Serotonin beyinde ve bağırsaklarda üretilen ve (kimyasal adıyla 5hydroxytryptamine, 5HT) bir kimyasaldır Özellikle beyinde her yere dağılmaktadır Serotonin beyin hücrelerinin haberleşmesini karşılayan nörotransmitter özellikte kimyasallardan oluşur İşlevi beyinle sınırlı değildir Sindirim ve dolaşım sisteminde de önemli görevler üstlenmektedir Kandaki trombositler buna örnektir Ayrıca kasların kasılmasında da aktiv rol oynamaktadır
En son yapılan araştırmalara %8090 oranında da sindirim sistemi organlarında bulunmaktadır Bu kimyasal beyinkan bariyerini aşamaz Yani beyinde üretileni sadece beyinde atama alır Merkezi sinir sistemi üzerinde etkisi çok yüksektir
Serotonin Nedir ve Nasıl Üretiliyor ?
Serotonin çok iyi işleyen biyokimyasal bir dönüşümün eseridir Ilk adım triptofan denen protein blok inşasıdır Üretimden sorumlu hücreler triptofan + 5 – Hidroksitriptamin kombinasyonunda kimyasal reaktör olarak triptofan hidroksilazı kullanıyor
Serotonin modeli
Serotonin sinirsel haberleşmeye ihtimal sağlıyor En manâlı işlevi budur Beyinde hücresel dağılımı mucizevi karmaşıklıktadır Serotonin her lahza şebekenin her yerinde olması haberleşme için kritiktidir Ölümsüz sayıda ve bağlantıda beyin hücresi ilk elden – ya da dolaylı – serotonin etkisindedir
Böyle olunca serotoninle psikolojik ve fizyolojik fonksiyonlar arasında etkileşim olabileceği akla geliyor Ruh durumu – cinsellik – iştah – uyku – düşünce – öğrenme – sıcaklık değişimi – sosyal davranışlar serotoninle yakından ya da uzaktan, fakat bir ölçüde mutlaka ilişkilidir Gövde işlevleri yönünden serotonin kardiyovasküler sistemle ve kaslarla sıkı fıkıdır Iç Salgı Bezleri sistemlerini de ekleyebiliriz Serotonin göğüste*üretilen süte bile karışmaktadır Ani bebek ölümleri serotonin bağlantılarındaki sorunlarla ortaya çıkmaktadır
Serotonin Depresyonla İlişkili Mi ?
Serotonin düzeyindeki dalgalanmaların depresif ruh halini etkilediği görüşü yaygındır Serotonin azlığı birden pozitif nedenle açıklanabilir:
Serotonin üretiminden sorumluluk sahibi hücrelerin sayıca eksik olmasıAlıcı bölgelere serotonin sevkiyatın sorunlarTriptofan eksikliğiSerotonin hammaddesi kimyasalların temininde güçlükAraştırmacılar biyokimyasal süreçte meydana çıkan bu tür sorunların obsesif kompülsif bozukluk – anksiyete – panik bozukluk – aşırı öfke – depresyon tetikleyebileceğini belirtiyor
Beyin hücrelerinin yenilenmesi aşamasında depresyona yol açan yapılanmalara ilişkin bir görüş daha var Kimileri bu sürecin sayesinde serotoninle yürüdüğü – ve bir ömür boyu sürdüğü – görüşünde
Princeton Üniversitesi ’nden nörobilimci Barry Jacobs depresyonun yeni beyin hücrelerinin zorlama aşağı kalmasıyla oluşabildiğini söylüyor Jacobs ’a kadar depresyonu tetikleyen en önemli bileşen: Gerginlik SSRI grubu ilaçlar – seçici serotonin geri alım inhibitörleri – olarak geçen Celexa, Lexapro, Prozac, Paxil ve Zoloft gibi yaygın antidepresanlar serotonin düzeyini ayarlamada etkilidir Bu maddenin*eksikliğinin bunalım oluşumunda rolü olduğuna inanılmasına rağmen canlı bireylerin beyninde bu düzeyi sağlıklı ölçecek araca demin sahip değiliz
