Ses bozukluğu, kişinin yaşına ve/veya cinsiyetine nazaran, olağan olmayan ses üretimi ve/veya sesin kalitesi, tizliği, şiddeti, tınısı ve müddetinin iyi olmamasıdır. Nedenleri; Etiyolojik kontaklar (Ses teli nodülü, kist, polip, reinke ödemi, paralizi, larenjit, granülom, papillom, sulkus vokalis, reflü vb.), yanlış tasarruf (Bağırma yüksek sesle konuşma, sık boğaz temizleme ve öksürme.), alkol tasarrufu (Alkol midede asit salgısını arttırarak reflüye neden olur.). Belirtilerden kimileri; konuşma esnasında zorlanma, boğazda yanma ve acıma hissi, seste kısılma (15 günden ziyade süren), ses kalitesinde bozulma, nefes uyumunda güçlük ve ses şiddetinde anormalliklerdir.
A- Fonksiyonel Ses Bozuklukları
Fonksiyonel ses bozuklukları, rastgele bir görünür hastalık olmaksızın önümüze çıkarlar. Bunlara sebep olarak ses kaslarının yanlış tasarrufu, ses tellerinin suistimal edilmesi ve ruhsal etkenler sayılabilir.
Hayatın zorlukları ve üzerimize yüklediği gerilim, doğduğumuzda sahip olduğumuz diyafram teneffüs tekniğinden uzaklaşmamıza sebep olur. Böylelikle gırtlağımızı etkileyen yardımcı teneffüs kaslarını kullanmaya başlarız. Göğüs kafesi, omuz ve boyun kasları, sesin oluşturulduğu soluk verme süreci sırasında kasılarak gırtlağın dört bir yana gerçek güya halatlarla çekilerek rahat hareket etmesini köstekler. Bu durumda istenen sesi çıkarmak için yanlış kaslara başvurulur. Bu yanlışlık kısılma olana kadar sürüp sarfiyat.
Uzun vadeli larenjit mide asit reflüsü ve sigara tasarrufunda ses tellerinde ödem biçiminde şişmeler olabilir. Bu durumda ses telleri adeta içi su dolu balona benzeri. Ses tonu kalınlaşır ve mahsusen bayanlarda değerli bir sorun haline gelir. Sesleri kalın erkek sesine dönüşen bayanlarda içtimaî hayatta külfetler oluşabilir. 'Kronik Reinke Ödemi olarak tanımlanan bu illette ses terapileri ile epey başarılı sonuçlar almak mümkündür.
Ergenlik çağında vücudun pek çok bölgesinde olan değişim, münhasıran erkek çocuklarda seste de çocuksu ince sesten erkeksi kalın sese hakikat çok sarih farklılıklara sebep olur. Bazen sesteki değişim dimağ tarafından kabullenilmez. Lakin artık gırtlak yapısı değiştiği için çok farklı bir mekanizmayı kullanarak ince ve metalik bir ses çıkar. Bu durum, Puberfoni yahut mutasyonel falsetto olarak bilinir. Tıpta bu kadar önemli sıkıntılara yol açan lakin tedavisi de bilakis çok kısa ve olağan olarak hiçbir ilaç ve cerrahi kullanılmadan bir yahut birkaç ses terapi seansında kesin tahlile kavuşabilen hastalık yok üzeredir.
B-Organik Ses Bozuklukları
Sesi etkileyen görünür sebepler mevcuttur. İltihabi durumlar; kist, nodül, kanser üzere kitleler vb sayılabilir.
Sesi etkileyen iltihabi bozukluklar, sadece ses tellerinin değil ses kuvvetini üreten akciğerlerin(bronşit, zatürree vb) ve sesin şekillendirildiği boğaz, ağız ve burunda (Larenjit, farenjit, bademcik iltihabı, sinüzit vb) da gelişebilir. Ses tellerinde gelişen kitleler farklı kategorilerde incelenebilir. Sık görülenlerine örnekler verebiliriz:
Ses teli nodülleri, sıklıkla sesin yanlış tasarrufu sonucu gelişirler. Vuran ayakkabının ayaklarda oluşturduğu nasırlara benzetilebilir.
Ses teli polipleri ses teline kanama sonrasında ses tellerinin çoklukla birisinde gelişir. Nefesi daraltabilen büyüklüklere ulaşabilen poliplerin tedavileri ses terapisine eklenebilen cerrahidir.
Sesi etkilememekle bir arada reflü yahut hiperfonksiyonel ses bozukluklarında haddinden fazla temasa bağlı granülom gelişebilir.
Ses tellerindeki kitleler her vakit yeterli huylu olmayabilir. Uzun süren ses kısıklığının altından gırtlak kanseri de çıkabilir. Teşhisin erken yapılması burada tedaviyi çok tesirler.
