Can kaybı 73 bine, hasar 84 milyar dolara ulaşabilir. 100 bin konut oturulamaz durumda. Asrın felaketinin tozu hâlâ havadayken bundan sonra hiçbir şey eskisi üzere olmayacak…
Ülke olarak ulusal yastayız, hepimizde bir travma, şok hali, çaresizlik ve sahipsizlik hissi var…
Orman yangınlarında hissettiğim ıstırabın bir gibisi, bu seferkinde ise çaresizlik hissim daha ağır...
Bende sizler üzere uyuyamıyor ekranda artan sayıların bir insanın annesi, babası, kardeşi, dedesi olduğu gerçeği ile empati kuruyor ve birinci günlerin şokunu atlatmaya çalışırken bir yandan da sorguluyorum…
İlk günlerdeki şaşkınlık ve ıstırap halim yerini öfkeyle birlikte yaşanan tüm süreçteki ‘yetkinin tek elde toplanmasının’ zincirleme tesirinin büyüklüğünün tüm kurumların yetkisizliğinin sistemin büsbütün merkezileştirilmesinin nasıl bir çıkmaza bizi sürüklediğini görme gerçekliğini yüzüme bir tokat üzere yine çarpıyor. Afad Müdürü İsmail Palakoğlu’nun Tasavvuf ve İlahiyat Fakültesi özgeçmişini, Diyanet’te mesleğini sürdüren bir kişinin ne lisans ne yüksek lisans konusunda idari bir eğitiminin olmamasını sorguluyorum. Sonra 99 sarsıntısının kahramanlarından Akut Lideri Nasuh Mahruki’nin açıklamalarını dinliyorum. Akut Lideri olarak misyondan nasıl zorla uzaklaştırıldığını anlattığı kendi açıklamasıyla isyanım artıyor.
Yapı kontrolünün, neden o ilin mimarlar odasından alınıp belediyelere verildiğini, askerin zelzele bölgelerine neden geç gittiğini sorguluyorum. Afetlerle gayret vazifesi EMASYA (Emniyet-Asayiş-Yardımlaşma Protokolü) protokolü askere kentteki olaylara müdahale etme hakkını verirken bunun 2018 yılında neden kaldırıldığını; 99 zelzelesinde dahi 24 bin askerimiz vazife yapmışken, 10 ili kapsayan böylesi bir felakette 430 bin işçisinin neden 3500-4000 bireyinin sarsıntı bölgesine gönderildiğini ve neden birinci 48 saatte hayati müdahale de bu kadar geç kalındığını sorguluyorum…
Neden yurtdışından zelzele yardımı için gelen arama kurtarma gruplarının enkazlara iş makinaları sokulduğu için geri döndüğünü de ve 6 Şubat Pazartesi sabah 11.00’de “Saadet Hanım tüm Antakya bitti.” mesajı bana gelirken yetkililere gitmemiş olma ihtimali olmadığını düşünerek ‘Ulusal Yas’ ilan etmenin neden tıpkı gün akşam 8.00’e kaldığını sorguluyorum…
Borsa İstanbul’u kapatmanın neden 2.5 gün sürdüğünü, neden çarşamba gününe kaldığını ve son 2 günlük süreçlerin kapatmaya karşın neden tıpkı gün iptal olmadığını sorguluyorum. Zelzelenin 8. gününde Merkez Bankası ve Spk’ dan nakit sıkışıklığı konusunda bir önlem planı ve uygulayacakları konusunda bir açıklamanın neden gelmediğini de. Hepimizin üzerinde hem fikir olduğu husus zelzele öncesinde olduğu üzere organize olamamış hükümet sarsıntı sonrasında da idaredeki bu koordinasyonsuzluğuyla kendini gösteriyor… Ve hepimizin 6 Şubat öncesindeki dertleri sıkıntılarıyla, 6 Şubat sonrası da bir değil…
Bu toplumu, ezberci biat ettiren zihniyet anlayışı değil sorgulayan ve sorgulatan sistem değiştirecek… Ben hâlâ buna inanıyorum…
Mevcut durumumuz aslında iç açıcı değildi lakin bundan sonrası çok daha zorlayıcı. İktisat derin bir yarık daha aldı.
Seçime kadar ve seçimden sonrasına yönelik piyasa öngörülerimiz varken bu yapay refahlık hali lakin seçime kadar o denli yahut bu türlü sürdürülmeye çalışılacak kanaati oluşmuşken artık 6 Şubat öncesi ve sonrası olarak bakmak daha doğru…
Ne vakittir sizlerden yazılarımla uzak kaldım… Bu yazıdan önce sizlerle paylaşmak istediğim “Kur Muhafazalı Mevduat yapmaya devam mı?” konusunda çok fazla soru geldiği için yazımı hazırlamış olsam da yaşadığımız bu zelzele felaketiyle iktisatta gidişatı tümden değiştirecek bir süreçte olduğumuzun idrakinde, buradan sonraki en kıymetli gündem unsurumuz konusunda bir kıymetlendirme yapmak istedim…
Yeni seçim tarihi ‘güncellemesi’ kaçınılmaz… Can kayıpları çok önemli artış gösterecek beklentisi maalesef yürekleri yaksa da büyük bir yansıyı beraberinde getirecek...