Buna ek olarak depresyon vb zihinsel sorunlarda herhangi bir nörotransmitterin eksikliği – fazlalığı – düzeyi de ölçülemiyor öte yandan kandaki serotonin düzeyi ölçülebiliyor Anlaşıldığı kadarıyla depresyondan yakınanlarda serotonin düzeyi çok daha düşük Ancak kandaki serotonin düzeyinin beyindeki değeri yansıtıp yansıtmadığını da bilmediğimizi belirtelim
Serotonin düzeyindeki azalma depresyon başlatır mı? Yoksa bunalım serotonin düşürür mü ? Hangisi doğru bilen yok Serotonin düzeyini ayarlamada etkili antidepresan tedavilerinin depresyona emrindeki semptomları azalttığı açık *SSRI grubu ilaçlar, SNRI grubu ilaçlar – serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri – buna örnek
Diyet Serotonin Salımını Etkiler*Mi ?Evet fakat dolaylı biçimde Kalsiyum düzeyi düşükse kalsiyum zengini yiyeceklerle açığı engellemek mümkün Serotonini aracısız arttıran yiyecek – içecek maalesef değil Serotonin üreticisi triptofanı arttıracak yiyecekleri yemekte avantaj var Et ve tavuk gibi protein oranı yüksek yiyeceklerde triptofan bol bulunmaktadır Mandıra ürünlerinde, fındıkta, hindi etinde de İşin tuhafı protein bakımından zengin besinleri yedikten hemencecik daha sonra triptofan ve serotonin düzeyinin düşmesi Peki niçin ?
diyetisyen Elizabeth Somer ’e tarafından proteinli yiyecekler tüketince beyne girmeye savaşan triptofan ve rakibi öteki aminoasitler kapıya yığılıyor Aradan ancak az miktarda triptofan geçebiliyor Serotonin düzeyi olduğu yerde kalmayı geçelim düştükçe düşüyor Ama karbonhidrat zengini yemeklerle triptofan kanda yüksek değerde kalabiliyor Çünkü karbonhidratla salgılanan insülin rakip aminoasitleri bertaraf ediyor*Üst kısmın özeti: Hamur işi tatlı ve çörek depresyona iyi geliyor
Egzersiz Serotonin Düzeyini Arttırır Mı ?Alıştırma ruh durumunu değiştirmede çok etkili Çalışmalar buhran tedavisinde ahenkli egzersizin antidepresan ilaçlar veya psikoterapi değin etkili olduğunu gösteriyor Geçmişte depresyon ve alıştırma ilişkisi kabul edilmekle beraber olumlu etkileri görebilmek için uzun süre çalışma yapmak gerektiği savunulurdu Şimdi bu değişti Teksas Austin Üniversite ’sinde yapılan bir araştırma yalnızca 40 dk ’lık bir egzersizin bile ruh halini iyileştirmede ani ve çabuk etki yarattığını kanıtladı*Egzersizin bu kimyasalın*mekanizmasına olan etkisi biliniyor fakat süreç bütün tamamen demin açıklanamıyor
Serotonin Kadında ve Erkekte Aynı Etkide Mi ? *Araştırmalara göre erkekte azıcık daha fazla serotonin var Birazcık derken epey az 2007 Eylül ’de Biological Psychiatry dergisinde yayımlanan bir çalışma kadında ve erkekte bu maddenin*düzeyi azalmasına verilen tepkilerin farklarına odaklanmıştı Kadınların erkeklere oranla daha depresif olması serotoninle ilişkili olabilir*Triptofan tüketimi denen serotonin düzeyi düşürme yöntemi uygulanan erkekler daha impulsif oluyor – daha depresif olmuyor Kadınlara gelince iş değişiyor Ruh durumu belirgin düşüyor Hissi tepkiler artıyor Araştırmacılara göre bu kimyasal*sistemi her iki cinste benzer lakin yararlanma biçimleri farklı
Kadınlar anksiyete ve ruh şart dalgalanmalarına neden daha basit kapılıyor ?
Alkolizm – DEHB – dürtü teftiş sorunları niçin erkeklerde daha yaygın?
