısı konulur. Bu durumdaki hastalara öncelikle medikal tedavi ile rahatlama sağlanmalı ve birinci 24- 48 saaat içinde ise ameliyat planlanmalı şayet bu mühlet geçirilmiş ise 6-8 hafta sonraya operasyon planlanmalıdır. Buradaki maksat hastaya kapalı sistem ile (laparoskopik olarak ) ameliyat yapabilmektir.