Savaşların kaybedeni sivil halklar olurken, kazananı tartışmasız silah sanayi oluyor.
Rusya-Ukrayna tansiyonu Avrupa'nın sonlarına savaş getirince gelişmiş dünyada işler değişti. Uzun yıllardır silahlanma yarışında yer almayan Avrupa silah sanayine kazandırmaya başladı.
Avrupa'ya savaşın gölgesi yetmiş
SIPRI, dünya genelindeki silah ve askeri teçhizat satışıyla ilgili 2017-2021 periyodunu 2012-2016 ile karşılaştırdığı raporunu bugün açıkladı. Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı işgale ait dataları içermeyen rapor, buna karşın Avrupa'da hissedilir biçimde artan tansiyonu gözler önüne sermeye yetiyor.
Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından derlenen datalara nazaran, 2017-2021 devrinde memleketler arası silah ticareti 2012-2016 devrine nazaran yüzde 4,6 azalırken, Avrupa'nın silah alımları ise yüzde 19 artış gösterdi.
Silah ihracatını en çok artıran ülkeler ABD ve Fransa olurken, Orta Asya'nın silah alımları yüzde 20 ve Okyanusya'nın yüzde 59 arttı.
Orta Doğu her daim önde!
Afrika ve Amerika kıtalarının silah alımları azalırken, Orta Doğu büyük bir alıcı olmaya devam etti.
2017-2021 periyodunda memleketler arası silah transferlerinin yüzde 13'ü Avrupa'ya yapıldı. En büyük silah alıcıları İngiltere, Norveç ve Hollanda oldular.
İtalya'nın silah ihracatı 2017-21 devrinde 2012-2016 devrine nazaran yüzde 16 arttı ve global silah ticaretinin yüzde 3,1'ini oluşturdu. İngiltere'nin ihracatı yüzde 41 azaldı ve hissesi yüzde 2,9'a indi.
SIPRI araştırmasını yapan uzmanlardan Pieter Wezeman, dataları 'Çok tasa verici bir silahlanma' halinde kıymetlendirdi.
SIPRI'nin Avrupa Güvenliği Kısmı Lideri ve Rusya uzmanı Ian Anthony de 'Askeri alandaki silahlanmada görülen artışın, NATO'nun 2014'te Rusya'nın Kırım'ı ilhakına ve Donbass'taki Rus saldırganlığına verilmiş bir karşılık olduğu' dedi. Anthony, NATO'nun yıllarca yürüttüğü savunma harcamalarını azaltma siyasetinden 2014 yılından itibaren geri döndüğünü ve bu alana daha fazla harcama yapmaya yöneldiğini belirtti.
Savaş sonrası durum değişebilir
DW haberine nazaran, Ukrayna'da devam eden savaş ile silah satışlarında birtakım değişiklikler dikkati çekiyor. Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) akabinde dünyanın en büyük ikinci silah satıcısı olan Rusya'nın satışlarının rapor devri 2017-2021'de yüzde 26 gerilediği dikkat çekiyor. 'Ancak Rusya'nın silah satışlarındaki gerilemenin sebebi iki ülkeyle bağlantılı' olduğu belirtiliyor. Bu ülkelerin de Hindistan ve Vietnam olduğu aktarılıyor.
SIPRI'nin raporunu hazırlayan uzmanlar, Hindistan'ın Rusya'dan ithalatında azalma olduysa da bu durumun önümüzdeki yıllarda değişeceğini ve Hindistan'ın Rusya'dan yine daha fazla silah ithal edeceğini not ediyor.
Çin de geriliyor
Çin'in silah satışında da raporlaştırılan periyot zarfında yüzde 31 gerileme gözleniyor. Böylelikle Batı'da 'oldukça tehlikeli' olarak algılanan Rusya ve Çin'in dört yıllık dilimdeki silah satışlarının hayli düşüş kaydettiği belirtiliyor.
Dünya çapında silah satışında beşinci büyük ihracatçı ülke olan Almanya'nın da bu alandaki ticaretinin yüzde 19 azalma kaydettiği görülüyor.
ABD'nin ise silah ve askeri gereç ihracatını evvelki dört yıllık dilime nazaran yüzde 14 artırdığı tespit edildi. Dünyanın silah satışında üçüncü ülkesi olan Fransa'nın ise silah satışını yüzde 59 üzere yüksek bir oranda artırdığına dikkat çekildi.