Aradaki fark gizemi aydınlatabilir*Bazı dişi hormonların serotoninle etkileştiği de biliniyor Bunlar bilhassa emin semptomların ortaya çıkmasına – derinleşmesine neden oluyor Doğum sonrası – post partum – buhran buna örnek Menstrual dönem ve menapoz da pek
Serotonin Alzheimer ve Demansta Etkili*Mi ?Yaşla kemik yoğunluğu azalır Nörotransmitter aktivasyonu da o kadar 2006 ’da yapılan ayrıntılı bir araştırmaya göre Alzheimer ’e yakalanmış hastaların beyinlerinde serotonin düzeyi düşüyor Hafıza bundan etkileniyor olabilir öte taraftan serotonin düzeyindeki artışın Alzheimer ’i önlediği, demansı – bunama – yavaşlattığı yönğnde elde delil yok Araştırmalar sürüyor
Serotonin Sendromu Nedir ?SSRI antidepresanların güvenilirliği tartışılıyor Serotonin sendromu SSRI türü ilaçların nadir bağlı etkilerinden Sendrom iki ya da daha fazla hap birlikte kullanılınca ortaya çıkıyor Triptan migren ilaçlarıyla SSRI ilaçları birlikte kullanınca gözlemlenen serotonin yüklenmesi buna örnek*Bu nesil sorunlar yeni bir ilaç kullanmakla – dozaj artışıyla gelişiyor MAOI tipi ilaçlarla birlikte kullanımda tehlike daha da yükseliyor
Ekstazi*ya da LSD gibi keyif verici maddelerin de serotonin sendromuna yol açtığını belirtelim Oluşan semptomlar dakikalarca – saatlerce sürebilir Bunlar:
Fazla rahatlamaHalüsinasyonlarKalp atışlarında hızlanmaKan basıncında çabuk değişimVücut ısısında ve terlemede artışKoordinasyon kaybıKas spazmlarıBulantı ve kusmaEkstazi ya da LSD çok yaygın bulunmamasına karşın – özellikle uzun süreli kullanımda ve doz aşımında – ölümcül düzeyde güvenli olmayan olabilir Bu tehlikeli maddelere ilave olarak StJohn ’s Wort, 5HTP gibi bazı yiyecek takviyelerinin de antidepresan ilaçlarlarla beraber kullanılmaması nasihat edilir Çünkü bu ilaçların içindeki kimyasalların etkileşimi bu sendroma yol açabilmektedir
En son yapılan araştırmalara %8090 oranında da sindirim sistemi organlarında bulunmaktadır Bu kimyasal beyinkan bariyerini aşamaz Yani beyinde üretileni sadece beyinde atama alır Merkezi sinir sistemi üzerinde etkisi çok yüksektir
Serotonin Nedir ve Nasıl Üretiliyor ?
Serotonin çok iyi işleyen biyokimyasal bir dönüşümün eseridir Ilk adım triptofan denen protein blok inşasıdır Üretimden sorumlu hücreler triptofan + 5 – Hidroksitriptamin kombinasyonunda kimyasal reaktör olarak triptofan hidroksilazı kullanıyor
Serotonin modeli
Serotonin sinirsel haberleşmeye ihtimal sağlıyor En manâlı işlevi budur Beyinde hücresel dağılımı mucizevi karmaşıklıktadır Serotonin her lahza şebekenin her yerinde olması haberleşme için kritiktidir Ölümsüz sayıda ve bağlantıda beyin hücresi ilk elden – ya da dolaylı – serotonin etkisindedir
Böyle olunca serotoninle psikolojik ve fizyolojik fonksiyonlar arasında etkileşim olabileceği akla geliyor Ruh durumu – cinsellik – iştah – uyku – düşünce – öğrenme – sıcaklık değişimi – sosyal davranışlar serotoninle yakından ya da uzaktan, fakat bir ölçüde mutlaka ilişkilidir Gövde işlevleri yönünden serotonin kardiyovasküler sistemle ve kaslarla sıkı fıkıdır Iç Salgı Bezleri sistemlerini de ekleyebiliriz Serotonin göğüste*üretilen süte bile karışmaktadır Ani bebek ölümleri serotonin bağlantılarındaki sorunlarla ortaya çıkmaktadır
Serotonin Depresyonla İlişkili Mi ?
