Serotonin beyinde ve bağırsaklarda uretilen ve (kimyasal adıyla 5hydroxytryptamine, 5HT) bir kimyasaldır Ozellikle beyinde her yere dağılmaktadır Serotonin beyin hucrelerinin haberleşmesini sağlayan norotransmitter ozellikte kimyasallardan oluşur İşlevi beyinle sınırlı değildir Sindirim ve dolaşım sisteminde de onemli gorevler ustlenmektedir Kandaki trombositler buna ornektir Ayrıca kasların kasılmasında da aktiv rol oynamaktadır
En son yapılan araştırmalara %8090 oranında da sindirim sistemi organlarında bulunmaktadır Bu kimyasal beyinkan bariyerini aşamaz Yani beyinde uretileni sadece beyinde gorev alır Merkezi sinir sistemi uzerinde etkisi cok yuksektir
Serotonin Nedir ve Nasıl Uretiliyor ?
Serotonin mukemmel işleyen biyokimyasal bir donuşumun eseridir İlk adım triptofan denen protein blok inşasıdır Uretimden sorumlu hucreler triptofan + 5 – Hidroksitriptamin kombinasyonunda kimyasal reaktor olarak triptofan hidroksilazı kullanıyor
Serotonin modeli
Serotonin sinirsel haberleşmeye olanak sağlıyor En onemli işlevi budur Beyinde hucre dağılımı olağanustu karmaşıklıktadır Serotonin her an şebekenin her yerinde olması haberleşme icin kritiktidir Sonsuz sayıda ve bağlantıda beyin hucresi doğrudan – veya dolaylı – serotonin etkisindedir
Boyle olunca serotoninle psikolojik ve fizyolojik fonksiyonlar arasında etkileşim olabileceği akla geliyor Ruh durumu – cinsellik – iştah – uyku – hafıza – oğrenme – sıcaklık değişimi – sosyal davranışlar serotoninle yakından veya uzaktan, ama bir olcude mutlaka ilişkilidir Beden işlevleri yonunden serotonin kardiyovaskuler sistemle ve kaslarla sıkı fıkıdır Endokrin sistemlerini de ekleyebiliriz Serotonin goğuste uretilen sute bile karışmaktadır Ani bebek olumleri serotonin bağlantılarındaki sorunlarla ortaya cıkmaktadır
Serotonin Depresyonla İlişkili Mi ?
Serotonin duzeyindeki dalgalanmaların depresif ruh halini etkilediği goruşu yaygındır Serotonin azlığı birden fazla nedenle acıklanabilir:
Serotonin uretiminden sorumlu hucrelerin sayıca az olmasıAlıcı bolgelere serotonin sevkiyatın sorunlarTriptofan eksikliğiSerotonin hammaddesi kimyasalların temininde guclukAraştırmacılar biyokimyasal surecte cıkan bu tur sorunların obsesif kompulsif bozukluk – anksiyete – panik bozukluk – aşırı ofke – depresyon tetikleyebileceğini belirtiyor
Beyin hucrelerinin yenilenmesi aşamasında depresyona yol acan yapılanmalara ilişkin bir goruş daha var Kimileri bu surecin baştan sona serotoninle yuruduğu – ve bir omur boyu surduğu – goruşunde
Princeton Universitesi’nden norobilimci Barry Jacobs depresyonun yeni beyin hucrelerinin baskı altında kalmasıyla oluşabildiğini soyluyor Jacobs’a gore depresyonu tetikleyen en onemli bileşen: Stres SSRI grubu ilaclar – secici serotonin geri alım inhibitorleri – olarak gecen Celexa, Lexapro, Prozac, Paxil ve Zoloft gibi yaygın antidepresanlar serotonin duzeyini ayarlamada etkilidir Bu maddenin eksikliğinin depresyon oluşumunda rolu olduğuna inanılmasına rağmen canlı bireylerin beyninde bu duzeyi sağlıklı olcecek araca henuz sahip değiliz