6 Şubat öncesi resmi olarak açıklanmasına neredeyse kesin gözüyle bakılan 14 Mayıs seçim tarihi bir muammaya dönüşecek üzere görünüyor. Bu tarihin erteleneceğine kuşkum olmasa da, asıl sıkıntının 18 Haziran 2023’te dahi seçimin olmama ihtimaline yönelik aldığım bulgular olduğunu söylemeliyim.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, 'Bir yıl içinde inşa ve ihya çalışmalarını halledeceğiz. Türkiye genelindeki tüm KYK yurtları yaz sonuna kadar depremzedelere tahsis edilecek. Üniversitelerimizi yaz aylarına kadar tatil ediyoruz, uzaktan eğitime geçiyoruz.” sözlerine benim üzere dikkat kesilenler olmuştur..
Yeni seçim tarihi ‘güncellemesi’ kaçınılmaz gibi… Nedenine gelince; tüm zelzele bölgesinde 2019 yılında seçmen sayısı 8 milyon 140 bin iken, 2023 seçimlerinde bu sayının 9.5 milyon olduğu düşünülüyor. Bu da mevcut seçmenin %16’sının etkilenmesi demek. 3 ay üzere bir vakitte, bu 10 vilayette depremzedelerin sağlıklı seçim sürecine hazırlanılacağına dair kuşkum var. Çok büyük bir yıkımdan kelam ediyoruz. Meyyit sayısının çok artacağı ihtimaliyle 100 bin konut oturulamaz durumda. Bu fevkalâde durum karşısında bizi daha da zorlayacak siyasi bir düzensizlik ihtimali çok yüksek…
Seçimler olması gereken 18 Haziran 2023’ten daha ileri bir tarihe alınabilir mi, ertelenebilir mi?
Burada Anayasa’nın ilgili maddesi “Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse, TBMM seçimlerin 1 yıl ertelenmesine karar verebilir.” diyor.
Yani aslında Anayasa’da net olan ‘savaş’ hususu, burada doğal afetler dahil edilmemiş. Anayasa seçimlerin ertelenmesini imkanlı kılan zorlayıcı sebebi savaş olarak tanımlamış. Sonuç olarak “Savaş hali dışındaki rastgele bir nedenle seçimlerin ertelenmesi “hukuken” mümkün değildir.” denilse de, araştırdığımda kimi Anayasa hukukçularının bu noktayı asla yoruma dahi açık bulmadığını, kimilerinin ise bu hususta yoruma açık kapı bıraktıklarını fark ettim. “Doğal afet hangi boyutta olursa olsun seçimin ertelenmesine neden olamaz lakin Türkiye bir diğer ülkeyle savaş ilan ederse Meclis bu kararı alabilir.” dense de hukukçular açısından tartışmalı bir husus daha ülke gündemine gelecek üzere duruyor. Ayrıyeten 18 Haziran 2023’te, Millete verilmiş seçimle hükümeti ve Cumhurbaşkanını seçme hakkının millete geri verilmeyecek olması, demokrasi ve hiç açılmamış kapkaranlık bir kapının zorlanması akla dahi getirilmemesi gereken karanlık bir devir vurgusu da yapılıyor. Çünkü bir kez bu keyfiyet kelam konusu olursa bundan sonra olmaması için de hiçbir neden yok. Bu da belirsizliğin uygunca artması demek.
Şu süreç fakat önemli vergi artışları yoluyla kaynak yaratılarak atlatılmaya çalışılacak olsa da …Toplanan sarsıntı vergisi olarak bilinen özel Bağlantı vergisinde biriken 36.5 Milyar Dolar 2003-2022 bu vergideki tahsilat 86.2 milyar TL iken ..O yıllardaki kur ile hesaplandığında 36.5 milyar dolar yani bugünkü kurdan 689 milyar TL üzere devasa bir sayı iken !! “Bu para nerelere, nasıl harcandı?” bunları da sorgulayalım istiyorum..
Gelelim piyasalara…
Belirsizliği sevmeyen Borsa, açıldığı vakit kan kaybetmeye devam edecek. Yatırımcıları düşüşte panik olmamaya davet etsem de önümüzdeki periyodun hayli zorlayıcı olacağını ve ısrarla 6 Şubat’ın milat kabul edilmesi gerektiğinin altını çizeyim…
6 Şubat öncesi iktisatta sıkıntılarımız;
1- Enflasyonda ocak ayı beklentilerin çok üzerinde, neredeyse 2 katı yüksek gelen, aylık % 6.65 açıklayan Tüik bu açıklamasıyla bizleri bile şaşırtırken baz tesirinin o denli sandığımız üzere yıllık enflasyonda önemli bir düşüş yaratmayacağını da gösterdi. Şu anda yıllık % 57.68; Üfe’de %86.46 dayız. Hesabınızı o denli söylendiği üzere % 20 enflasyona nazaran yaparsanız yaya kalırsınız gerçekliğiyle enflasyonun % 50’nin altına düşmeyeceğini bilelim.