Serotonin düzeyindeki dalgalanmaların depresif ruh halini etkilediği görüşü yaygındır Serotonin azlığı birden pozitif nedenle açıklanabilir:
Serotonin üretiminden sorumluluk sahibi hücrelerin sayıca eksik olmasıAlıcı bölgelere serotonin sevkiyatın sorunlarTriptofan eksikliğiSerotonin hammaddesi kimyasalların temininde güçlükAraştırmacılar biyokimyasal süreçte meydana çıkan bu tür sorunların obsesif kompülsif bozukluk – anksiyete – panik bozukluk – aşırı öfke – depresyon tetikleyebileceğini belirtiyor
Beyin hücrelerinin yenilenmesi aşamasında depresyona yol açan yapılanmalara ilişkin bir görüş daha var Kimileri bu sürecin sayesinde serotoninle yürüdüğü – ve bir ömür boyu sürdüğü – görüşünde
Princeton Üniversitesi ’nden nörobilimci Barry Jacobs depresyonun yeni beyin hücrelerinin zorlama aşağı kalmasıyla oluşabildiğini söylüyor Jacobs ’a kadar depresyonu tetikleyen en önemli bileşen: Gerginlik SSRI grubu ilaçlar – seçici serotonin geri alım inhibitörleri – olarak geçen Celexa, Lexapro, Prozac, Paxil ve Zoloft gibi yaygın antidepresanlar serotonin düzeyini ayarlamada etkilidir Bu maddenin*eksikliğinin bunalım oluşumunda rolü olduğuna inanılmasına rağmen canlı bireylerin beyninde bu düzeyi sağlıklı ölçecek araca demin sahip değiliz
Buna ek olarak depresyon vb zihinsel sorunlarda herhangi bir nörotransmitterin eksikliği – fazlalığı – düzeyi de ölçülemiyor öte yandan kandaki serotonin düzeyi ölçülebiliyor Anlaşıldığı kadarıyla depresyondan yakınanlarda serotonin düzeyi çok daha düşük Ancak kandaki serotonin düzeyinin beyindeki değeri yansıtıp yansıtmadığını da bilmediğimizi belirtelim
Serotonin düzeyindeki azalma depresyon başlatır mı? Yoksa bunalım serotonin düşürür mü ? Hangisi doğru bilen yok Serotonin düzeyini ayarlamada etkili antidepresan tedavilerinin depresyona emrindeki semptomları azalttığı açık *SSRI grubu ilaçlar, SNRI grubu ilaçlar – serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri – buna örnek
Diyet Serotonin Salımını Etkiler*Mi ?Evet fakat dolaylı biçimde Kalsiyum düzeyi düşükse kalsiyum zengini yiyeceklerle açığı engellemek mümkün Serotonini aracısız arttıran yiyecek – içecek maalesef değil Serotonin üreticisi triptofanı arttıracak yiyecekleri yemekte avantaj var Et ve tavuk gibi protein oranı yüksek yiyeceklerde triptofan bol bulunmaktadır Mandıra ürünlerinde, fındıkta, hindi etinde de İşin tuhafı protein bakımından zengin besinleri yedikten hemencecik daha sonra triptofan ve serotonin düzeyinin düşmesi Peki niçin ?