Buna ek olarak depresyon vb zihinsel sorunlarda herhangi bir norotransmitterin eksikliği – fazlalığı – duzeyi de olculemiyor Ote yandan kandaki serotonin duzeyi olculebiliyor Anlaşıldığı kadarıyla depresyondan yakınanlarda serotonin duzeyi cok daha duşuk Ancak kandaki serotonin duzeyinin beyindeki değeri yansıtıp yansıtmadığını da bilmediğimizi belirtelim
Serotonin duzeyindeki azalma depresyon başlatır mı? Yoksa depresyon serotonin duşurur mu ? Hangisi doğru bilen yok Serotonin duzeyini ayarlamada etkili antidepresan tedavilerinin depresyona bağlı semptomları azalttığı acık SSRI grubu ilaclar, SNRI grubu ilaclar – serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitorleri – buna ornek
Diyet Serotonin Salımını Etkiler Mi ?Evet ama dolaylı bicimde Kalsiyum duzeyi duşukse kalsiyum zengini yiyeceklerle acığı kapamak mumkun Serotonini doğrudan arttıran yiyecek – icecek maalesef yok Serotonin ureticisi triptofanı arttıracak yiyecekleri yemekte fayda var Et ve tavuk gibi protein oranı yuksek yiyeceklerde triptofan bol bulunmaktadır Mandıra urunlerinde, fındıkta, hindi etinde de İşin tuhafı protein bakımından zengin besinleri yedikten hemen sonra triptofan ve serotonin duzeyinin duşmesi Peki neden ?
Beslenme uzmanı Elizabeth Somer’e gore proteinli yiyecekler tuketince beyne girmeye savaşan triptofan ve rakibi diğer aminoasitler kapıya yığılıyor Aradan ancak az miktarda triptofan gecebiliyor Serotonin duzeyi olduğu yerde kalmayı gecelim duştukce duşuyor Oysa karbonhidrat zengini yemeklerle triptofan kanda yuksek değerde kalabiliyor Cunku karbonhidratla salgılanan insulin rakip aminoasitleri bertaraf ediyor Ustteki kısmın ozeti: Hamur işi tatlı ve corek depresyona iyi geliyor
Egzersiz Serotonin Duzeyini Arttırır Mı ?Egzersiz ruh durumunu değiştirmede cok etkili Araştırmalar depresyon tedavisinde duzenli egzersizin antidepresan ilaclar ya da psikoterapi kadar etkili olduğunu gosteriyor Gecmişte depresyon ve egzersiz ilişkisi kabul edilmekle beraber olumlu etkileri gorebilmek icin uzun sure egzersiz yapmak gerektiği savunulurdu Şimdi bu değişti Teksas Austin Universite’sinde yapılan bir araştırma yalnızca 40 dk’lık bir egzersizin bile ruh halini iyileştirmede ani ve hızlı etki yarattığını kanıtladı Egzersizin bu kimyasalın mekanizmasına olan etkisi biliniyor ancak surec tum ayrıntılarıyla henuz acıklanamıyor
Serotonin Kadında ve Erkekte Aynı Etkide Mi ? Araştırmalara gore erkekte biraz daha fazla serotonin var Biraz derken epey az 2007 Eylul’de Biological Psychiatry dergisinde yayımlanan bir calışma kadında ve erkekte bu maddenin duzeyi azalmasına verilen tepkilerin farklarına odaklanmıştı Kadınların erkeklere oranla daha depresif olması serotoninle ilişkili olabilir Triptofan tuketimi denen serotonin duzeyi duşurme yontemi uygulanan erkekler daha impulsif oluyor – daha depresif olmuyor Kadınlara gelince iş değişiyor Ruh durumu belirgin duşuyor Duygusal tepkiler artıyor Araştırmacılara gore bu kimyasal sistemi her iki cinste aynı ama kullanma bicimleri farklı
Kadınlar anksiyete ve ruh durum dalgalanmalarına neden daha kolay kapılıyor ?
Alkolizm – DEHB – durtu kontrol sorunları neden erkeklerde daha yaygın?
