Rusya-Ukrayna krizi savaşa dönünce Türkiye'de bölgeyle ticaret yapan şirketler zora girdi. Kriz masası oluşturulan Laleli'den, sığınakta olan cins rehberine, mağazaları kapanan mücevherden mobilyaya tüm alanlarda Türk iş insanları sorun yaşamaya başladı.
İlk hangi dalı vurdu?
Rusya’nın Ukrayna’ya savaş ilan etmesi sonrası ABD ve AB’nin Rusya’ya yönelik açıkladığı ekonomik yaptırımların tesiri, birinci olarak hazır giysi dalında görüldü. Ukrayna’da faaliyet gösteren 24 markanın 267 mağazası ve 180 satış noktası büsbütün kapanırken, Rusya’da faaliyet gösteren 32 markanın 655 mağazası ve 2 bin 556 satış noktasında ise huzursuz bir bekleyiş süreci başladı.
Ülkede yaşanan negatif ekonomik ortamın birinci olarak hazır giysi ve gibisi eser alışverişinde sakinliğe yol açtığını belirten dal temsilcileri, yaşanan gelişmeler nedeniyle yalnızca Ukrayna’da iptal ve ertelemelerin 150-200 milyon doları bulduğunu kaydetti. Rusya’da ise hali hazırda hazır giysi alışverişi ve ihracat durma noktasına gelmiş vaziyette.
Geçen ay her iki ülkede de düzenlenen fuarlardaki iş irtibatları boşa gitti
Resmi sayılara nazaran geçen yıl Ukrayna’ya 173 milyon dolar, Rusya’ya ise 287 milyon dolar ihracat gerçekleştirilmişti. Lakin iki ülke de daha çok yolcu beraberi ile ihracat gerçekleştiriyor ve kelam konusu sayı Ukrayna’da 750 milyon doları bulurken Rusya’da ise 1 milyar doları aşıyor. Geçen ay her iki ülkede de fuara katılan ve büyük oranda iş kontakları gerçekleştiren kesimin, Rusya’ya resmi ihracatı 287 milyon dolardan 1 milyar dolara çıkarma maksadı vardı.
En çok Laleli ve Osmanbey etkilendi!
Dünya'dan Yener Karadeniz haberine göre, her iki ülkeye de en fazla ihracat gerçekleştiren Laleli ve Osmanbey bölgeleri. Yalnızca Laleli’de yapılan yolcu beraberi satışların yaklaşık yüzde 50’si Rusya ve Ukrayna’ya gerçekleştiriliyor. TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Dal Meclisi Lideri Erdem Fayat, en net kasvetin Ukrayna piyasasında yaşandığını ve bölgeye yapılan ihracatta iptal ve ertelemelerin 150-200 milyon doları bulduğunu söyledi. Fayat, “Yakın tarihte her iki ülkede de kıymetli iş irtibatlarının yapıldığı iki adet fuar vardı. Ukrayna’ya sevkiyat durduğu üzere Rusya’da ise huzursuz bir bekleyiş hakim. İki ülkede daha çok yolcu beraberinde ticaret yapıldığı için çok fazla swift sürecine tabi olmuyor, lakin bizim resmi ticarette de ödeme sisteminde çok dert olmayacaktır. Kuyumculardan alınıyor, yolcu beraberindeki nakitler ile ya da öbür türlü mahsuplaşılıyor” tabirlerini kullandı.
Ukrayna’da ticaret büsbütün durdu, Rusya’da da iptal ve ertelemeler var!
İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Lideri Mustafa Gültepe, iki ülkeye yolcu beraberi ile 1,5 milyar doları aşkın ihracat yapıldığını belirterek, “Umuyoruz iki ülke ortasında bir an evvel sulh sağlanır. Lakin şu an Ukrayna’da ticaret büsbütün durduğu üzere Rusya’da da iptal ve ertelemeler var. Beşerler önünü görmek istiyor” dedi. Pekala iptal ve ertelemelere yönelik bölümde bir sigorta var mı? Mustafa Gültepe, yolcu beraberinde olduğu üzere resmide de çok küçük bir limit dışında çoklukla inanca dayalı bir ticaretin kelam konusu olduğunu anlattı.
Swift konusunda ise zahmet yaşayacaklarını belirten Gültepe, devam edecek ticarette her türlü riski göze alarak para ünitelerinin kullanılabileceğini lisana getirdi. Akdeniz Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Lideri Gürkan Tekin de şu anda TIR’ların hudutta beklediğini belirterek, “En ufak düşüncede birinci uzaklaşılan bölüm hazır giysi. Hasebiyle şu an bölüm önemli formda etkileniyor. Kayıt dışında sigorta yok, resmi satışta ise sigorta kapsamında değil. Sigorta daha çok AB bölgesinde oluyor. O nedenle önemli etkilenme olacak. Şu an ihracat durma noktasında” değerlendirmesinde bulundu.