2- Yaptırım uygulanan Rus kurumlarıyla iş yapan Türk şirket ve bankalarına ait ABD’den gelen uyarılar
3- Gülben Hanım’ın Borsa İstanbul ile hasbihali
4- Şubat başında Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın TRT röportajında, tekrar faizi indireceği ve % 9’un altına çekeceğini söz eden kelamlarıyla, 23 Şubat 2023’te yapılacak toplantısında Merkez Bankasından bir faiz indirimi daha gelebileceği beklentisi
5- Rezervlerdeki erime kaybının devamı
6- Millet İttifakı’nın açıklayacağı Cumhurbaşkanı adayının ismine yönelik tartışmalar
6 Şubat sonrası iktisat de sıkıntılarımız;
Henüz tam olarak zelzelenin maddi hasar boyutu hesaplanmasa da Turkonfed hazırladığı raporda Marmara Zelzelesi bilgilerinin kullanıldığı metodoloji ile 10 ili kapsayan, merkezi Kahramanmaraş olan zelzelelerin 84,1 milyar dolarlık mali hasar yaratacağını açıkladı. TÜRKONFED raporunda altyapı hasarlarını 7 ana başlıkta topladı. (Ulaşım, elektrik, doğalgaz, petrol çizgileri, bağlantı, hastaneler, okullar)
Yukarıdaki tüm saydıklarımıza ilaveten seçim meçhullüğü ve öngörülememezlik ise bundan sonraki sürecin, bizleri hayli zorlayacak olduğu konusuna getiriyor.
Bu yazı yayına hazırlandığı pazartesi akşamı daha hâlâ, SPK Borsa İstanbulun çarşamba günü itibariyle kapatma kararının uzatılmasına yönelik duyurusunu yapmamıştı. Zati yatırımcılara yönelik doyurucu açıklama ve tedbirler seti almadan açılmasının Bist 100’deki çöküşü buradan daha da derinleştireceği en az %10-15 daha geri çekilmenin mümkün olacağını düşünüyorum. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar asrın afeti için yatırımcılar ismine hangi hazırlıkları yaptıklarını acilen duyurmalıdır… Nakit muhtaçlığının nasıl giderileceği de duyurulmalı…
Piyasa için kısa kısa notlarımı da aktarmak isterim, Borsa İstanbul açılışıyla birlikte düşüşünün devamını…
Dolar kurunda baskıyla tutulan bu sürecin, artan döviz gereksiniminin bilhassa seçim belirsizliğinin arttığı mayıs sonrası devirde kurda üst trendin devamını…
Altın da ise bu türlü hüzünlü bir devrimizde görüşlerimi merak edenler açısından 1850 $ ons düzeyinin salı 16.30’da Amerika’dan gelecek enflasyon verisinin beklenen den yüksek gelmesi mümkünlüğü sebebiyle ‘dolar’ endeksinde yükseliş emtialar da düşüş ve 1850 $ nin altına hakikat sarkma ve gramında tekrar 1.100’lere gerçek geri çekilme potansiyelini yüksek görüyorum. Şu saatler de 1850 ons / dolara yakınsayan altın, salı günü gelecek bilgiyi bekliyor. Sonrasında ya aşağı yanlışsız kıracak ya da tekrar 1870’e hakikat rahatlayacak. Dediğim üzere gelecek bilgi çok kıymetli ve % 6.50 yıllık ABD enflasyonunu gelecek data aşağı çekmemiş ise Amerika’dan faiz artırımının yine 0.50 yapılması ihtimalini kuvvetlendirir ve bu durumda altın 1790 dolar / ons düzeyine gerileyebilir…
Hepimizi yasa boğan bu süreçte milletimizin başı sağ olsun. Vefat edenlerin yerlerinin cennet olduğuna elbet inancımla Allah geride kalanların metanetini ve sabrını artırsın. Dilerim bu zelzelenin vicdanı sorumluluğu hepimizi bundan sonra bu türlü büyük bir acı yaşamamız ismine davranışlarımızı değiştirdiğimiz şuurlu vatandaş olma ismine en büyük kırılımı yaratsın…
Takipçisi olduğum son bir mevzuda hatırlatma yapmak isterim:
Türkiye Barolar Birliği lideri bir daha bu cins felaketlerin yaşanmaması için zelzele nedeniyle yıkılan binaların üretiminde kontrolünde ve onaylanmasında ilgisi olanlar hakkında hata duyurusunda bulundular. Bu sürecin takipçisi ve gereken kamuoyu baskısını da vatandaş olarak göstermek zorunda olduğumuzu düşünüyor sizlerin de ilgisini ve takibini bekliyorum.
Sevgiyle
Ekonominin Gülen Yüzü