Aradaki fark gizemi aydınlatabilir Bazı dişi hormonların serotoninle etkileştiği de biliniyor Bunlar ozellikle belli semptomların ortaya cıkmasına – derinleşmesine neden oluyor Doğum sonrası – post partum – depresyon buna ornek Menstrual donem ve menapoz da oyle
Serotonin Alzheimer ve Demansta Etkili Mi ?Yaşla kemik yoğunluğu azalır Norotransmitter aktivasyonu da oyle 2006’da yapılan kapsamlı bir araştırmaya gore Alzheimer’e yakalanmış hastaların beyinlerinde serotonin duzeyi duşuyor Hafıza bundan etkileniyor olabilir Ote yandan serotonin duzeyindeki artışın Alzheimer’i onlediği, demansı – bunama – yavaşlattığı yonğnde elde kanıt yok Araştırmalar suruyor
Serotonin Sendromu Nedir ?SSRI antidepresanların guvenilirliği tartışılıyor Serotonin sendromu SSRI turu ilacların nadir yan etkilerinden Sendrom iki veya daha fazla ilac birlikte kullanılınca ortaya cıkıyor Triptan migren ilaclarıyla SSRI ilacları birlikte kullanınca gozlemlenen serotonin yuklenmesi buna ornek Bu tur sorunlar yeni bir ilac kullanmakla – dozaj artışıyla gelişiyor MAOI tipi ilaclarla birlikte kullanımda risk daha da yukseliyor
Ekstazi ya da LSD gibi keyif verici maddelerin de serotonin sendromuna yol actığını belirtelim Oluşan semptomlar dakikalarca – saatlerce surebilir Bunlar:
Aşırı rahatlamaHalusinasyonlarKalp atışlarında hızlanmaKan basıncında hızlı değişimVucut ısısında ve terlemede artışKoordinasyon kaybıKas spazmlarıBulantı ve kusmaEkstazi ya da LSD cok yaygın bulunmamasına karşın – ozellikle uzun sureli kullanımda ve doz aşımında – olumcul duzeyde tehlikeli olabilir Bu tehlikeli maddelere ek olarak StJohn’s Wort, 5HTP gibi bazı gıda takviyelerinin de antidepresan ilaclarlarla beraber kullanılmaması tavsiye edilir Cunku bu ilacların icindeki kimyasalların etkileşimi bu sendroma yol acabilmektedir
En son yapılan araştırmalara %8090 oranında da sindirim sistemi organlarında bulunmaktadır Bu kimyasal beyinkan bariyerini aşamaz Yani beyinde uretileni sadece beyinde gorev alır Merkezi sinir sistemi uzerinde etkisi cok yuksektir
Serotonin Nedir ve Nasıl Uretiliyor ?
Serotonin mukemmel işleyen biyokimyasal bir donuşumun eseridir İlk adım triptofan denen protein blok inşasıdır Uretimden sorumlu hucreler triptofan + 5 – Hidroksitriptamin kombinasyonunda kimyasal reaktor olarak triptofan hidroksilazı kullanıyor
Serotonin modeli
Serotonin sinirsel haberleşmeye olanak sağlıyor En onemli işlevi budur Beyinde hucre dağılımı olağanustu karmaşıklıktadır Serotonin her an şebekenin her yerinde olması haberleşme icin kritiktidir Sonsuz sayıda ve bağlantıda beyin hucresi doğrudan – veya dolaylı – serotonin etkisindedir
Boyle olunca serotoninle psikolojik ve fizyolojik fonksiyonlar arasında etkileşim olabileceği akla geliyor Ruh durumu – cinsellik – iştah – uyku – hafıza – oğrenme – sıcaklık değişimi – sosyal davranışlar serotoninle yakından veya uzaktan, ama bir olcude mutlaka ilişkilidir Beden işlevleri yonunden serotonin kardiyovaskuler sistemle ve kaslarla sıkı fıkıdır Endokrin sistemlerini de ekleyebiliriz Serotonin goğuste uretilen sute bile karışmaktadır Ani bebek olumleri serotonin bağlantılarındaki sorunlarla ortaya cıkmaktadır
Serotonin Depresyonla İlişkili Mi ?