Laleli'de kriz masası oluşturuldu
Rusya-Ukrayna savaşından en fazla etkilenecek bölge Laleli ve Osmanbey üzere dokumacılık merkezleri. Mevzuyla ilgili kriz masası oluşturulan Laleli’de Perşembe günü 253 olan Ukraynalı konuk sayısı 500’ü geçmiş durumda. Sayı her geçen gün artıyor. LASİAD Lideri Gıyasettin Eyyüpkoca, “Laleli’de 3 milyar dolara yakın ticaret kelam konusu. Bunun yarısına yakını iki ülkeyle gerçekleştiriliyor. Şu an iki ülkeye de ticaret durdu. Açık hesap sıkıntısı de var. İki ülke ile açık hesap ile çalışanlar da var yıllardır. Sipariş iptalleri var. İptal ve ertelemelerin 200 milyon doları bile aştığını iddia ediyoruz. Bu üretimi de etkiledi, atölyeler durmuş vaziyette. Hudut olduğu için Polonya’dan bile sipariş iptalleri var. Bu durumdan güya en çok etkilenecek ülke biz olacağız. İki ülkenin bölgedeki ticaretteki hissesi yüzde 50. Laleli’de pazarın yarısı tehlikede” diye konuştu.
'Ukrayna’ya mal sevkiyatı yapılamıyor. Rusya sevkiyatları ise bekletiliyor'
Osmanbey Tekstilci İş İnsanları Derneği (OTİAD) Lideri Eda Arpacı, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı askeri operasyon sonrası Osmanbey’de sipariş, sevkiyat ve tahsilat ile ilgili ne tıp sıkıntılar yaşandı ve neler öngörülüyor diye bir çalışma yaptıklarını belirterek, “Aldığımız bilgiye nazaran her iki ülkede de sipariş iptalleri var. Ukrayna’ya mal sevkiyatı yapılamıyor. Rusya’ya ise sevkiyat yapılmakla birlikte yüklemeler bekletiliyor. Moskova’da fuar vardı. 287 milyon doların 1 milyar dolara çıkması bekleniyordu. Şu belirsizlik ortamında önceliğimiz halklar ziyan görmeden sulh ortamının oluşması. Fakat o vakit zararın boyutunu tespit edebileceğiz” tabirlerini kullandı.
'Rusya'ya para ve mal transferleri durdu'
Rusya 655 mağaza ile Türk markalarının en fazla mağaza bulundurduğu ülke. Ukrayna’da ise 24 markanın 267 mağazası bulunuyor. İki ülkede bulunan 922 mağazayı işleten markaların çatı kuruluşu Birleşmiş Markalar Derneği (BMD), bugün bölgede bulunan mağazaların akıbeti ile ilgili bir toplantı yapacak. BMD Lideri Sinan Öncel, “Ukrayna’nın akabinde artık Rusya ile ilgili zahmetler artmış durumda. Ülkeye para ve mal transferleri durdu. Bugün bölgede mağazası bulunan markalar ile bir toplantı gerçekleştirerek durum değerlendirmesi yapıp, yol haritası belirleyeceğiz” açıklamasında bulundu.
Her iki ülkede de mağazası olan markalar!
Her iki ülkede de mağazaları bulunan Roberto Bravo İdare Şurası Lideri Mustafa Kamar, Ukrayna’da bulunan tüm mağazaların kapalı olduğunu, çalışanların inançlı bölgelere gittiğini ve ihracatın da büsbütün sıfırlandığını anlattı. Birebir vakitte Mücevher İhracatçıları Birliği Lideri da olan Kamar, Rusya ile ilgili ise şu tabirleri kullandı:
“Rusya’da şu anda devalüasyon var. Dolara ulaşım zorlaştı. İhracat yapsanız paranızın Türkiye’ye gelmesi ile ilgili sorun var. Şu an orası da kitlenmiş vaziyette. Herkes A-B-C planlarını yapmaya çalışıyor. Orda da beklemedeyiz. Ticaret devam mı ediyor durdu mu göreceğiz. Şu an paranın gelmesi ile ilgili düşünceler nedeni ile mal gönderme işi de çok güç. Dolara hangi kur ile ulaşacağımızı bilmediğimiz için ihracat kısmı da tıkandı. Plan yok şu an için bekleyip göreceğiz”
Boberto Bravo, Moskova’da 14 mağaza 12 adet frachise ve 100 yakın satış noktası ile hizmet verirken, Ukrayna’da ise 5 adet franchise ve 10’a yakın da satış noktası ile yer alıyor.