Son devirde Rusya'nın komşuları silah alıyor
SIPRI'nin raporu, Rusya-Ukrayna savaşı konusunda ipuçları da içeriyor. SIPRI raporunun hazırlayan uzmanlardan Wezeman, 'Avrupa'ya silah ihracatını tetikleyen, birden fazla Avrupa ülkesinin Rusya ilgilerinin berbatlaşması oldu' diye konuştu. Wezeman, 'Öncelikle de kendi muhtaçlığını büsbütün karşılayamayan devletler epey alım yaptı' diye kelamlarını sürdürdü.
Raporda, ABD'nin askeri gereksinimini kendi karşılayamayan ülkeler başta olmak üzere en büyük silah satışını gerçekleştirdiği belirtildi. Yüklü olarak da savaş uçağı satıldığı aktarılıyor. İngiltere, Norveç ve Hollanda'nın toplamda ABD'den 71 F-35 jeti aldıkları bilgisi aktarılıyor.
ABD'ye verilen son siparişlere bakıldığında da yüklü olarak Rusya'nın etrafındaki ülkelerin harekete geçtiği gözleniyor. 2020-2021'de örneğin Finlandiya'nın 64, Polonya'nın da 32 adet F-35 ısmarladığı dikkat çekiyor. Almanya'nın da ABD'den beş P-8A denizaltı avcı uçağı satın almak istediği kaydediliyor.
Ukrayna neden silah almadı?
SIPRI raporunda yer alan bilgilere nazaran, Rusya'nın saldırdığı Ukrayna ise 2017-2021 vakit diliminde az ölçüde askeri malzeme ithal etti. SIPRI uzmanları, bu durumu iki argümanla açıklıyor. Birincisi olarak Ukrayna'nın mali gücünün sonlu olmasına dikkat çeken uzmanlar, ikincisinin de ülkenin kendi savunma endüstrisinin ve mevcut envanterinde Sovyetler Birliği devrinden kalma güzel bir askeri donanımın bulunması olduğunu tabir ediyor.
Raporda, pek çok silah ihracatçısı ülkenin de mümkün bir çatışmayı alevlendireceği tasasıyla zati Kiev'e silah satışını son devirde sonlandırdığı da kaydediliyor.
Ukrayna için Bayraktar SİHA'lar neden kıymetli?
Ukrayna'nın satın aldığı askeri teçhizatların başındaysa Türkiye'den aldığı 12 SİHA, ABD'den aldığı 540 tank füzesi savunma sistemi ve Çekya'dan ithal ettiği 87 tank ile 56 topçu bataryası geliyor. Uzmanlara nazaran siyasi bir jest olmasının ötesinde Ukrayna için Türkiye yapımı Bayraktar TB2 tipi SİHA' lar askeri açıdan değerli oldu.
Ukrayna'dan gelen manzaralarda Amerikan imali Javelin tank savarların parçaladığı belirtilen Rus tanklarına ilişkin görseller de görülüyor.
SIPRI uzmanı Ian Anthony'ye nazaran, Ukrayna savaşının gidişatını aslında tek bir silah sistemi belirlemeyecek. Anthony, Rusya'nın ağır silahları yığmasına, güçlü topçu bataryalarını kullanmasına ve hava taarruzlarının tam da maksadı tutturamamasına bakılırsa yeni savaş teknolojilerinin savaş için belirleyici olacağı telaffuzlarına temkinli yaklaşmak gerektiğine işaret ediyor.
NATO, Rusya'ya bilendi mi?
Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı savaş için şimdi bir kıymetlendirme yapmak güç, fakat SIPRI uzmanı Anthony'ye nazaran, bu savaş Avrupa'nın siyasi ve askeri coğrafyasını çoktan temelden sarstı bile. 'Bundan bu türlü, 1990'lı yıllarda mutabakat sağlandığı üzere Rusya ile güvenlik alanında kapsamlı işbirliği yapılacağı tahayyülü de ortadan kalkıyor. Rusya gelecekte, kestirilmesi sıkıntı bir devir için partner olamaz' diye konuşuyor.
SIPRI uzmanlarına nazaran, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı NATO'nun doğudaki üyeleri konusunda Rusya'nın hassasiyetlerini dikkate almaya son vermesinin de önünü açıyor. 'NATO, doğudaki üyelerinde daimi muharip birlikler konuşlandırmayacağına dair Rusya'ya verdiği kelamı artık yerine getirmekle yükümlü değil' deniyor.