Serotonin duzeyindeki dalgalanmaların depresif ruh halini etkilediği goruşu yaygındır Serotonin azlığı birden fazla nedenle acıklanabilir:
Serotonin uretiminden sorumlu hucrelerin sayıca az olmasıAlıcı bolgelere serotonin sevkiyatın sorunlarTriptofan eksikliğiSerotonin hammaddesi kimyasalların temininde guclukAraştırmacılar biyokimyasal surecte cıkan bu tur sorunların obsesif kompulsif bozukluk – anksiyete – panik bozukluk – aşırı ofke – depresyon tetikleyebileceğini belirtiyor
Beyin hucrelerinin yenilenmesi aşamasında depresyona yol acan yapılanmalara ilişkin bir goruş daha var Kimileri bu surecin baştan sona serotoninle yuruduğu – ve bir omur boyu surduğu – goruşunde
Princeton Universitesi’nden norobilimci Barry Jacobs depresyonun yeni beyin hucrelerinin baskı altında kalmasıyla oluşabildiğini soyluyor Jacobs’a gore depresyonu tetikleyen en onemli bileşen: Stres SSRI grubu ilaclar – secici serotonin geri alım inhibitorleri – olarak gecen Celexa, Lexapro, Prozac, Paxil ve Zoloft gibi yaygın antidepresanlar serotonin duzeyini ayarlamada etkilidir Bu maddenin eksikliğinin depresyon oluşumunda rolu olduğuna inanılmasına rağmen canlı bireylerin beyninde bu duzeyi sağlıklı olcecek araca henuz sahip değiliz
Buna ek olarak depresyon vb zihinsel sorunlarda herhangi bir norotransmitterin eksikliği – fazlalığı – duzeyi de olculemiyor Ote yandan kandaki serotonin duzeyi olculebiliyor Anlaşıldığı kadarıyla depresyondan yakınanlarda serotonin duzeyi cok daha duşuk Ancak kandaki serotonin duzeyinin beyindeki değeri yansıtıp yansıtmadığını da bilmediğimizi belirtelim
Serotonin duzeyindeki azalma depresyon başlatır mı? Yoksa depresyon serotonin duşurur mu ? Hangisi doğru bilen yok Serotonin duzeyini ayarlamada etkili antidepresan tedavilerinin depresyona bağlı semptomları azalttığı acık SSRI grubu ilaclar, SNRI grubu ilaclar – serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitorleri – buna ornek
Diyet Serotonin Salımını Etkiler Mi ?Evet ama dolaylı bicimde Kalsiyum duzeyi duşukse kalsiyum zengini yiyeceklerle acığı kapamak mumkun Serotonini doğrudan arttıran yiyecek – icecek maalesef yok Serotonin ureticisi triptofanı arttıracak yiyecekleri yemekte fayda var Et ve tavuk gibi protein oranı yuksek yiyeceklerde triptofan bol bulunmaktadır Mandıra urunlerinde, fındıkta, hindi etinde de İşin tuhafı protein bakımından zengin besinleri yedikten hemen sonra triptofan ve serotonin duzeyinin duşmesi Peki neden ?