C- Nörolojik (Sinirsel) Ses Bozuklukları
Ses Teli Zayıflığı (parezi) ve felci (paralizi): Bir ya da iki ses telinin hareketlerinin zayıflaması yahut külliyen felç olmasıdır.
Belirtileri şunlardır:
-Ses kısıklığı,
-Ses yorgunluğu,
-Konuşurken boğazda ağrı yahut gerginlik,
-Yiyecek yahut içeceklerin soluk borusuna kaçması ve öksürük,
-Konuşurken nefes yetmezliği olması yahut nefes nefese kalma,
-Solunum meseleleri ve nefes açlığı
Ses teli zayıflığının (parezisi) sebepleri şunlardır:
-Viral enfeksiyonlar ( üst teneffüs yolu enfeksiyonları)
-Ses teli haddinin zedelenmesi. Kaza, boyun fıtığı yahut guatr ameliyatı vb.
-Gırtlak kas ve had sorunları
-Ses tellerini denetim eden sona tümör nedeniyle bası olması
-Genel anestezi tüpünün ses teli sonuna bası yapması
-Sessiz reflü
-Sebebi bilinemeyen
Ses teli felci
Ses teli felçleri gırtlak kaslarını hareket ettiren hudutların çalışmaması sonucunda meydana gelir.
Ekseriyetle tiroid (guatr) operasyonları sonrasında, operasyon sırasında ses teli hududunun hasar görmesiyle ya da farklı travmatik - nörolojik faktörlere bağlı olarak, ses tellerinden birinin ya da her ikisinin felci görülebilir.
Ses felci durumunda, ses telinin felç olduğunda son aldığı duruma bağlı olarak, önemli ses kısıklığı ya da nefes alma sorunları, nefes darlığı ortaya çıkabilir.
Tek taraflı ses teli felci
Ses teli ortadaysa ses olağandır, ama dış yandaysa hafif ses değişiklikleri kalır. Ama ses telleri birbirinden bariz aşamada münferitse önemli bir ses kısıklığı ortaya çıkar.
Çift taraflı ses teli felci
Ses telleri; orta velev yahut orta velev yakın konumdaysa çok güzel ses çıkarırlar. Gelgelelim nefes almada sarih dertler olacağı için acil müdahale gerektirir.
Gırtlağın duyusunu sağlayan haddin felci
Duysal had; ses telinin gerginliğini de değiştirir. Bu hududun felcinde, boğazda basınç hissi, boğaz temizleme muhtaçlığı, hafif kademede ses kısıklığı ortaya çıkar. Çift taraflı duyusal hudut felçlerinde ise yiyecek ve likitlerin akciğere kaçması kaçınılmaz hale gelmektedir.
Ses Teli Zayıflığı ve Felcinde Tedavi ve Terapi
Ses telinin felç olduğunda son aldığı konuma bağlı olarak, önemli ses kısıklığı ya da nefes alma meseleleri ortaya çıkabilir. Ses teli zayıflığı saptanan bireyde şikayetlerin ciddiyetine, kişinin mesleğine (günlük hayatta ses kullanma yoğunluğuna…) ve ses teli zayıflığının spontan güzelleşme ihtimaline nazaran farklı prosedürleri uygulanır. Ses terapisi ile zayıf olan ses telinin kuvvetlendirilmesi ve ses tellerinin kapatılmasının sağlanmasına yönelik teknikler uygulanabilir (Vokal Fonksiyon Egzersizleri, Rezonant Terapi ve ya Elektro Terapi); Duysal sonun tek taraflı paralizi durumunda ise çeşitli cerrahi prosedürlerin yanı sıra (ses teline enjeksiyon ve ses telinin durum ve biçimini düzeltme ameliyatı.) paralizinin olduğu tarafa nazaran, kafayı sağa ya da sola çevirerek felç olan ses telini kompanse ederek konuşma sağlanabilir. Çift taraflı paralizi durumunda ise boyna delik açılmasını gerektirebilir. Burada gaye, besinlerin akciğerlere kaçışını engellemek, teneffüsü garantiye almaktır.
Ses terapisi
Hastalara ses sistemlerini kullanarak mümkün olan en güzel sesi nasıl üreteceklerini, zarardan ya da marazdan nasıl geri döneceklerini ve nasıl korunacaklarını öğretmeyi amaçlayan ve ses üretim fizyolojisinin istikrarını teşvik eden, nefes uyumuna yardım eden, ses üretimi ve ses tellerinin sıhhati için gerekli mütenasip perde, yükseklik ve ses kalitesini sağlamaya yönelik egzersizleri içeren bir programdır. Sese zarar verecek çevresel tesirlerin ve davranışların azaltılması ya da yok edilmesi ile birlikte sesin sağlıklı kalması için gerekli tasarruf ve bakımın sağlanması için rehabilitasyon programının bir modülü olarak gözetici bir yaklaşımdır. Illete ve semptomlarına nazaran uygulanan terapi teknikleri değişmektedir.
