Şeker fiyatlarında kriz günlerdir gündemi meşgul ederken, fiyatlar neden artıyor? Şeker fiyatlarındaki artış yalnızca market raflarındaki şeker fiyatını değil tüm şekerli üretim yapılan besin fiyatlarını etkileyecek.
Her şeye artırım gelen son günlerde sıra şeker fiyatlarına geldi.
Kamuya ilişkin Türkiye Şeker Fabrikaları'nın (Türkşeker) yıl başında 5 lira 30 kuruştan sattığı 1 kilogram toz şekerin fiyatı marketlerde 8 lira 70 kuruşa kadar çıktı. Özel fabrikaların sattığı şekerin kilosu ise markette 10 lirayı geçerken, besin toptancılarının şeker alım fiyatları da fırladı.
DW Türkçe'den Pelin Ünker haberine nazaran, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, 'Hafta sonu itibariyle özel bölüm fabrikalarından toptancılara giden 50 kiloluk şeker fiyatlarında 640 lirayla 800 lira ortasında bariz bir değişim oluştu. Bu, önümüzdeki günlerde şekerin raftaki fiyatına yansıyacak' dedi.
Şeker fiyatlarında artış bekleniyor
Şeker fiyatlarındaki yükseliş, besin eserlerinin fiyatlarını da artıracak. Gürer'e nazaran şekerden mamul bütün eserlerin fiyatları değişeceği için önemli manada bir artırım sağanağı ile karşı karşıyayız.
Şeker fiyatlarındaki artışa tahlil olarak ise Ticaret Bakanlığı'nın acil ithalat yetkisi aldığı tezleri konuşulmaya başlandı. Zira yurtdışında şeker fiyatları daha düşük.
Türkiye'de şeker fiyatları neden artıyor?
Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) datalarına nazaran Türkiye'de bir kilo şekerin fiyatı 2021 yılı başında 5 lira 41 kuruştu. Fiyatlar 2022 Şubat ayına kadar yaklaşık yüzde 52 oranında arttı. 2017-2018'de ise yaklaşık 4,3 lira olan şekerin fiyatı son beş yılda yüzde 100'e yakın arttı.
Türkiye'de şeker arzının kâfi olduğunu söyleyen Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Murat Kapıkıran, özelleştirmeler sonrası piyasada ikili bir fiyat yapısı oluştuğunu açıkladı.
Türkşeker'e ilişkin 25 fabrikadan 10'u 2018 yılında yapılan özelleştirme ihaleleri ile özel bölüme devredilmişti.
Türkiye'de toplam 33 şeker fabrikası pancar işleyerek şeker üretirken, bu fabrikaların 15'i kamuya, 12'si özel dala, 6'sı ise kooperatiflere ilişkin.
Murat Kapıkıran, Türkşeker'in özelleştirmelerden evvel ülkenin şeker muhtaçlığının yüzde 65'inden fazlasını karşıladığına dikkat çekerken, artık bu oran yüzde 35 düzeylerinde.
Özel bölümün piyasayı belirleme oranındaki artışa dikkat çeken Kapıkıran, 'Biliyorsunuz Türkiye'de Cargill nişasta bazlı şeker üretiyor. Pancar kökenli şekerlerin yüzde 65'ini de özel bölümün ürettiğini söyleyebiliriz. Kamusal sorumluluktan çok şirket kârlılığını temel alan bir idare anlayışı var. Bu çeşit stratejik eserlerde kesinlikle kamu varlığını artırmak gerekiyor' diyor.
Şeker pancarında kontratlı tarım uygulanırken, taban fiyat 2021 yılında 420 TL/ton olarak uygulandı.
Türkşeker ise geçen hafta 2022-2023 dönemi için şeker pancarı avans fiyatını ton başına 1100 TL'ye çıkardı.
CHP'li Gürer, özel fabrikaların, geçen yıl şeker pancarının tonunu 420 TL'den alıp, ürettikleri şekeri yeni dönemde yeni fiyatla satmak istediğini ve bunun da Türkşeker'i baskı altına aldığını belirtti.
Gürer, 'Bu fabrikalar satılmasaydı, kamuda olsaydı, bugün ortaya çıkan bu sonuç yaşanmayacak, eser üreticiden tüketiciye daha uygun fiyattan gidecekti' dedi.
Kapıkıran'a nazaran ise temel bir muhtaçlık hususu olan şeker üretiminde kamunun kontrolü ve aktifliği artırılmazsa artırımlar devam edecek.
Kapıkıran, 'Elbette artırımlar tahlile ulaşmadıkça devam edecektir. Hem özel bölümün piyasa hakimiyeti nedeniyle, hem de girdi maliyetlerinin ve hasebiyle üretici fiyatlarının artması hem de aracıların artması hasebiyle sürecek' diyor.
Şeker pancarı üretiminde kotaların kaldırılması gerektiğini vurgulayan Murat Kapıkıran, çiftçinin gübre, mazot üzere girdi maliyetlerinin kamu tarafından sübvansiyon kapsamında şeker pancarı üreticilerine verilmesi gerektiğini iletti.
Ziraat Mühendisleri Odası'na nazaran de tarım siyasetlerindeki yanlışlar Türkiye'de şeker fiyatları artırırken üretimi ise azaltıyor. Artan fiyatların bir nedeni de yüksek girdi maliyetleri ve kotalı üretim oluyor.
Pancar ekim alanları 2002 yılında 3,7 milyon dekar iken 2021'de 3,3 milyon dekara geriledi.
2002-2003 yılında 3 bin 982 ton olan şeker ithalatı, 2019-2020 periyodunda 70 kattan fazla artarak 283 bin 662 tona çıktı. TÜİK bilgilerine göre 2020 yılında 21 milyon ton üretim kuraklığın da tesiriyle 2021 yılında yüzde 15,3 azalarak 19,5 milyon tona geriledi.
2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile şeker üreticilerine getirilen kota uygulaması nedeniyle ise üretici istediği vakit istediği ölçüde üretim yapamıyor.