Beslenme uzmanı Elizabeth Somer’e gore proteinli yiyecekler tuketince beyne girmeye savaşan triptofan ve rakibi diğer aminoasitler kapıya yığılıyor Aradan ancak az miktarda triptofan gecebiliyor Serotonin duzeyi olduğu yerde kalmayı gecelim duştukce duşuyor Oysa karbonhidrat zengini yemeklerle triptofan kanda yuksek değerde kalabiliyor Cunku karbonhidratla salgılanan insulin rakip aminoasitleri bertaraf ediyor Ustteki kısmın ozeti: Hamur işi tatlı ve corek depresyona iyi geliyor
Egzersiz Serotonin Duzeyini Arttırır Mı ?Egzersiz ruh durumunu değiştirmede cok etkili Araştırmalar depresyon tedavisinde duzenli egzersizin antidepresan ilaclar ya da psikoterapi kadar etkili olduğunu gosteriyor Gecmişte depresyon ve egzersiz ilişkisi kabul edilmekle beraber olumlu etkileri gorebilmek icin uzun sure egzersiz yapmak gerektiği savunulurdu Şimdi bu değişti Teksas Austin Universite’sinde yapılan bir araştırma yalnızca 40 dk’lık bir egzersizin bile ruh halini iyileştirmede ani ve hızlı etki yarattığını kanıtladı Egzersizin bu kimyasalın mekanizmasına olan etkisi biliniyor ancak surec tum ayrıntılarıyla henuz acıklanamıyor
Serotonin Kadında ve Erkekte Aynı Etkide Mi ? Araştırmalara gore erkekte biraz daha fazla serotonin var Biraz derken epey az 2007 Eylul’de Biological Psychiatry dergisinde yayımlanan bir calışma kadında ve erkekte bu maddenin duzeyi azalmasına verilen tepkilerin farklarına odaklanmıştı Kadınların erkeklere oranla daha depresif olması serotoninle ilişkili olabilir Triptofan tuketimi denen serotonin duzeyi duşurme yontemi uygulanan erkekler daha impulsif oluyor – daha depresif olmuyor Kadınlara gelince iş değişiyor Ruh durumu belirgin duşuyor Duygusal tepkiler artıyor Araştırmacılara gore bu kimyasal sistemi her iki cinste aynı ama kullanma bicimleri farklı
Kadınlar anksiyete ve ruh durum dalgalanmalarına neden daha kolay kapılıyor ?
Alkolizm – DEHB – durtu kontrol sorunları neden erkeklerde daha yaygın?
Aradaki fark gizemi aydınlatabilir Bazı dişi hormonların serotoninle etkileştiği de biliniyor Bunlar ozellikle belli semptomların ortaya cıkmasına – derinleşmesine neden oluyor Doğum sonrası – post partum – depresyon buna ornek Menstrual donem ve menapoz da oyle
Serotonin Alzheimer ve Demansta Etkili Mi ?Yaşla kemik yoğunluğu azalır Norotransmitter aktivasyonu da oyle 2006’da yapılan kapsamlı bir araştırmaya gore Alzheimer’e yakalanmış hastaların beyinlerinde serotonin duzeyi duşuyor Hafıza bundan etkileniyor olabilir Ote yandan serotonin duzeyindeki artışın Alzheimer’i onlediği, demansı – bunama – yavaşlattığı yonğnde elde kanıt yok Araştırmalar suruyor
Serotonin Sendromu Nedir ?SSRI antidepresanların guvenilirliği tartışılıyor Serotonin sendromu SSRI turu ilacların nadir yan etkilerinden Sendrom iki veya daha fazla ilac birlikte kullanılınca ortaya cıkıyor Triptan migren ilaclarıyla SSRI ilacları birlikte kullanınca gozlemlenen serotonin yuklenmesi buna ornek Bu tur sorunlar yeni bir ilac kullanmakla – dozaj artışıyla gelişiyor MAOI tipi ilaclarla birlikte kullanımda risk daha da yukseliyor
Ekstazi ya da LSD gibi keyif verici maddelerin de serotonin sendromuna yol actığını belirtelim Oluşan semptomlar dakikalarca – saatlerce surebilir Bunlar:
Aşırı rahatlamaHalusinasyonlarKalp atışlarında hızlanmaKan basıncında hızlı değişimVucut ısısında ve terlemede artışKoordinasyon kaybıKas spazmlarıBulantı ve kusmaEkstazi ya da LSD cok yaygın bulunmamasına karşın – ozellikle uzun sureli kullanımda ve doz aşımında – olumcul duzeyde tehlikeli olabilir Bu tehlikeli maddelere ek olarak StJohn’s Wort, 5HTP gibi bazı gıda takviyelerinin de antidepresan ilaclarlarla beraber kullanılmaması tavsiye edilir Cunku bu ilacların icindeki kimyasalların etkileşimi bu sendroma yol acabilmektedir