Serebral palsi (sp), hamilelikte ,doğumda sırasında yahut ömrün birinci yıllarında bebekte çeşitli sebeplerle oluşan beyin hasarına bağlı gelişen bir hastalıktır.Erken(prematüre) doğum,gebelikte oluşan yüksek tansiyon,gebelik mühletince geçirilen enfeksiyonlar,kan uyuşmazlığı,zor doğum sonrası bebeğin oksijensiz kalması ,bazı enfeksiyonlar ve baş travması en önemli sebepler ortasında gösterilebilir. Serebral palsi oluşumunda %70–80 oranında doğum öncesine ilişkin patolojiler rol oynar ve en sık saptanan neden erken doğumdur.
Oluşan beyin hasarı ilerleyici değildir lakin buna ikincil olarak meydana gelen ve spastisite olarak isimlendirilen kas kasılmaları,denge ,oturma ve yürüme bozuklukları uygun tedavi ve rehabilitasyon uygulanmaması durumunda ilerleyicidir.
SP’nin sıklığı ortalama her 1000 canlı doğumda 2 olarak bildirilmektedir. Teknoloji ve çağdaş tıp geliştikçe hastalıkların bir kısmının görülme sıklığında azalma meydana gelirken bunun bilakis yeni doğan ağır bakım koşullarındaki gelişmelere bağlı erken doğan(prematur)çocukların yaşatılmabilme oranındaki artışa paralel olarak serebral palsinin görülme sıklığı artmaktadır.
Serebral palsi başta çocuk nörolojisi,fizik tedavi uzmanı,fizyoterapist,ortopedi uzmanı,göz hastalıkları uzmanı,psikolog olmak üzere çok sayıda kısmın tedaviye katkı sunduğu multidisipliner çalışma gerektiren bir hastalıktır.Bu manada kısımlar ortasında uyumun sağlanması gerek teşhis gerek tedavinin yönlendirilmesi açısından çok kıymetlidir.
Serebral palside meydana gelen beyin hasarı sonrasında oluşan kas kasılmalarına(spastisite) bağlı olarak eklem kontraktürü olarak isimlendirilen eklem sertliği ve hareket kaybı,kas ve tendonlarda kısalık,yürüyüş bozuklukları,özellikle kalça ekleminde görülen eklem çıkıkları,omurga eğrilikleri(skolyoz) ve kemikte biçim bozuklukları sık görülen patolojilerdir.
Gelişimin muhakkak bir evresine kadar fizyoterapi ,botoks,ortez ve çeşitli ilaçlarla bu patolojiler mümkün olduğu kadar önlenmeye çalışılarak kalıcı deformitelerin oluşması önlenmeye çalışılır.Cerrahi tedaviden bilhassa 6 yaş öncesi mümkün olduğunca kaçınılır ,kas gücü ve uyumunun elde edilmesine yönelik her türlü cerrahi dışı tedavi uygulanarak çocuğun bir üst işlevsel düzeye ulaştırılması amaçlanır.Ancak burada kalça eklemine yönelik cerrahi müdahale istisna teşkil eder. Serebral palsili çocuklar doğduklarında olağan kalça yapısına sahiptirler lakin kalça etrafındaki kimi kasların çok kasılması sonucu kalçada yarı çıkık ve tam çıkık oluşabilir.Bu durumda kalça çıkığının önlenmesi ve tedavisine yönelik cerrahi teşebbüsler gerekiyorsa bebeklik periyodundan itibaren uygulanmalıdır.Erken tedbir alabilme açısından hastalar belli aralıklarla çekilecek kalça grafileri ile takip edilmelidir.
Serebral palside kalça çıkığı cerrahisi haricindeki uygulanacak cerrahi tedavinin zamanlaması çok değerlidir.Bu cerrahiler makul istisnalar haricinde çoklukla 5-6 yaşından itibaren uygulanır. Erken uygulanan cerrahide nüks sık görülürken cerrahi tedavide gecikme ameliyattan elde edilecek yararın hudutlu olmasına sebep olabilir.Uygun vakitte ve uygun endikasyonda uygulanacak cerrahi tedavi, hastanın işlevsel kapasitesinin gelişmesine,yürüme istikrarı ve maharetlerinin artmasına , hareket açıklıklarının sağlanmasına olumlu katkı sağlayacaktır.Ameliyat öncesi ve sonrasında fizik tedavi uzmanı ve fizyoterapistlerle birlikte hastanın kıymetlendirilmesi ve tedavi sürecinin planlanması tedavinin muvaffakiyetinde büyük kıymet arz eder.
Tedavi sürecinin her basamağına ailenin de ortak edilmesi ve aileye anlayabileceği biçimde bilgi verilmesi de çok kıymetlidir.
Serebral palsi, meydana gelen beyin hasarının vaktine ,yerine ve şiddetine bağlı olarak çok farklı klinik özellikler gösterebilir.Hastalık çok hafif kasılması olan ve olağana yakın yürüyen bir hastadan ,hiç yürüyemeyen,zeka gelişimi geri ve tekerlekli sandalyeye bağımlı bir hastaya kadar klinik olarak farklı şiddette kendini gösterebilir. Cerrahi tedavi yalnızca yürümeyi sağlamaya yönelik değildir.Bazen yalnızca bacak ortası arayı arttırıp gerekli hijyeni kolaylaştıran ,hastanın yatakta daha rahat yatmasını sağlayan,ağrılı kasılmalardan kurtaran bir cerrahi bile hasta ve hasta yakınları için çok büyük mana söz edebilir.
Serebral palsili çocukta hastaya özel değerlendirmelerin sonucunda verilen multidisipliner kararların, yanlışsız zamanlama ile hakikat biçimde uygulanarak var olan işlevlerin üstüne yenilerini koyma ve hastayı bir üst işlevsel düzeye çıkarma temel amaç olmalıdır.