Savaş Çelik
Kompetan Lisan ve Konuşma Terapisti
A- Fonksiyonel Ses Bozuklukları
Fonksiyonel ses bozuklukları, rastgele bir görünür hastalık olmaksızın önümüze çıkarlar. Bunlara sebep olarak ses kaslarının yanlış tasarrufu, ses tellerinin suistimal edilmesi ve ruhsal etkenler sayılabilir.
Hayatın zorlukları ve üzerimize yüklediği gerilim, doğduğumuzda sahip olduğumuz diyafram teneffüs tekniğinden uzaklaşmamıza sebep olur. Böylelikle gırtlağımızı etkileyen yardımcı teneffüs kaslarını kullanmaya başlarız. Göğüs kafesi, omuz ve boyun kasları, sesin oluşturulduğu soluk verme süreci sırasında kasılarak gırtlağın dört bir yana gerçek güya halatlarla çekilerek rahat hareket etmesini köstekler. Bu durumda istenen sesi çıkarmak için yanlış kaslara başvurulur. Bu yanlışlık kısılma olana kadar sürüp sarfiyat.
Uzun vadeli larenjit mide asit reflüsü ve sigara tasarrufunda ses tellerinde ödem biçiminde şişmeler olabilir. Bu durumda ses telleri adeta içi su dolu balona benzeri. Ses tonu kalınlaşır ve mahsusen bayanlarda değerli bir sorun haline gelir. Sesleri kalın erkek sesine dönüşen bayanlarda içtimaî hayatta külfetler oluşabilir. 'Kronik Reinke Ödemi olarak tanımlanan bu illette ses terapileri ile epey başarılı sonuçlar almak mümkündür.
Ergenlik çağında vücudun pek çok bölgesinde olan değişim, münhasıran erkek çocuklarda seste de çocuksu ince sesten erkeksi kalın sese hakikat çok sarih farklılıklara sebep olur. Bazen sesteki değişim dimağ tarafından kabullenilmez. Lakin artık gırtlak yapısı değiştiği için çok farklı bir mekanizmayı kullanarak ince ve metalik bir ses çıkar. Bu durum, Puberfoni yahut mutasyonel falsetto olarak bilinir. Tıpta bu kadar önemli sıkıntılara yol açan lakin tedavisi de bilakis çok kısa ve olağan olarak hiçbir ilaç ve cerrahi kullanılmadan bir yahut birkaç ses terapi seansında kesin tahlile kavuşabilen hastalık yok üzeredir.
B-Organik Ses Bozuklukları
Sesi etkileyen görünür sebepler mevcuttur. İltihabi durumlar; kist, nodül, kanser üzere kitleler vb sayılabilir.
Sesi etkileyen iltihabi bozukluklar, sadece ses tellerinin değil ses kuvvetini üreten akciğerlerin(bronşit, zatürree vb) ve sesin şekillendirildiği boğaz, ağız ve burunda (Larenjit, farenjit, bademcik iltihabı, sinüzit vb) da gelişebilir. Ses tellerinde gelişen kitleler farklı kategorilerde incelenebilir. Sık görülenlerine örnekler verebiliriz:
Ses teli nodülleri, sıklıkla sesin yanlış tasarrufu sonucu gelişirler. Vuran ayakkabının ayaklarda oluşturduğu nasırlara benzetilebilir.
Ses teli polipleri ses teline kanama sonrasında ses tellerinin çoklukla birisinde gelişir. Nefesi daraltabilen büyüklüklere ulaşabilen poliplerin tedavileri ses terapisine eklenebilen cerrahidir.
Sesi etkilememekle bir arada reflü yahut hiperfonksiyonel ses bozukluklarında haddinden fazla temasa bağlı granülom gelişebilir.
Ses tellerindeki kitleler her vakit yeterli huylu olmayabilir. Uzun süren ses kısıklığının altından gırtlak kanseri de çıkabilir. Teşhisin erken yapılması burada tedaviyi çok tesirler.
C- Nörolojik (Sinirsel) Ses Bozuklukları
Ses Teli Zayıflığı (parezi) ve felci (paralizi): Bir ya da iki ses telinin hareketlerinin zayıflaması yahut külliyen felç olmasıdır.