'Türk müteahhitlik firmalarının işleri yavaşladı'
Geçtiğimiz yıl yurtdışında alınan 29,3 milyar dolarlık iş ölçüsünün 11 milyar dolarlık kısmını Rusya’da üstlenen Türk müteahhitlik firmalarının bu ülkedeki işleri yavaşladı. Firmalar SWIFT yaptırımının sonuçlarını bekliyor. Devam eden projelerle birlikte Türk müteahhitlerinin ülkedeki yatırım meblağı ise 32 milyar doları buluyor. Leyla İlhan'ın aktardığına nazaran, Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Erdal Eren, Rusya’daki süreci şu anda izlediklerini belirterek, “Henüz şöyle bir pürüz oldu diyecek bir durum yok. Ne olacak, ne bitecek diye beklemek lazım” dedi. Lakin hem devam eden projeler hem de ödemeler açısından telaşlı olduklarını tabir eden Eren, şunları söyledi: “Rusya yatırımlarını kısacak mı, ödemeler nasıl olacak? Turizm açısından ne olacak, Rus turistler gelebilecek mi? Geldiklerinde onların ödemeleri ve para transferleri nasıl olacak konusunu bizde merakla bekliyoruz.” Eren, şu anda odak noktalarının yeni pazar arayışı olmadığını lisana getirdi.
Şantiyelere gereç alımında sıkıntılar var!
Yenigün İnşaat İdare Şurası Lideri ve Türkiye Müteahhitler Birliği eski Lideri Mithat Yenigün de, Rusya’da 4 projede 750 milyon dolarlık bir iş yürüttüklerini belirterek, halihazırda şantiyelerde işleri durdurmadıklarını lakin işlerin yavaşlamaya başladığını söyledi. Artan fiyatlar ve belirsizlik ortamı nedeniyle şantiyelere materyal almada sorun yaşadıklarını aktaran Yenigün, sürecin tesirlerini izlemeye başladıklarını söyledi.
'Ukrayna’da mağazalar kapandı. Rusya’da siparişler beklemeye alındı'
Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş mobilya kesimini de etkilemeye devam ediyor. Mobilya ve Yatak Sanayicileri Derneği (MOYSAD) Lider Yardımcısı Davut Doğan, “Ukrayna’da mağazalar kapandı. Rusya’da siparişler beklemeye alındı” dedi. Tedarik zincirindeki risklerin artmasından ötürü lojistik maliyetlerinin çok fazla arttığını aktaran Doğan, “Bu nedenle karşı taraf siparişleri beklemeye aldı. Biz genelde fabrika teslim satıyoruz. Burada her iki ülkeye mobilya götürecek TIR bulmakta zorluk yaşıyor” dedi.
Rusya’nın hem mobilya alanında üretici ülke olması hem de keyfi olarak uyguladığı gümrük vergileri nedeniyle kesimin ihracat yaptığı birinci 10 ülke ortasında yer almadığını kaydeden Mobilya Dernekleri Federasyonu Lideri Ahmet Güleç, “Dolayısıyla buradaki duraksama kesimimizde büyük bir kayıp oluşturmayacak” dedi.
Turlar iptal oldu!
Ukrayna ve Rusya savaşının akabinde yerli turist, pasaportsuz girdiği ve en çok tercih ettiği birinci 3 destinasyondan biri olan Ukrayna yerine alternatiflere yöneldi. Yaşanan gelişmelerle birlikte Rusya ve Ukrayna paket tiplerini iptal eden Türk turist rotayı vizesiz Belgrad’a ve Mısır’a kırdı. Ukrayna ve Türkiye ortasında 2017’de imzalanan muahede uyarınca iki ülke vatandaşları vizeye ve pasaporta gereksinim duymadan yalnızca kimlik kartlarıyla karşılıklı ziyaretlerde bulunabiliyor.
Selenay Yağcı'nın aktardığına göre, pandemi öncesinde Türkiye ve Ukrayna ortasında her gün 20 uçak kalkıyordu. Türkiye’den Ukrayna’ya giden turist sayısı da 3 kat artmıştı. Türkiye, pandemi öncesi yaklaşık 300 bin ile Ukrayna’ya turist gönderen ülkeler ortasında birinci 10’da yer alıyordu. Geçen yıl ise yaklaşık 200 bin Türk turist Ukrayna’yı ziyaret etmişti. Son bir haftada yaşanan gelişmelerle birlikte Türk turistlerin bir kısmı tiplerini büsbütün iptal etti, bir kısmı de rotayı değiştirdi.
Prontotour İdare Şurası Lideri Ali Onaran, her hafta bir kümeleri olduğunu söz ederek, Türk turistlerin en çok tercih ettiği 3 destinasyondan birinin Ukrayna olduğunu söyledi. Ukrayna’dan son turist kümelerinin 4 gün evvel döndüğünü belirten Onaran, “O kümemize eşlik eden rehberimizin şu anda sığınakta olduğu bilgisini aldık. Ukrayna paket çeşitleri, son yıllarda epeyce artan bir taleple karşılaşıyordu. Bilhassa Lviv ve Kiev çeşitleri tercih ediliyordu. Vizesiz pasaportsuz giriş kolaylık sağlamıştı. Yerli turist, 3 günde karar verip gidiyordu. Yaşanan gelişmelerin akabinde cinslerin bir kısmı iptal oldu bir kısmı da rota değiştirdi” dedi.