diyetisyen Elizabeth Somer ’e tarafından proteinli yiyecekler tüketince beyne girmeye savaşan triptofan ve rakibi öteki aminoasitler kapıya yığılıyor Aradan ancak az miktarda triptofan geçebiliyor Serotonin düzeyi olduğu yerde kalmayı geçelim düştükçe düşüyor Ama karbonhidrat zengini yemeklerle triptofan kanda yüksek değerde kalabiliyor Çünkü karbonhidratla salgılanan insülin rakip aminoasitleri bertaraf ediyor*Üst kısmın özeti: Hamur işi tatlı ve çörek depresyona iyi geliyor
Egzersiz Serotonin Düzeyini Arttırır Mı ?Alıştırma ruh durumunu değiştirmede çok etkili Çalışmalar buhran tedavisinde ahenkli egzersizin antidepresan ilaçlar veya psikoterapi değin etkili olduğunu gösteriyor Geçmişte depresyon ve alıştırma ilişkisi kabul edilmekle beraber olumlu etkileri görebilmek için uzun süre çalışma yapmak gerektiği savunulurdu Şimdi bu değişti Teksas Austin Üniversite ’sinde yapılan bir araştırma yalnızca 40 dk ’lık bir egzersizin bile ruh halini iyileştirmede ani ve çabuk etki yarattığını kanıtladı*Egzersizin bu kimyasalın*mekanizmasına olan etkisi biliniyor fakat süreç bütün tamamen demin açıklanamıyor
Serotonin Kadında ve Erkekte Aynı Etkide Mi ? *Araştırmalara göre erkekte azıcık daha fazla serotonin var Birazcık derken epey az 2007 Eylül ’de Biological Psychiatry dergisinde yayımlanan bir çalışma kadında ve erkekte bu maddenin*düzeyi azalmasına verilen tepkilerin farklarına odaklanmıştı Kadınların erkeklere oranla daha depresif olması serotoninle ilişkili olabilir*Triptofan tüketimi denen serotonin düzeyi düşürme yöntemi uygulanan erkekler daha impulsif oluyor – daha depresif olmuyor Kadınlara gelince iş değişiyor Ruh durumu belirgin düşüyor Hissi tepkiler artıyor Araştırmacılara göre bu kimyasal*sistemi her iki cinste benzer lakin yararlanma biçimleri farklı
Kadınlar anksiyete ve ruh şart dalgalanmalarına neden daha basit kapılıyor ?
Alkolizm – DEHB – dürtü teftiş sorunları niçin erkeklerde daha yaygın?
Aradaki fark gizemi aydınlatabilir*Bazı dişi hormonların serotoninle etkileştiği de biliniyor Bunlar bilhassa emin semptomların ortaya çıkmasına – derinleşmesine neden oluyor Doğum sonrası – post partum – buhran buna örnek Menstrual dönem ve menapoz da pek
Serotonin Alzheimer ve Demansta Etkili*Mi ?Yaşla kemik yoğunluğu azalır Nörotransmitter aktivasyonu da o kadar 2006 ’da yapılan ayrıntılı bir araştırmaya göre Alzheimer ’e yakalanmış hastaların beyinlerinde serotonin düzeyi düşüyor Hafıza bundan etkileniyor olabilir öte taraftan serotonin düzeyindeki artışın Alzheimer ’i önlediği, demansı – bunama – yavaşlattığı yönğnde elde delil yok Araştırmalar sürüyor
Serotonin Sendromu Nedir ?SSRI antidepresanların güvenilirliği tartışılıyor Serotonin sendromu SSRI türü ilaçların nadir bağlı etkilerinden Sendrom iki ya da daha fazla hap birlikte kullanılınca ortaya çıkıyor Triptan migren ilaçlarıyla SSRI ilaçları birlikte kullanınca gözlemlenen serotonin yüklenmesi buna örnek*Bu nesil sorunlar yeni bir ilaç kullanmakla – dozaj artışıyla gelişiyor MAOI tipi ilaçlarla birlikte kullanımda tehlike daha da yükseliyor
Ekstazi*ya da LSD gibi keyif verici maddelerin de serotonin sendromuna yol açtığını belirtelim Oluşan semptomlar dakikalarca – saatlerce sürebilir Bunlar:
Fazla rahatlamaHalüsinasyonlarKalp atışlarında hızlanmaKan basıncında çabuk değişimVücut ısısında ve terlemede artışKoordinasyon kaybıKas spazmlarıBulantı ve kusmaEkstazi ya da LSD çok yaygın bulunmamasına karşın – özellikle uzun süreli kullanımda ve doz aşımında – ölümcül düzeyde güvenli olmayan olabilir Bu tehlikeli maddelere ilave olarak StJohn ’s Wort, 5HTP gibi bazı yiyecek takviyelerinin de antidepresan ilaçlarlarla beraber kullanılmaması nasihat edilir Çünkü bu ilaçların içindeki kimyasalların etkileşimi bu sendroma yol açabilmektedir