Belirtileri şunlardır:
-Ses kısıklığı,
-Ses yorgunluğu,
-Konuşurken boğazda ağrı yahut gerginlik,
-Yiyecek yahut içeceklerin soluk borusuna kaçması ve öksürük,
-Konuşurken nefes yetmezliği olması yahut nefes nefese kalma,
-Solunum meseleleri ve nefes açlığı
Ses teli zayıflığının (parezisi) sebepleri şunlardır:
-Viral enfeksiyonlar ( üst teneffüs yolu enfeksiyonları)
-Ses teli haddinin zedelenmesi. Kaza, boyun fıtığı yahut guatr ameliyatı vb.
-Gırtlak kas ve had sorunları
-Ses tellerini denetim eden sona tümör nedeniyle bası olması
-Genel anestezi tüpünün ses teli sonuna bası yapması
-Sessiz reflü
-Sebebi bilinemeyen
Ses teli felci
Ses teli felçleri gırtlak kaslarını hareket ettiren hudutların çalışmaması sonucunda meydana gelir.
Ekseriyetle tiroid (guatr) operasyonları sonrasında, operasyon sırasında ses teli hududunun hasar görmesiyle ya da farklı travmatik - nörolojik faktörlere bağlı olarak, ses tellerinden birinin ya da her ikisinin felci görülebilir.
Ses felci durumunda, ses telinin felç olduğunda son aldığı duruma bağlı olarak, önemli ses kısıklığı ya da nefes alma sorunları, nefes darlığı ortaya çıkabilir.
Tek taraflı ses teli felci
Ses teli ortadaysa ses olağandır, ama dış yandaysa hafif ses değişiklikleri kalır. Ama ses telleri birbirinden bariz aşamada münferitse önemli bir ses kısıklığı ortaya çıkar.
Çift taraflı ses teli felci
Ses telleri; orta velev yahut orta velev yakın konumdaysa çok güzel ses çıkarırlar. Gelgelelim nefes almada sarih dertler olacağı için acil müdahale gerektirir.
Gırtlağın duyusunu sağlayan haddin felci
Duysal had; ses telinin gerginliğini de değiştirir. Bu hududun felcinde, boğazda basınç hissi, boğaz temizleme muhtaçlığı, hafif kademede ses kısıklığı ortaya çıkar. Çift taraflı duyusal hudut felçlerinde ise yiyecek ve likitlerin akciğere kaçması kaçınılmaz hale gelmektedir.
Ses Teli Zayıflığı ve Felcinde Tedavi ve Terapi
Ses telinin felç olduğunda son aldığı konuma bağlı olarak, önemli ses kısıklığı ya da nefes alma meseleleri ortaya çıkabilir. Ses teli zayıflığı saptanan bireyde şikayetlerin ciddiyetine, kişinin mesleğine (günlük hayatta ses kullanma yoğunluğuna…) ve ses teli zayıflığının spontan güzelleşme ihtimaline nazaran farklı prosedürleri uygulanır. Ses terapisi ile zayıf olan ses telinin kuvvetlendirilmesi ve ses tellerinin kapatılmasının sağlanmasına yönelik teknikler uygulanabilir (Vokal Fonksiyon Egzersizleri, Rezonant Terapi ve ya Elektro Terapi); Duysal sonun tek taraflı paralizi durumunda ise çeşitli cerrahi prosedürlerin yanı sıra (ses teline enjeksiyon ve ses telinin durum ve biçimini düzeltme ameliyatı.) paralizinin olduğu tarafa nazaran, kafayı sağa ya da sola çevirerek felç olan ses telini kompanse ederek konuşma sağlanabilir. Çift taraflı paralizi durumunda ise boyna delik açılmasını gerektirebilir. Burada gaye, besinlerin akciğerlere kaçışını engellemek, teneffüsü garantiye almaktır.
Ses terapisi
Hastalara ses sistemlerini kullanarak mümkün olan en güzel sesi nasıl üreteceklerini, zarardan ya da marazdan nasıl geri döneceklerini ve nasıl korunacaklarını öğretmeyi amaçlayan ve ses üretim fizyolojisinin istikrarını teşvik eden, nefes uyumuna yardım eden, ses üretimi ve ses tellerinin sıhhati için gerekli mütenasip perde, yükseklik ve ses kalitesini sağlamaya yönelik egzersizleri içeren bir programdır. Sese zarar verecek çevresel tesirlerin ve davranışların azaltılması ya da yok edilmesi ile birlikte sesin sağlıklı kalması için gerekli tasarruf ve bakımın sağlanması için rehabilitasyon programının bir modülü olarak gözetici bir yaklaşımdır. Illete ve semptomlarına nazaran uygulanan terapi teknikleri değişmektedir.
Savaş Çelik
Kompetan Lisan ve Konuşma Terapisti