Yaş meyve ve zerzevat ihracatı riske girdi!
Rusya-Ukrayna savaşı, Türkiye’nin bu iki ülkeye yaş meyve ve zerzevat ihracatını da riske soktu. Ukrayna’ya ihracat, ağır savaş şartları, limanların ve havaalanlarının çalışamaması nedeniyle bütünüyle durdu. Kesimin Rusya’ya ihracatında ise yeni siparişler gelmiyor. Tüketimi vakitle sonlu olan yaş meyve ve sebzede pazar kapanması, eserin bütünüyle bozulmasına neden oluyor. Her iki ülkeye ortalama aylık 100 milyon dolarlık zerzevat ve meyve ihracatı yapan Türkiye, eserin tarlada kalmaması için acil alternatif pazarlar arayışına girdi. Türkiye 2021 yılında Rusya’ya 1 milyar doların üzerinde yaş meyve ve zerzevat ihracatı yaptı. Bu yılın ocak ayında ise yüzde 17’lik azalış ile 66 milyon dolarlık yaş meyve ve zerzevat ihracatı gerçekleşti. Mehmet Hanifi Gülel'in aktardığına nazaran, Rusya ve Ukrayna’dan siparişlerin durduğu bilgisini veren İstanbul Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği Lideri Melisa Tokgöz Memnun, Rusya pazarında kotalar münasebetiyle diğer sıkıntılar da bulunduğuna işaret etti. Memnun, “İhracatçıların geneli bu süreçte biraz daha beklemek ve ne olduğunu görmek istiyor. Şu an ne kadar eserin yolda olduğunu, ne kadar kontrat iptali olduğunu net olarak bilemiyoruz. Mevzuyu araştırıyoruz” dedi.
Ukrayna Türkiye için kıymetli bir pazar
Ukrayna’ya 2021 yılında toplam yaş meyve ve zerzevat ihracatı bir evvelki yıla nazaran yüzde 11 artışla 217 milyon dolara yükseldi. Artış eğilimi bu yılın ocak ayında da sürdü ve aylık bazda yüzde 42 artış elde edilerek 29 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Gelişen bu pazarda ihracatın durduğunu belirten Melisa Tokgöz Memnun, “Ukrayna Türkiye için değerli bir pazar. Alternatif pazarlar konusuna her vakit çalışıyoruz. Bugün en büyük yaş meyve zerzevat pazarımız AB ve Rusya. AB bizim için değerli bir pazar. Konteyner krizi, yükselen navlun ve güç fiyatları Türkiye’yi AB için değerli tedarikçi noktasına taşıyor. Zira konteyner bulamasanız kamyonlara yükleyip gönderebiliyoruz. Aralık ayından bu yana istikralı kur da ihracatçının elini kuvvetli hale getirdi. Pazarı çeşitlendirmek maksadıyla Uzakdoğu ülkeleri Çin, Tayvan, Kore, Vietnam ve Japonya’ya ulaşabilmemiz için navlun takviyesi allamamız gerekiyor” halinde konuştu.
İptal yok fakat yakından takip ediliyor!
İklimlendirme Sanayi İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lideri Mehmet Şanal, Rusya-Ukrayna savaşının bugün itibariyle iş iptallerine neden olmadığını söyledi. Şanal, dal olarak gelişmeleri yakından takip ettiklerini, lakin bir iptal bildirimi almadıklarını belirtti. Hem Ukrayna hem de Rusya’nın iklimlendirme kesimi açısından değerli pazarlar olduğunu belirten Mehmet Şanal, Rusya’nın ısıtma tarafında yeterli bir tedarikçi ve partneri olduğunu söyledi. Şanal, şöyle konuştu:
“Ukrayna da pazarımız, bizim için son derece değerli. Rusya’nın toplam iklimlendirme ithalatı 11,5 milyar dolar, bu ithalattan Türkiye 210 milyon dolarlık ihracatla yüzde 1,79 hisse alıyor. Ukrayna’nın iklimlendirme ithalatı ise 1,7 milyar dolar ve Türkiye bundan 70 milyon dolar hissesi ile yüzde 4.19 hisse alıyor. Her iki ülkeye olan ihracatımız dünya genelinde aldığımız paydan daha yüksek. Yaşanılan durum daha çok sıcak pazardaki gelişmeleri yakından takip ediyoruz ve her iki ülke de bizim için ısıtma, soğutma ve tesisat gereçleri konusunda değerli pazarlarımız.”